Live - Terreurproces. Gemoederen raken verhit nadat slachtoffer Zaventem de Koran bovenhaalt

De gemoederen tijdens het proces zijn dinsdagmiddag hoog opgelopen. Dit gebeurde tijdens de getuigenis van Walter Benjamin, die zijn been verloor bij de aanslag op Brussels Airport. Hij haalde de Koran boven en zei dat de beschuldigden het heilige boek hebben vernederd. Sofien Ayari en Salah Abdeslam gingen hierop hevig in het verweer, waarna voorzitter Laurence Massart de zitting even schorste.

"Staat er in de Koran dat mensen zich moeten opblazen, vermoorden? Neen! Door hun daden hebben deze mensen het meest heilige van de islam vernederd", aldus Benjamin, die met de Koran zwaaide in de richting van de beschuldigden. Voorzitter Massart maande de getuige aan niet te provoceren. "Ik provoceer niemand. Jullie zijn moordenaars",  riep hij.

Daarop kwam er ook reactie uit de box van de beschuldigden. Vooral Sofien Ayari reageerde fors en uitte verwijten naar de getuige, waarop ook Salah Abdeslam reageerde. "Ik weiger me te laten vertellen dat ik de Koran heb beledigd", aldus Ayari. Abdeslam repliceerde: "Wij lijden hier. We hebben helemaal niets gedaan". 

Na een vijftiental minuten werd het proces hernomen en waren alle partijen gekalmeerd, al verscheen Osama Krayem niet meer in de box. Benjamin zei verder dat "niet alle moslims terroristen zijn" en bedankte Hassan, de man die zijn leven heeft gered op die bewuste 22 maart. Hij beëindigde zijn getuigenis met een laatste uithaal naar de beschuldigden. "Ik denk dat hun plaats is voorbehouden in de hel." 

De getuigenis van Benjamin, die op weg was naar zijn dochter in Tel Aviv op de dag van de aanslagen, stond verder in teken van een uithaal naar de Belgische staat, die volgens hem amper iets gedaan heeft om de slachtoffers te helpen. "Ik word nog elke dag geconfronteerd met verzekeraars die extra documenten vragen. België heeft ons sinds 22 maart 2016 compleet in de steek gelaten", klonk het. Benjamin was ook kritisch ten opzichte van de advocaten die de beschuldigden verdedigen, al doen zij volgens voorzitter Massart "ook enkel maar hun werk". 

De beschuldigden op het assisenproces over de aanslagen van 22 maart 2016 mogen bij hun overbrenging naar het Justitia-gebouw in Haren niet meer onderworpen worden aan naaktfouilles met kniebuigingen, en ze mogen geen blinddoeken meer dragen buiten de politievoertuigen. Dat heeft het Brusselse hof van beroep maandag in kort geding beslist. Het hof legt een dwangsom van 1.000 euro per dag op, met een maximum van 25.000 euro per beschuldigde.

Zes beschuldigden in het assisenproces hadden de minister van Justitie gedagvaard in kort geding, over de omstandigheden waarin ze elke dag vanuit de gevangenis worden overgebracht naar het gerechtsgebouw in Haren. Het gaat om Mohamed Abrini, Sofien Ayari, Salah Abdeslam, Bilal El Makhouki, Ali El Haddad Asufi en Hervé Bayingana Muhirwa. De zes klaagden aan dat ze dagelijks naaktfouilles moesten ondergaan, waarbij ze door de knieën moesten buigen, en bij hun overbrenging een blinddoek dienden te dragen. 

In kort geding verbood de eerste rechter de dagelijkse naaktfouilles, omdat ze een vernederende behandeling vormden en ze dus in strijd waren met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Naaktfouilles bleven wel mogelijk, maar dan mochten ze niet systematisch zijn en moesten ze individueel gemotiveerd worden. In de praktijk bleven de naaktfouilles doorgaan, zo bevestigden de beschuldigden al meermaals op het proces. Ze werden sindsdien wel dagelijks individueel gemotiveerd, maar de advocaten van de beschuldigden betwistten dat die motiveringen écht geïndividualiseerd waren.

De blinddoeken werden niet verboden omdat ze in de ogen van de kortgedingrechter geen vernederende behandeling vormden en wel noodzakelijk waren voor de veiligheid.

De Belgische staat ging tegen die beslissing in beroep, en voerde aan dat zowel de naaktfouilles als de blinddoeken noodzakelijk waren voor de veiligheid van het proces. Ook in beroep heeft de overheid nu echter ongelijk gekregen.

"Het hof is van oordeel dat de kniebuigingen die de beschuldigden moeten uitvoeren tijdens hun fouille door de politie, niet voorzien zijn door de Wet op het Politieambt, en beveelt de Belgische staat dus een eind te maken aan die praktijk, die in strijd is met artikel 8 van het EVRM", zegt persmagistrate Anne Leclercq. "Het hof is ook van oordeel dat het gebruik van de blinddoeken op een ander moment dan tijdens hun overbrenging van de gevangenis van Haren naar de Justitia-site, in de politievoertuigen, niet op een redelijke wijze verantwoord wordt. Het gebruik van die blinddoeken wordt dan ook verboden op elk ander moment dan tijdens dat transport, in de politievoertuigen." 

Beschuldigde Ibrahim Farisi heeft dinsdag een slachtoffer van de aanslag in metrostation Maalbeek omvergelopen in de zittingszaal. De vrouw, die met haar been omhoog zat vanwege haar verwondingen, moest met een ziekenwagen weggebracht worden. Dat zei advocate Olivia Venet dinsdagnamiddag aan het einde van de zitting.

Farisi, die als vrij man verschijnt op het proces, was weggestoven uit de zaal tijdens de getuigenis van een vrouw wier man een been verloor bij de aanslag in Brussels Airport. Hij deed dat vlak nadat ze had verklaard dat ze hoorde dat een chirurg haar man aanvankelijk niet wou opereren. Hij zou gedacht hebben dat het om een terrorist ging. Toen Farisi zijn zitplaats verliet, gooide hij nog een stoel omver. 

Vennet zei op de zitting dat Farisi nadien ook nog tegen een vrouw was gelopen die op een van de laatste rijen in de zaal zat en vanwege haar verwondingen met haar been omhoog moest zitten. De vrouw, die gewond raakte bij de aanslag in metrostation Maalbeek en in een rolstoel zit, moet later deze maand nog komen getuigen. Volgens Venet moest de vrouw met een ziekenwagen weggebracht worden. "Het is onaanvaardbaar", zei Venet.

Voorzitster Laurence Massart zei dat ze het incident niet had gezien, omdat ze gefocust was op de getuigenis van de vrouw. Ook de advocate van Ibrahim Farisi zei dat ze enkel had gezien dat Farisi was opgestaan, maar niet dat hij nadien nog iemand omvergelopen had. 

Het is niet voor het eerst dat Ibrahim Farisi hevig gesticulerend de zaal verlaat. Bij verschillende incidenten leek hij onder invloed. Farisi beschadigde ook al zijn microfoon.

Op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 heeft de Indiase stewardess Nidhi Chaphekar, die zwaargewond raakte bij de aanslagen, haar verhaal verteld "om dit hoofdstuk eens en voor altijd af te sluiten". "Ik wil hier vertellen wat ik zag, wat ik voelde en wat mijn familie heeft meegemaakt", zei ze.

Nidhi Chaphekar vertelde tijdens haar getuigenis over de tweede ontploffing. "Ik verloor het bewustzijn en dacht aan mijn zoon, die die dag een examen moest afleggen. 'Je moet rechtstaan', vertelde ik mezelf, 'je moet aan je familie laten weten dat je nog leeft'."

