Nieuw onderzoek bewijst: leerachterstand neemt toe door lerarentekort. ‘Grootste bedreiging voor het onderwijs’

Neem een gemiddelde basisschool in Vlaanderen. Die telt dertien leerkrachten. Wat gebeurt er met de leerprestaties van leerlingen als van die dertien posten eentje blijft openstaan? Die vraag stelden onderwijseconomen Kristof De Witte en Letizia Gambi van de KU Leuven zich. Zij analyseerden voor het derde jaar op rij de toetsen die leerlingen in het zesde leerjaar van het katholiek onderwijs afleggen, de interdiocesane proeven (IDP).

Dat zo’n openstaande vacature in een gemiddelde lagere school geen goed doet aan de leerprestaties, is een evidente conclusie. Nieuw is dat De Witte en Gambi daar een cijfer op konden kleven. “Een wereldprimeur”, noemen ze dat zelf. Volgens hun analyse leidt een ontbrekende leerkracht tot een leerverlies van 2,1 lesweken voor Nederlands en 2,6 lesweken voor wiskunde. Ter referentie: een schooljaar bestaat uit 37 lesweken. Die ene afwezigheid heeft dus best een fikse impact.

Het slechte nieuws is dat steeds meer scholen last ondervinden van het lerarentekort. Vorig jaar stond bij zeven op de tien scholen een vacature open. Een jaar eerder was dat nog maar iets meer dan de helft van de scholen.

“Het lerarentekort is de grootste bedreiging voor de onderwijskwaliteit”, zegt Lieven Boeve, directeur-generaal van het Katholiek Onderwijs Vlaanderen. “Bovendien bemoeilijkt het tekort ook nog eens de inspanning die leraren moeten leveren om met de gevolgen van de schoolsluitingen om te gaan.”

Ook dat blijkt nog maar eens uit het onderzoek, hoe de daling in de leerprestaties die onderzoekers sinds corona zien zich doorzet. “Het baart toch zorgen”, zegt De Witte. “We krijgen de tanker maar niet gekeerd.” Sinds 2019 gingen de leerprestaties van leerlingen voor bijna alle vakken in het lager onderwijs erop achteruit. Opvallend is dat het verlies in 2022 het grootste is voor Nederlands (15 lesweken), Frans (9 lesweken) en wiskunde (5 lesweken) tegenover 2019.

Voor andere vakken is dat leerverlies (wetenschappen & techniek) minder groot of zelfs onbestaande (mens & maatschappij). “Die twee vakken zijn anders opgebouwd”, zegt Anne Verhoeven, teamverantwoordelijke basisonderwijs van het Katholiek Onderwijs Vlaanderen. “Zeker in wiskunde en Nederlands zit veel meer noodzakelijke systematiek, waarin wordt voortgebouwd op kennis die leerlingen een jaar eerder vergaarden.”

Het onderzoek van de twee onderwijseconomen bevestigt daarnaast wat internationale onderzoeken eerder ook al konden vaststellen: dat de klad er nu ook inzit bij de absolute toppresteerders in de klas. Tot slot verbetert een oud zeer van het Vlaamse onderwijs maar niet: de hoge ongelijkheid tussen leerlingen in dezelfde school én tussen scholen.