Uiteindelijk opende ze haar ogen en riep ze om hulp. Daarop hielp iemand haar op een bank, waar de foto genomen werd van de halfnaakte, gewonde vrouw, die de wereld rond ging. Ook haar familie kwam door die foto te weten dat de vrouw betrokken was bij de aanslag, maar wist niet hoe het met haar ging en in welk ziekenhuis ze lag. Het duurde tien uur voor ze te weten kwamen in welk ziekenhuis ze lag. Toen de echtgenoot van Chaphekar haar kinderen op de hoogte bracht, viel hun dochter (10) flauw en had de zoon (13) geen enkele uitdrukking op zijn gezicht. "Later is mij gezegd dat hij stopte met praten."

Na Chaphekar kwam Karina Ponnet aan het woord, de "fiere echtgenote van Nic Coopman, vermoord op 22 maart 2016 bij de tweede terroristische bomaanslag in Zaventem". Ze vertelde dat ze meer dan drie dagen zochten naar haar man na de aanslagen. Ze begon toen een dagboek bij te houden, dat ze hem - "mijne Nic" - wou voorlezen in het ziekenhuis als ze hem teruggevonden zou hebben. "Het werd een boek voor mijn man zodat hij het in de hemel zou kunnen lezen", zei Ponnet, die drie passages voorlas uit het dagboek. 

Het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 gaat vandaag voort met de getuigenissen van de slachtoffers van de aanslag op Brussels Airport. Onder hen de Indiase Nidhi Chaphekar, die stewardess was op het moment van de aanslagen en wier foto de wereld rondging.

Het proces ging maandag een nieuwe fase is, gefocust op de slachtoffers. Na getuigenissen van medische experts over de medische en psychologische problemen waarmee terreurslachtoffers kunnen kampen, kwam maandagnamiddag het eerste slachtoffer aan het woord.

Op de planning vandaag staan twaalf personen, maar voorzitter Laurence Massart liet weten dat acht van hen niet zullen komen getuigen. Mogelijk leest de voorzitter van die getuigen wel voor uit verhoren of verklaringen, zoals ze dat maandag ook deed voor twee familieleden van slachtoffers die niet kwamen getuigen.

De getuigenissen van de slachtoffers en hun nabestaanden duren tot eind maart. 

Vandaag schijnen de onderzoeksrechters en speurders hun licht op de rol van Mohamed Abrini, die bekendstaat als de 'man met het hoedje'. Abrini trok de ochtend van 22 maart 2016 met de kamikazes Najim Laachraoui en Ibrahim El Bakraoui naar Brussels Airport, maar bracht zijn bagage niet tot ontploffing en vluchtte weg.

Het onderzoek van de technische en wetenschappelijke politie komt aan bod, evenals de reconstructie van de feiten. Voor die voorstelling is in de planning van het assisenproces een hele dag uitgetrokken. De vraag blijft of Abrini de zitting zelf zal bijwonen. Abrini heeft, net als Salah Abdeslam en Osama Krayem, al bijna twee weken de assisenzaal verlaten na aanvang van de zitting.

Donderdagochtend komt vervolgens de rol van Bilal El Makhoukhi aan bod, die pas recent toegaf dat hij de wapens van de terreurcel hielp verbergen, evenals een reconstructie van de feiten.

Om hun psychische en/of materiële schade te bewijzen, hebben slachtoffers van de aanslagen in Brussel documenten toegevoegd aan hun burgerlijke partijstelling. Denk aan verslagen van artsen of psychologen.

Nu blijkt uit een brief van de griffie dat die niet aanvaard kunnen worden, omdat ze in het Nederlands zijn. "Omdat de procedure in het Frans is, moeten die stukken vertaald worden", klonk het in de brief. Dat schrijven De Standaard en Het Nieuwsblad vandaag. Het zaait onrust onder de slachtoffers. Ze vragen zich ook af of die vertaling door een beëdigde vertaler moet gebeuren.

Assisenexperts zeggen dat er weinig aan te doen zal zijn. Het is nu eenmaal wettelijk zo geregeld dat officiële stukken in de taal van de procedure moeten zijn.

De zitting is vandaag traag van start gegaan. Terwijl het volgens de planning heel de dag zou gaan over de laptop die gevonden werd in de Max Roosstraat in Schaarbeek, gaat het nog steeds over het safehouse in de Driesstraat in Vorst.

De zitting ging van start met beroering rond Ibrahim Farisi, die het mandaat van zijn advocaten had ontnomen. Hij zei onder meer dat de wereld groot is "als ik het grondgebied wil verlaten" en eiste dat alle beschuldigden in de zaal zouden blijven uit respect voor de burgerlijke partijen. "Geef ons onze onschuld", zei hij ook. "Spreek mij vrij." Smail Farisi probeerde zijn jongere broer te kalmeren, maar dat lukte niet en hij werd ook tegengehouden door zijn advocaat. 

Na een korte schorsing stelde voorzitter Laurence Massart Xavier Carrette ambtshalve aan als de advocaat van Ibrahim Farisi. De advocaat werkt nu op mandaat van de voorzitter, niet meer op dat van zijn cliënt. In principe verandert er dus niets. Eerder werden ook al de advocaten van Mohamed Abrini en Ali El Haddad Asufi ambtshalve aangesteld vanwege de commotie rond de transfervoorwaarden. 

Daarna ging een rechercheur van de federale gerechtelijke politie voort met de presentatie over het dossier van de Driesstraat in Vorst, die normaal gezien maandagavond afgerond had moeten zijn. Maandag was al gebleken dat Mohamed Belkaid, die omkwam bij de schietpartij tijdens een huiszoeking op 15 maart 2016, terwijl beschuldigden Salah Abdeslam en Sofien Ayari konden vluchten, een zeker gezag had in de groep. Hij had gevochten in Syrië en was ouder dan de anderen. Dinsdag ging het verder over het onderzoek naar vingerafdrukken en DNA in het appartement in de Driesstraat. Uit het onderzoek was onder meer gebleken dat Ayari inkopen deed voor de safehouse in de Driesstraat. 

Na de voorstelling volgden gewoontegetrouw vragen van de voorzitter, de assessoren en de jury. Juryleden vroegen naar de mogelijke band tussen Osama Krayem, geboren in Zweden, en Mohamed Belkaid, die volgens zijn strijdersfiche van IS in Stockholm woonde. Op de vraag of de twee in Zweden contact hadden gehad of elkaar in Syrië waren tegengekomen, konden de onderzoeksrechters geen antwoord geven. Krayem verbleef eveneens in de Driesstraat in Vorst.

Beschuldigde Smail Farisi heeft zijn excuses aangeboden voor zijn gedrag vorige donderdag, toen hij op het assisenproces de zaal werd uitgezet. Farisi, die als vrij man verschijnt, moest ook toegeven dat hij dronken was. Hij werd tijdens zijn warrige betoog meermaals onderbroken door zijn jongere broer Ibrahim, die eveneens een dronken indruk gaf.

De voorzitster van het hof, Laurence Massart, stond Smail Farisi maandagmiddag bij de hervatting van de zitting toe om het woord te nemen. Vorige week donderdag werd de oudste van de broers-Farisi de zaal uitgezet, nadat hij commentaren had willen geven op een getuigenis van eerder op de dag. "Ik ben homoseksueel, ik kan geen terrorist zijn", riep hij toen onder meer.

Smail Farisi begon met zich te excuseren. "Mijn gedrag was misschien niet gepast voor de situatie, die misschien pijnlijk was. Ik was in een niet zo goede toestand", zei Farisi. 

Voorzitster Massart vroeg Farisi of hij zijn problemen aanpakte, waarop die antwoordde dat hij afgelopen weekend een psycholoog had bezocht en dat zal blijven doen. Hij zei ook dat die psycholoog hem verteld had dat hij geen schuld heeft aan zijn gedrag, maar dat het zijn hersenen zijn. "Er is geen grotere tiran dan het brein", zei een verwarde Farisi. 

De voorzitster wou weten of Smail Farisi dronk, maar op dat moment stapte zijn jongere broer Ibrahim de zaal binnen. Die onderbrak zijn broer en pikte zijn microfoon in. De voorzitster maande Ibrahim Farisi fel aan om zijn broer te laten uitspreken, maar die luisterde niet. Ook Smail Farisi vroeg zijn broer om te stoppen. Toen verschillende politiemannen op hem kwamen inpraten, ging en bleef Ibrahim Farisi wel zitten.

Daarna vroeg de voorzitster Smail Farisi of hij nú onder invloed was van alcohol. "Ik ben al twintig jaar onder invloed van alcohol. Natuurlijk ben ik nu onder invloed, zoals zo vaak", antwoordde de beschuldigde, die zei dat hij alcoholverslaafd was, maar dat hij wilde stoppen met drinken.

Hij claimde nog zijn onschuld en zei dat hij de slachtoffers van de aanslagen beschouwde als "broers en zussen, in alle menselijkheid". De voorzitster onderbrak hem en zei dat hij hiervoor de kans zou krijgen tijdens zijn ondervraging.

Uiteindelijk mocht ook Ibrahim Farisi zijn zegje doen, al kwam die niet uit zijn woorden en wekte ook hij een dronken indruk. De voorzitster vroeg al snel om weer te gaan zitten, maar Ibrahim Farisi sloeg zijn microfoon weg en verliet gesticulerend de zaal. Ruim een halfuur later keerde hij terug.

Op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 heeft Mohamed Fahmi, een islamoloog die voor de politie werkt, maandag uit de doeken gedaan hoe de propagandamachine van terreurgroep Islamitische Staat werkt. Het hof kreeg onder meer de opeisingsartikels en -video's te zien van de aanslagen van Brussel en Zaventem.

Fahmi legde uit hoe de aanslagen van Zaventem en Brussel opgeëist werden via verschillende kanalen van IS. De media maakten deel uit van de propagandamachine van de terreurgroep, die drie doelen diende: het rekruteren van nieuwe soldaten, opeisen van aanslagen en het legitimeren van het geweld als vergelding voor de oorlog in het Midden-Oosten.

Verslaggeving over de aanslagen in Zaventem en Brussel werd teruggevonden in vier edities van jihadistische tijdschriften en vijf video's. Daarin worden de slachtoffers voorgesteld als medeplichtige kruisvaarders en agressors en de impact op het toerisme en de economische verliezen uitvergroot. Beelden van de aanslagen in de luchthaven van Zaventem en het metrostation van Maalbeek - gemonteerd op gezangen die het geweld verheerlijken - worden afgewisseld met beelden van bombardementen in het Midden-Oosten en IS-strijders die waarschuwen voor meer bloedvergieten. In de video's worden propagandaflyers en snoepgoed uitgedeeld aan moslims in de straten, die hun waardering uitspreken voor de kamikazes.

Opvallend was ook hoe beschuldigde Mohamed Abrini, die met een bom naar Brussels Airport vertrok maar die niet deed ontploffen, door IS als dader van de aanslagen wordt vermeld in een video uit 2017. Normaal gezien worden enkel jihadisten vermeld die hun missie succesvol hebben afgerond en Fahmi vermoedt dan ook dat IS gewoon een fout heeft gemaakt. Dat houdt best risico's in voor Abrini, benadrukt de islamoloog, want zo'n vermelding kan gezien worden als een schuldbekentenis.

Beschuldigde Salah Abdeslam heeft vandaag bij de start van de zitting van het assisenproces over de aanslagen van 22 maart 2016 gezegd dat hij in zijn cel blijft tot de uitspraak valt. Abdeslam had gisteren aangegeven dat een politieman hem geslagen had.

De voorzitster van het hof ging op vraag van de verdediging gewoontegetrouw bij alle beschuldigden na of ze naakt gefouilleerd werden en daarbij door hun knieën moesten gaan. Abdeslam antwoordde de voorzitster dat hij al sinds het begin van het proces aankaart dat de politie hem bij zijn overbrenging slecht behandelt en “spijtig genoeg niet wordt gehoord”.

“Ik wil het proces wel bijwonen, maar in deze omstandigheden is dat niet mogelijk. Ik blijf in de cel en dat tot de uitspraak”, zei Abdeslam.

Vuistslag

Gisteren had Abdeslam aangegeven dat een politieman hem een vuistslag had gegeven. Verwondingen waren niet zichtbaar, maar Abdeslam en zijn advocate gaven aan dat hij wel een wonde aan zijn lippen binnensmonds had.

Ook klaagde Abdeslam over pijn in zijn bovenlichaam. Een wetsgeneesheer kwam de verwondingen ‘s middags vaststellen, maar over de conclusies is er voorlopig niets bekend. Het rapport wordt overgemaakt aan het parket van Brussel.

Federaal procureur Paule Somers vroeg nog of er vandaag een nieuw incident was geweest, maar dat bleek niet het geval. Samen met Abdeslam verlieten Mohamed Abrini en Sofien Ayari de glazen box. Ook Osama Krayem, die sinds het begin van de proces niet wil meewerken, verliet de zaal.

 Beschuldigde Salah Abdeslam zegt dat hij een slag in het aangezicht gekregen heeft van een politieman voor zijn overbrenging vanuit de gevangenis. Dat zei zijn advocate Delphine Paci vandaag bij de start van de zitting.

Volgens zijn advocate heeft Abdeslam sporen van geweld aan zijn lippen, al zouden die enkel aan de binnenkant van de mond te zien zijn. De advocate vroeg om de zitting niet te schorsen, zodat het proces kan vooruitgaan, maar wel om een wetsgeneesheer te laten komen zodat die de verwondingen kan vaststellen. De voorzitster van het hof, Laurence Massart, ging op die vraag in: tijdens de middagpauze komt er een wetsgeneesheer.

Paci zei dat er een probleem is met de politiemannen in de glazen box, of toch minstens met twee van hen, "die zich misdragen". Ze zei ook dat ze de situatie niet begreep, "met een minister van Justitie die 's ochtends op de radio nog zegt dat hij gehecht is aan de rechtstaat". Paci voegde eraan toe dat de individuele motiveringen voor de maatregelen bij het gevangenentransport - met naaktfouilles - iedere dag dezelfde zijn, in weerwil van de recente uitspraak in kort geding: "Enkel de datum is anders."

Slag op de lippen

Abdeslam zelf kreeg ook het woord. Hij zei dat hij bij het verlaten van zijn cel had aangegeven dat hij naar de zitting wou komen. Ook zou hij gehoorzaamd hebben om zich naakt te laten fouilleren. "Op een gegeven moment vroeg een van hen om naar de muur te kijken. Ik had moeite met de manier waarop hij mij aansprak en vroeg of hij ook mijn ogen misschien wou controleren. Maar ik bleef kalm. Toen ik vroeg om zijn chef erbij te halen, met wie ik een goed contact heb, verhief hij zijn stem. Ik bleef zeggen dat ik kalm was."

Volgens Abdeslam pakten drie politiemannen hem daarop vast en probeerden ze hem te overmeesteren. Abdeslam gaf toe dat hij zich daarbij verzette. "Maar op een gegeven moment geeft een van hen me een slag op de lippen. Er kwamen anderen bij, ook de chef zag me. Ik zei: 'Ik ben kalm en ze hebben me met geweld overmeesterd.' De chef zei daarop om me los te laten. Hij riep andere politiemannen erbij om de fouille verder te zetten", zei Abdeslam. 

Abdeslam excuseerde zich nog tegenover de slachtoffers van de aanslagen, "want ik weet dat u niet voor dit soort zaken naar hier kwam". Hij zei dat hij eerst het incident niet ter sprake wou brengen, om het proces te laten vooruitgaan, maar hij zei dat hij het toch deed omdat het maar niet stopte. Hij zei ook dat sommige politiemannen wel correct zijn, maar dat anderen van de situatie profiteren om hun haat te botvieren. 

De voorstelling van het onderzoek naar de aanslagen van 22 maart gaat vandaag een nieuwe fase in, met een focus op het onderzoek na de aanslag in Maalbeek.

Dinsdag werd het luik Max Roosstraat afgerond. De voorstelling van het onderzoek van dat safehouse, van waaruit de terroristen van Zaventem vertrokken, heeft dagen in beslag genomen. Het appartement bleek dan ook een goudmijn voor de speurders, met heel wat materiaal voor het aantreffen van bommen en DNA en vingerafdrukken op verschillende voorwerpen. 

Speurder Thibault B. noemde het appartement een "samenzweringsplaats", die van groot belang was voor de Belgische cel.

Vandaag boren de onderzoeksrechters het tweede deel aan van de tweede fase van de voorstelling van het onderzoek, dat over het onderzoek na de aanslag in Maalbeek. Voor die uiteenzetting is volgens de planning anderhalve dag uitgetrokken. Onder meer de analyse van de videobeelden van de MIVB, de identificatie van de dader en de zoektocht naar de tweede voortvluchtige verdachte komen aan bod. Ook leggen de speurders uit hoe ze het appartement in de Kazernenlaan in Etterbeek op het spoor kwamen, vanwaar de kamikaze van Maalbeek vertrok met zijn bom.

Een verantwoordelijke van het labo van de federale gerechtelijke politie heeft uitgelegd hoe het onderzoek naar DNA en vingerafdrukken in de Max Roosstraat is verlopen. Naast die van de leden van de "cel van Zaventem", werden ook het DNA en de vingerafdrukken van de andere aangehouden beschuldigden geïdentificeerd, behalve die van Salah Abdeslam.

Het labo van de wetenschappelijke en juridische politie kon op 22 maart pas na 23 uur beginnen aan zijn onderzoek van het appartement in de Max Roosstraat. Het labo onderzocht de verschillende bewijsstukken op DNA-profielen en vingerafdrukken. Ook bewijsstukken die al eerder op de dag werden aangetroffen, zoals een identiteitskaart van Miguel Dos Santos, een Nokia-gsm en verschillende gsm-dozen werden onderworpen aan een analyse. Ook vond een agent dozen van Brabantia-vuilzakken met daarin legen dozen van bouten en gebruikte zakdoeken.

Het labo vond op de bewijsstukken vooral het DNA terug van Ibrahim El Bakraoui, Najim Laachraoui en Mohamed Abrini, de drie leden van de cel van Zaventem. Maar ook het DNA van andere beschuldigden duikt op. 

Zo werd het DNA van Ali El Haddad Asufi aangetroffen op een beker in een kartonnen doos van een vuilbak die werd aangetroffen voor nummer 8 van de Max Roosstraat en dat van Hervé Bayingana Muhirwa op een oorstokje in een vuilzak in de hal van het appartement. Op de trekker van een karabijn die werd aangetroffen in een zak vond het labo ook het DNA van een van de kamikazes van Parijs. "Die is gestorven op 13 november, nog voor het huurcontract voor de Max Roosstraat werd afgesloten en heeft waarschijnlijk nooit een voet in het appartement gezet", aldus de speurder. 

Ook Osama Krayem komt regelmatig terug in de analyses, met zowel zijn DNA als zijn vingerafdrukken, bijvoorbeeld op het scherm van de televisie, een theedoos en een lege doos bouten in een doos gevonden op straat. In een vuilzak in de keuken werd ook een dadelpit gevonden met het DNA van beschuldigde Bilal El Makhoukhi en in de keuken werd ook een rugzak aangetroffen met het DNA van beschuldigde Sofien Ayari.

In totaal werden 489 bewijsstukken in beslag genomen, waarvan er op 299 een analyse voor DNA en vingerafdrukken werd gedaan, en op 174 enkel een DNA-analyse. Ter plaatse werden 22 vingerafdrukken vastgesteld, in het labo werden er nog 81 andere ontdekt. 23 vingerafdrukken konden worden geïdentificeerd. 

Alle zeven beschuldigden zijn maandagochtend overgebracht vanuit de gevangenis naar het Justitia-gebouw in Haren, waar het assisenproces over de aanslagen van 22 maart 2016 plaatsvindt. 

Zes van de zeven beschuldigden bleven in de beschuldigdenbox zitten, Osama Krayem keerde gewoontegetrouw terug naar zijn cel in het Justitia-gebouw. De advocaten van de verdediging vroegen gewoontegetrouw ook om te laten noteren dat hun cliënten naaktfouilles moesten ondergaan waarbij ze door de knieën moesten. Beschuldigde Ali El Haddad Asufi zei dat er ook geweld tegen hem werd gebruikt: zijn arm zou verdraaid zijn en hij zou tegen een muur zijn geduwd. De voorzitster van het hof, Laurence Massart, noteerde zijn verklaringen.

Nadien vroeg federaal procureur Paule Somers aan de voorzitster om het gepraat te doen stoppen tussen Salah Abdeslam en Mohamed Abrini. Volgens Somers stoort hun gepraat in die mate dat ze moeilijk nog de debatten kunnen volgen. De advocate van Abrini repliceerde dat ze vlak voor de twee zit en niets kan horen. 

Ook de voorzitster van het hof, die iets verder zit dan het Openbaar Ministerie, zei dat ze de gesprekken niet kon horen. Ze dacht er wel het hare van dat Abdeslam in zijn handen had geklapt vrijdag, toen een onderzoeksrechter concludeerde dat Sofien Ayari wellicht de "Hamza" is naar wie gebeld werd en een sms werd verstuurd via een gsm die aan de Max Roosstraat in Schaarbeek werd gevonden. De voorzitster zei nog dat ze in het oog zou houden hoe het verder verloopt, maar Abrini besliste alvast om maandag niet meer naast Abdeslam te gaan zitten. 

Op het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 zal morgen het telefonieonderzoek na de dubbele explosie in Zaventem uit de doeken worden gedaan. Daarna zal het luik Max Roosstraat worden aangesneden.

Sinds dinsdagnamiddag zijn de onderzoeksrechters - mits een korte onderbreking door een getuigenis van een brandweer - gestart met het tweede luik van hun presentatie. Daarbij gaat het om de eerste onderzoeksdaden na de aanslag in Zaventem. Vandaag werd ingegaan op de getuigenis van de taxichauffeur die de speurders op de hoogte bracht van het schuiladres in de Max Roosstraat en een analyse van de videobeelden vanop de luchthaven.

Morgen zal hoofdonderzoeker Kris Meert de presentatie verderzetten met tachtig slides over het telefonieonderzoek. Daarna zal het safehouse in de Max Roosstraat uitgebreid belicht worden. De onderzoeksrechters zullen onder meer het buurtonderzoek ter sprake brengen, maar ook de vuilnismannen die de laptop - die een goudmijn voor de onderzoekers bleek - vonden en de interventies van de speciale eenheden en de ontmijners van DOVO zullen ter sprake komen.

Minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) heeft in de kamer geweigerd in te gaan op de redenen voor het beroep in de zaak van de naaktfouilles die de gedetineerde beschuldigden op het proces over de aanslagen moeten ondergaan. "We zullen onze argumenten uit de doeken doen voor het hof van beroep. Ik onthoud me van alle andere commentaar", klonk het.

Op 29 december verbood een Brusselse kortgedingrechter de systematische en niet gemotiveerde naaktfouilles omdat ze een inbreuk vormen op het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Afgelopen weekend gaf de minister de FOD Justitie opdracht om in beroep te aan. "Het is net om het vervolg van het proces niet in het gedrang te brengen dat ik me op de achtergrond moet houden en voorzichtig moet zijn in mijn commentaar", aldus nog de minister.

Van Quickenborne wierp nog op dat het proces maanden zal duren en dat sommige veiligheidsmaatregelen dan "snel systematisch lijken".

Er waren op de ochtend van de aanslag in Brussels Airport geen vluchten naar Rusland, waarvan was gebleken dat de terroristen die wilden viseren. Dat viel te horen op het assisenproces vandaag.

Hoofdonderzoeker Kris Meert reconstrueerde via bewakingsbeelden het traject dat de terroristen aflegden in Brussels Airport. Daarbij was er een moment dat de drie halt hielden voor een informatiepaneel met de vertrekkende en aankomende vluchten. In een van zijn verhoren zei beschuldigde Mohamed Abrini daarover dat aanslagpleger Najim Laachraoui daar "drie nummers memoriseerde". "Bedoeling was om Amerikaanse, Israëlische en Russische vluchten te viseren", verklaarde Abrini.

Meert legde nog uit dat de precieze keuze van de rijen waar zou toegeslagen worden "waarschijnlijk" pas in de luchthaven zelf is gemaakt. Hij verwees ook naar een audiobestand op de laptop die gevonden werd bij het safehouse in de Max Roosstraat in Schaarbeek, waarin sprake was van Amerikaanse, Israëlische en Russiche vluchten. 

Mohamed Abrini liet zijn karretje met explosieven achter ter hoogte van rij 10 in de luchthaven. Na de eerste explosie vluchtte hij weg, om te schuilen voor de tweede explosie en uiteindelijk uit de luchthaven weg te lopen. Het karretje van Abrini werd in de namiddag van 22 maart 2016 tot ontploffing gebracht door DOVO.

De gerechtsdeurwaarder, die de verdediging van beschuldigde Bilal El Makhoukhi had gevorderd, is zoals gisteren/maandag aangekondigd om 6.30 uur dinsdagochtend langsgeweest in de gevangenis van Haren. Dat heeft advocate Virginie Taelman dinsdagmiddag bevestigd. De verdediging wacht nu op zijn rapport om zich te beraden over verdere stappen. "Maar we zijn bereid om tot het uiterste te gaan", verklaarde Taelman zonder te verduidelijken wat dat dan precies zou inhouden.

Vinden de naaktfouilles waarbij de gedetineerde beschuldigden door de knieën moeten gaan nog altijd systematisch plaats, die vraag vormt nu al dagenlang het twistpunt tussen de advocaten van de verdediging en de Belgische staat. Indien de beslissing van de kortgedingrechter met de voeten wordt getreden, kunnen daarvoor sinds maandag dwangsommen van 1.000 euro per dag per beschuldigde worden geëist. Om dat vast te stellen, werd dinsdag dus een gerechtsdeurwaarder uitgestuurd.

De verdediging wacht nu op zijn rapport om te beslissen hoe ze het verder zullen aanpakken. Het lijkt nu wel al vast te staan dat de naaktfouilles het debat in de assisenzaal nog een tijdje zullen overschaduwen, want Taelman liet weten dat de verdediging "tot het uiterste" wil gaan.

Taelman bevestigde voorts dat er ook dinsdagochtend opnieuw naaktfouilles hadden plaatsgevonden, net als de voorbije dagen. Het enige verschil was dat de gedetineerde beschuldigden daarvoor om de beurt uit hun cel werden gehaald. Dit zodat de gerechtsdeurwaarder zijn werk kon doen.

Op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 heeft beschuldigde Salah Abdeslam vandaag een medisch attest ingediend, dat alvast geldt tot morgen. Osama Krayem en Ali El Haddad Asufi kwamen wel naar de rechtbank, maar keerden bij aanvang van de zitting terug naar het cellencomplex.

De zitting is ook een uur te laat gestart, volgens de voorzitter omdat de overbrenging van de beschuldigden vertraging had opgelopen. De advocaten van de verdediging kondigden maandag aan dat ze deze ochtend een deurwaarder naar de gevangenis van Haren gingen sturen. Hoe dat bezoek is verlopen is niet duidelijk. 

Het is vandaag de laatste dag in het teken van de eerste van de eerste vaststellingen na de aanslagen. Het hof hoort getuigenissen van de Disaster Victim Identification (DVI) van de federale politie, van politieagenten en van de onderzoeksrechter aangesteld na de aanslag in Zaventem.

Sinds vorige week donderdag zijn de onderzoeksrechters bezig aan hun uiteenzetting over de aanslag op de metro in Maalbeek. Daarbij kwam donderdag al de toenmalige directeur operaties van de spoorwegpolitie en vrijdag een brandweermajoor en een arts aan het woord. Gisteren was het vervolgens de beurt aan het team van de federale gerechtelijke politie en een verantwoordelijke van DOVO, de ontmijningsdienst van het leger.

Vandaag wordt het luik Maalbeek normaal gesproken afgerond met leden van het Disaster Victim Identification-team (DVI) die zullen vertellen hoe ze te werk gegaan zijn bij de identificatie van de slachtoffers. Nadien zal er ook een karakterschets gepresenteerd worden van elk slachtoffer, waarvoor hun families werden bevraagd. Ten slotte zullen ook nog verschillende getuigen de revue passeren. Het gaat daarbij onder meer om brandweerlui die als eerste ter plaatse waren.

Daarna zal - als de tijd dat toelaat - gestart worden met het presenteren van de tijdslijn en het begin van het onderzoek zelf. Daarmee zou de tweede fase van de presentatie van de onderzoeksrechters worden aangesneden.

Het is natuurlijk afwachten of ook de kwestie van de naaktfouilles van beschuldigden, met het door de knieën gaan, alweer aan bod zal komen. De advocate van beschuldigde Bilal El Makhoukhi kondigde aan, met het oog op de door een Brusselse kortgedingrechter vastgelegde dwangsommen, dat vandaag een gerechtsdeurwaarder naar de gevangenis wordt gestuurd. 

Emoties uitzetten. Daar kwam het voor laboranten Nathalie B. en Dieter C. van de technische en wetenschappelijke politie op aan, die dinsdag 22 maart 2016. Nadat alle gewonden waren weggebracht daalden zij met een arts als eersten af tussen de doden in metrostation Maalbeek. Maandag getuigden ze daarover in de rechtbank. 

Zo belandde op het perron van metrostation Maalbeek een afgerukt hoofd met opengesperde ogen perfect midden in het metalen frame van een vuilniszakhouder. ‘Wat u hier ziet is het hoofd van Khalid El Bakraoui.’

Lees het verslag van de eerste procesdag van de week.

De zitting van vandaag op het assisenproces voor de aanslagen van 22 maart 2016 zal grotendeels in het teken staan van de eerste vaststellingen door de federale gerechtelijke politie na de aanslag in het metrostation van Maalbeek. Het belooft opnieuw een dag met zware beelden te worden.

Na bijna drie dagen vertraging vanwege commotie over de transfervoorwaarden van de aangehouden beschuldigden, konden de onderzoeksrechters vorige week donderdag de draad oppikken van de voorstelling van het onderzoek naar de aanslagen. In een eerste fase gaat het over de tussenkomsten en de vaststellingen net na de aanslagen, waarbij voor de kerstvakantie gestart werd met Zaventem

Donderdag werd dan gestart met Maalbeek, met de toenmalige directeur operaties van de spoorwegpolitie. Vrijdag hoorde het hof getuigenissen van een brandweermajoor en een arts over de eerste hulp aan de slachtoffers en van twee brandweerlieden en een politieman die net na de ontploffing in Maalbeek aanwezig waren. Vooral die laatste getuigenissen waren erg emotioneel en hulden de zaal in stilte.

Vandaag is dan de federale gerechtelijke politie aan de beurt, die volgens de onderzoeksrechters zes uur lang zullen uiteenzetten hoe de eerste vaststellingen verliepen in het metrostation. Daarna volgt de getuigenis van een verantwoordelijke van Dovo, de ontmijningsdienst van het leger. De onderzoeksrechters waarschuwden al dat er expliciete beelden getoond zullen worden van de slachtoffers in Maalbeek.

Na een juridisch-technische discussie over het al of niet neerleggen van een schriftelijke conclusie door Delphine Paci, de advocate van Salah Abdeslam, zit deze procesdag er alweer op.

De meeste aanwezigen gaan naar huis met koude rillingen nadat in de rechtszaal een filmpje was vertoond dat enkele seconden na de bomexplosie met een telefoon is gemaakt in de metrotunnel, even voorbij metrostation Maalbeek. Op het filmpje is het radeloze gegil te horen van een klein meisje dat blijkbaar gewond is geraakt.

Het proces wordt morgenvroeg om 9 uur verder gezet. Dan komen de hulpverleners die het eerst aanwezig waren in metrostation Maalbeek aan het woord.

“Wie de video niet wil zien kan de zaal beter nu verlaten”, waarschuwt voorzitster Laurence Massart vooraf.

In de rechtszaal wordt een bewakingsbeeld getoond van het moment waarop Khalid El Bakraoui met zijn rugzak in het metrostel stapt. De camera filmt het perron waarop dat gebeurt. Na de explosie zie je mensen door de witte rook wegrennen over het perron.

Een tweede video, in het metrostel zelf, laat zien hoe Khalid El Bakraoui twijfelt tussen het eerste en het tweede metrostel en zich opblaast. In een fractie van een seconde transformeert een groep ochtendlijke pendelaars in een oorlogssituatie.

Het naaktfouille-debat is afgelopen en het proces is hervat op het punt waar het dinsdagochtend werd onderbroken. Na bijna drie dagen in de wachtkamer leidt onderzoeksrechter Berta Bernardo-Mendez een eerste van een lange reeks presentaties in over de aanslag op metrostation Maalbeek, waar IS-terrorist Khalid El Bakraoui zich op 22 maart 2016 om 9.11 uur opblies en 21 mensen doodde, zichzelf inbegrepen.

Een officier van de spoorwegpolitie bijt de spits af met een Powerpoint-presentatie.

Vincent Leurquin, advocaat van Hervé Bayingana Muhirwa, ziet in de rapporten enkel een grond voor een procedure bij Cassatie, waar het hele proces nietig kan worden verklaard: “Wie houdt men hier voor de gek? Het rapport over mijn cliënt dat hij een recidiverende crimineel is. Dat is hij totaal niet. Men omschrijft hem als gewelddadig. Dat is hij totaal niet. Wat hier is gebeurd, is pathetisch.”

Ook Virginie Taelman, advocate van Bilal El Makhoukhi ziet in de motivatierapporten van de politie niets anders dan een inbreuk op het verdict van de kortgedingrechter: “Het wordt nu allemaal perfect geïllustreerd aan de hand van deze rapporten. Ze zijn stereotiep en totaal niet geïndividualiseerd. Men zei: ‘Er zijn beslissingen voor elk van de verdachten.’ We hebben de beslissingen gezien voor 4 en 5 januari, niet voor 3 januari. Bestaan die wel? De getuige zei van wel.”

Ook Taelman zinspeelt op een procedure bij Cassatie. 

Voorzitster Laurence Massart zet iets na 15 uur een punt achter de naaktfouille-discussie, lichtjes cynisch: “Dan kunnen we zo meteen misschien beginnen met wat er voor dinsdagochtend stond gepland.”

“Dank voor het voorlezen van deze rapporten”, zo becommentarieert Delphine Paci, advocate van Salah Abdeslam de vertaling van de zeven motivatierapporten waarmee de federale politie de ochtendlijke naaktfouilles denkt te hebben gelegitimeerd. Volgens Paci - daarin bijgestaan door andere advocaten van de verdediging - is vandaag net het omgekeerde gebeurd.

Delphine Paci: “Deze rapporten zijn totaal stereotiep. Men gebruikt exact dezelfde bewoordingen voor vrijwel alle verdachten. Ik zie ook factuele onjuistheden. In het rapport over hem staat dat Salah Abeslam in Syrië is geweest. Dat is manifest onwaar. Alles wat in deze rapporten staat was allang bekend. We zijn terug bij af. Dit is een flagrante schending van de uitspraak van de kortgedingrechter. Op dit moment had ik gewild dat u zou acteren dat Salah Abdeslam zich op 3, 4 en 5 januari enkel naar zijn proces kon begeven door zich te onderwerpen aan een naaktfouille. We zullen zien hoe het Hof van Cassatie gaat oordelen over de vraag of Salah Abdeslam een eerlijk proces heeft gekregen.”

Beschuldigde Bilal El Makhoukhi heeft na een eerdere veroordeling al eens "fysiek geweld" gebruikt tegen cipiers. Dat is donderdagnamiddag gebleken uit de voorlezing van de uitgebreide motivering van de federale politie voor de veiligheidsmaatregelen in de marge van het proces over de aanslagen op 22 maart 2016.

El Makhoukhi is bij de politie reeds gekend voor dertig feiten, waarvoor hij ook eerder werd veroordeeld tot een celstraf. Daarbij kwam het dus ook tot fysiek geweld in de gevangenis tegenover cipiers.

Daarnaast schat de politie het risico op vluchtgedrag met hulp van buitenaf ook als "zeer hoog" in.

Daarom besluit de politie dat El Makhoukhi "gevaarlijk en gewelddadig" is "ondanks zijn handicap". Daaruit vloeit voort dat strenge veiligheidsmaatregelen, waaronder naaktfouilles, volgens de politie verantwoord zijn.

Beschuldigde Salah Abdeslam is tijdens een naaktfouille op 8 december 2022 "de pedalen verloren" en heeft zich "agressief" opgesteld tegen de politieagent die de fouille uitvoerde. Dat is gebleken uit de voorlezing van de motivering van de veiligheidsmaatregelen bij het gevangenentransport van Abdeslam.

Uit die motivering blijkt dat Abdeslam toen druk aan het gesticuleren geslagen zou zijn en zeer dicht bij de politie is gaan staan, waarna hij zou hebben verklaard "zijn intieme delen niet negen maanden lang aan iedereen te zullen tonen". Voorts verklaarde hij dat "de agent hem zou moeten blijven slaan tot hij verkreeg wat hij wou". In een rapport dat achteraf werd opgesteld, zou de agent in kwestie hebben aangegeven te "vrezen voor zijn eigen veiligheid" na die woede-uitbarsting.

Daags voordien had Abdeslam - net als Osama Krayem - Mohamed Abrini in het Arabisch ook opgeroepen om zijn intentie om problemen te veroorzaken op te sparen tot na afloop van de voorlezing van de akte van beschuldiging.

Daarnaast staat Abdeslam bij de politiediensten ook bekend voor meer dan 300 feiten en vormt hij een vluchtrisico. Dat hij ook al veroordeeld werd in het kader van de schietpartij in Vorst, maakt dat de politie naar eigen zeggen nog meer op haar hoede moet zijn.

De politie schaalt het risicoprofiel van Abdeslam dan ook in als "heel hoog". Bovendien wordt hij ook als "gewelddadig" omschreven. Ten slotte is ook het vluchtrisico "zeer duidelijk", mede omdat Abdeslam beschikt over een zeer breed netwerk in het terrorismemilieu. Daarom is een naaktfouille in twee fases zowel proportioneel als noodzakelijk, luidt het. 

Voorzitter Laurence Massart heeft Stanislas Eskenazi en Jonathan De Taye ambtshalve aangesteld als de advocaten van Mohamed Abrini en Ali El Haddad Asufi. Beide advocaten accepteren hun opdracht, al benadrukken ze wel dat ze dat enkel doen om het proces niet te onderbreken.

De Taye en Laura Pinilla gaven eerder aan dat ze geen mandaat meer hebben van hun cliënt (zie bericht 10.15 uur). Daarop werd de zitting geschorst en werd de stafhouder erbij geroepen, waarna Massart aankondigde dat ze De Taye en Eskenazi ambtshalve aanstelt. De advocaten werken nu op mandaat van de voorzitter, niet meer op dat van hun cliënten. In principe verandert er dus niets.

De Taye gaf aan dat hij het mandaat zou kunnen weigeren en de zaal zou kunnen verlaten, maar dan zou het proces stilliggen omdat een andere advocaat zich dan eerst in het enorme dossier zou moeten inlezen. Maar hij heeft ook gewetensproblemen bij de huidige situatie. "De rechtsstaat moet primeren op het onrecht dat mijn cliënt wordt aangedaan", aldus De Taye, die spreekt van een 'compromis à la belge'. Hij blijft toch advocaat uit respect voor de jury en de slachtoffers.

De voorzitster van het hof van assisen over de terreuraanslagen in Brussel en Zaventem heeft donderdag een uitgebreide motivering van de federale politie laten voorlezen voor de veiligheidsmaatregelen waar beschuldigde Mohamed Abrini aan onderworpen wordt. Dat moest gebeuren door een vertaler, want het document was opgesteld in het Nederlands. Uit het rapport blijkt onder meer dat het risico op een poging tot ontsnapping niet uit te sluiten valt.

De motivering begint met een checklist aan vragen over het risico dat Abrini vormt. Zo is er de vraag of hij gekend is voor wapens of explosieven ('ja'), er een toekomstig risico bestaat ('ja'), hij gekend is voor radicalisme ('ja') en hij respect heeft voor de fysieke integriteit van anderen ('nee'). Ook bleek uit de checklist dat Abrini gekend staat voor 151 feiten, waaronder drugs, diefstal met geweld, moord en verzet tegen de ordediensten.

Uit het document blijkt ook een gesprek dat Abrini tijdens een gevangenentransport in december vorig jaar had met twee andere beschuldigden. Hij zegt daarbij, in het Arabisch, dat hij die dag problemen wil veroorzaken. De anderen dragen hem op om daarmee te wachten tot het einde van de voorlezing van de akte van beschuldiging, zodat ze dat allemaal tegelijk zouden doen. Ook zei hij tegen de twee, weer in het Arabisch, dat hij een mes wou meesmokkelen. Daarnaast stelt het document dat Abrini in de gevangenis veel rondom zich kijkt en grote belangstelling toont in zijn omgeving, mogelijk met het oog op een ontsnapping. 

Het document concludeert dat Abrini niet terugdeinst voor geweld, geen respect heeft voor de fundamenten van de rechtstaat en dat een confrontatie met de ordediensten hem geen angst inboezemt. Het risico op ontsnapping valt niet uit te sluiten. Bovendien wordt een bereidheid verondersteld om nieuwe aanslagen te plegen. "Vanwege zijn verblijf in Syrië kunnen we vermoeden dat hij praktische informatie heeft over wapens en explosieven, en daar gevechts- en oorlogstechnieken opdeed."

Opvallend is dat het document afweegt of alle maatregelen proportioneel zijn (in overeenstemming met het risico) en subsidiair (zijn er minder ingrijpende maatregelen mogelijk?). Daarbij klinkt het dat de verzamelde data aantonen dat het gevaar ernstig is en dat er "op dit moment geen elementen zijn dat het risico minder is". De maatregelen zijn volgens de politie nodig voor de veiligheid van politiepersoneel, magistraten, derden, maar ook voor hemzelf. 

Minder ingrijpende maatregelen dan naaktfouilles zijn op dit moment evenmin beschikbaar. Zo kunnen lichaamsscans of metaaldetectoren slechts metalen voorwerpen vinden.

Rechtbankvoorzitter Laurence Massart legt het proces stil. Jonathan De Taye en Laura Pinilla, de advocaten van verdachten Mohamed Abrini en Ali El Haddad Asufi, hebben aangekondigd dat ze geen mandaat meer hebben van hun cliënten om hen te verdedigen. Concreet zitten ze nu dus zonder advocaat, en de zitting kan niet voortgezet worden zonder dat een beschuldigde aanwezig is of vertegenwoordigd wordt door een advocaat. 

Slechts één van de zeven aangehouden verdachten kwam vanmorgen naar het proces, de rest bleef in de gevangenis. De verdachten protesteren daarmee tegen de aanhoudende naaktfouilles. 

Het is niet duidelijk hoelang de vertraging zal duren. De stafhouder, die preventief aanwezig was, werd erbij geroepen. Massart kan nu beslissen om advocaten op te vorderen. Dat kunnen dezelfde advocaten zijn, maar ook andere.

Vandaag stonden getuigenissen van speurders en de hulpverleners die tussenkwamen na de aanslag in Maalbeek op de planning van het proces. Toch lijkt de dag opnieuw uitgebreid in het teken van de transfervoorwaarden van de beschuldigden te zullen staan.

Al sinds dinsdag stonden de getuigenissen van Maalbeek op de planning, maar het gaat al twee dagen enkel over de transferomstandigheden. Voorzitter Massart hoopte gisteren toch nog te starten met de getuigenissen, maar daar kon de verdediging niet mee akkoord gaan en sommige advocaten dreigden er zelfs mee conclusies neer te leggen.

Beschuldigde Bilal El Makhoukhi heeft donderdag bij de start van de zitting verklaard dat er op het vlak van de naaktfouilles "niets is veranderd". "Ik ben gefouilleerd en moest door de knieën buigen", klonk het.

Wel bevestigde El Makhoukhi dat de fouille in twee fases verloopt: eerst wordt de bovenkleding uitgedaan en pas daarna de onderkleding.

Bij aanvang van de zitting bleek dat enkel El Makhoukhi was komen opdagen van de gedetineerde beschuldigden. Assisenvoorzitter Laurence Massart liet weten voor alle gedetineerde beschuldigden - met uitzondering van Osama Krayem - een document te hebben ontvangen met de individuele risicoanalyse voor de motivering voor de naaktfouilles. Die documenten, opgesteld in het Nederlands, worden momenteel voorgelezen door een tolk.

Delphine Paci, de advocate van Salah Abdeslam, stelde echter al dat de documenten "niet zijn veranderd in vergelijking met voor aanvang van het kortgeding". "Het gaat om een copy-paste van de eerdere analyses die werden verworpen", klonk het. 

Assisenvoorzitter Laurence Massart heeft woensdag op de zitting van het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 aangegeven dat het hof van assisen het proces ten gronde wil voortzetten en het juridisch-technisch oponthoud omtrent de naaktfouilles achter zich wil laten. "De situatie is ernstig en moet worden gedeblokkeerd, het kan zo niet verder", klonk het bij een wanhopige Massart. "Het vervolg van de rechtszaak staat op het spel."

Net ervoor was commissaris-generaal Marc De Mesmaeker komen getuigen dat de naaktfouilles gebeuren op basis van een individuele risicoanalyse en dus niet langer systematisch en dat de motivering ook zal overgemaakt worden aan de advocaten van de beschuldigden.

Die namen daar echter geen genoegen mee en vroegen om een korte schorsing om het bestaan van deze motiveringen te kunnen verifiëren. Daarop werd het proces verdaagd tot donderdagochtend 9 uur.

Op het assisenproces over de terreuraanslagen heeft Mark De Mesmaeker, de commissaris-generaal van de federale politie, getuigd dat er sinds deze week elke dag opnieuw een gemotiveerde risicoanalyse opgesteld wordt voor elke beschuldigde. Op basis daarvan zal beslist worden of de door de verdediging bestreden naaktfouilles noodzakelijk zijn. De analyses zullen ook overgemaakt worden aan de advocaten van de beschuldigden.

In afwachting daarvan is de zitting geschorst tot donderdag 9 uur. Voorzitter Laurence Massart doet dat omdat de advocaten van de verdediging geweigerd hebben om getuigen te horen zolang ze die documenten over de motivering van de naaktfouilles niet ontvangen hebben.

Massart riep commissaris-generaal van de federale politie Marc De Mesmaeker woensdagnamiddag op om te getuigen in verband met de naaktfouilles. Hij gaf aan dat de motivatie van de fouilles bestaat en er elke dag een document wordt ondertekend, en dat de documenten van dinsdag en woensdag ook zullen worden overgemaakt aan de beschuldigden.

De Mesmaeker bevestigde bovendien dat de mogelijkheid bestond dat beschuldigden in de toekomst geen naaktfouilles zouden moeten ondergaan. "Maar dat zal afhangen van de evaluatie van de dag."

Opvallend was dat de voorzitster de commissaris-generaal meermaals aanmaande om de naaktfouilles af te schaffen als dat mogelijk zou zijn, zonder de veiligheid in het gedrang te brengen. "Het zou voor iedereen makkelijker zijn", klonk het. 

Massart stelde  voor om alsnog over te gaan naar de orde van de dag, met de onderzoeksrechters en de speurders die tussenkwamen na de aanslag in Maalbeek.

Maar advocaat Jonathan De Taye, die Ali El Haddad Asufi vertegenwoordigt, liet daarop weten dat hij zijn cliënt in deze omstandigheden niet in eer en geweten kan vertegenwoordigen. Hij dreigde ermee conclusies in te dienen waardoor het proces geschorst zou worden. "Ik wil eerst weten waarom de naaktfouilles nog worden uitgevoerd", zei hij. 

Voorzitter Massart zei daarop dat de verdediging het recht heeft om een incident te creëren, maar vroeg ook om het proces niet te blokkeren. Uiteindelijk bleek ze toch geen andere keuze te hebben dan het proces te schorsen tot donderdagochtend.

De commissaris-generaal van de federale politie Marc De Mesmaeker zal op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 komen getuigen over de transfervoorwaarden van de gedetineerden. Dat bevestigt de federale politie.

Assisenvoorzitter Laurence Massart had de commissaris-generaal opgeroepen omdat ze wil weten of de naaktfouilles met kniebuiging nog op systematische basis en zonder individuele motivering plaatsvinden. Tot nog toe had de federale politie enkel bevestigd de ministeriële richtlijn te volgen, zonder evenwel extra info te verschaffen.

Het proces hervat normaal gezien om 13.30 uur met de getuigenis van De Mesmaeker.

Volgens de ministeriële richtlijn over het gevangenentransport van de beschuldigden, die van maandag dateert, blijft de mogelijkheid van naaktfouilles bestaan. Wel moet een "analyse van het integrale en geïndividualiseerde risicobeeld" zo'n doorgedreven fouille rechtvaardigen, blijkt uit het document. Bovendien moet het risicobeeld regelmatig geüpdatet worden.

De principes van proportionaliteit en subsidiariteit zijn daarbij van belang. Zo moeten de maatregelen in verhouding staan tot de risico's en moet nagegaan worden of er minder ingrijpende, maar efficiëntere maatregelen mogelijk zijn.

Wat de procedure voor de overbrenging vanuit de gevangenis betreft, klinkt het dat dat altijd "menselijk en met respect voor de mensenrechten moet gebeuren, in overeenstemming met de toepasselijke rechtsfiguren en de deontologie van de politie". Het moet de bedoeling zijn om "zoveel mogelijk een aantasting van de eerbaarheid of een gevoel van vernedering bij de beschuldigden te vermijden".

Belangrijk is ook dat het document voorschrijft dat de politie een meer doorgedreven fouille kan uitvoeren, nadat de beschuldigden uit hun cel worden gehaald, "als de analyse van van het integrale en geïndividualiseerde risicobeeld dat rechtvaardigt". Die fouille moet gebeuren in een apart lokaal in twee fases, om te vermijden dat de beschuldigde zich volledig moet ontbloten: eerst het bovenlichaam, daarna het onderlichaam. Over vooroverbuigen vermeldt de richtijn niets. Wel schrijft de richtlijn voor dat de politiediensten "op geen enkel moment de persoon mogen aanraken". "De politiediensten waken zoveel mogelijk over een serene uitvoering van de fouille."

Nog bepaalt de richtlijn dat er bij de overbrenging van de gevangenis naar het Justitia-gebouw handboeien moeten aangedaan worden, een blinddoek en een kogelvrije vest. Er mag geen enkele muziek afgespeeld worden in het voertuig.

Assisenvoorzitter Laurence Massart heeft woensdag bij de opening van de zittingsdag op het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 aangekondigd de commissaris-generaal van de federale politie op te roepen om te komen getuigen over de transfervoorwaarden van de gedetineerden. "Ik kan enkel vaststellen dat ik opdracht heb gegeven om te achterhalen wat er zich afspeelt en geen antwoord heb gekregen", verklaarde Massart.

Het proces liep gisteren spaak op de transfervoorwaarden van de gedetineerden. De advocaten van de verdediging en beschuldigde Sofien Ayari hadden toen aangegeven dat de naaktfouilles opnieuw hadden plaatsgevonden, ondanks de uitspraak van de Brusselse kortgedingrechter dat systematische naaktfouilles een schending zijn van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Daarop had Massart om toelichting gevraagd van de federale politie, maar de verantwoordelijke van directie bescherming (DAP) van de federale politie wenste niet te getuigen met ontbloot gezicht en bleek een advocaat onder de arm te hebben genomen.

Vanmorgen bleek dan dat de politie enkel informatie had verschaft over de ministeriële richtlijn die nu wordt gevolgd. Of de naaktfouilles met kniebuiging nog op systematische basis en zonder individuele motivering plaatsvinden, was niet duidelijk. Daarom besliste assisenvoorzitter Massart om de commissaris-generaal van de federale politie te laten getuigen. Het is nog niet duidelijk wanneer die beschikbaar is om te getuigen.

De zeven aangehouden beschuldigden hebben woensdag geweigerd om naar de rechtbank te komen. Dat meldt voorzitter Laurence Massart. Ze doen dat uit protest tegen de naaktfouilles die gewoon doorgaan. Dat gebeurt niet langer systematisch, maar wel "op basis van een individuele risicoanalyse". 

Mohamed Abrini, Osama Krayem, Sofien Ayari, Bilal El Makhoukhi en Hervé Bayingana Muhirwa hebben geweigerd om hun cel te verlaten. Salah Abdeslam en Ali El Haddad Asufi zijn wel uit hun cel gekomen en naar het transferlokaal gegaan. "Ze moesten hun bovenkledij uitdoen, toen ze hun onderkledij moesten uitdoen hebben ze dat geweigerd", zei Massart. De beschuldigdenbox is woensdag dus leeg.

De beschuldigden klaagden dinsdag opnieuw de naaktfouilles aan voor hun overbrenging van de cel naar het Justitia-gebouw, nadat de kortgedingrechter beslist had dat systematische naaktfouilles zonder persoonlijke motivering verboden zijn. De beschuldigden gaven dinsdag aan dat er niets veranderd is, bij de federale politie was te horen dat er wel een nieuwe procedure is.

De broers Smail en Ibrahim Farisi, die als vrije mannen verschijnen, zijn de enige beschuldigden die woensdag wel in de zaal zitten.

De naaktfouilles van de beschuldigden op het assisenproces over de terreuraanslagen van 22 maart 2016 in Brussel en Zaventem zullen blijven doorgaan. Wel is het zo dat ze niet meer systematisch gebeuren, maar op basis van een individuele risicoanalyse. Dat is vernomen uit verschillende bronnen.

Op het proces over de aanslagen klaagden de advocaten van de gedetineerde beschuldigden dinsdag dat er opnieuw naaktfouilles van hun cliënten bij gevangenistransporten hadden plaatsgevonden, hoewel de Brusselse kortgedingrechter de dagelijkse, systematische naaktfouilles een week eerder verboden had. De voorzitster van het hof wou daarom nagaan bij de verantwoordelijke van de federale politie wat de huidige procedure is, maar die nam een advocaat onder de arm en weigerde te getuigen zonder masker. Uiteindelijk moest de zitting geschorst worden tot woensdagvoormiddag, zodat de federale politie uitleg kon verschaffen.

De federale politie bevestigde dinsdagavond dat er toelichting was gegeven bij de ministeriële richtlijn en dat dit op het proces verder besproken zou worden. Binnen de politiediensten valt te horen dat de naaktfouilles doorgaan, maar dat dit sinds deze week gebeurt op basis van een individuele risicoanalyse, dus niet meer systematisch. Dinsdag gaven verschillende advocaten van beschuldigden niettemin aan dat hun cliënten daarover niet ingelicht werden.

De procedure zou ook gewijzigd zijn in de zin dat de naaktfouilles in stukken opgedeeld zijn. Dat moet vermijden dat de beschuldigden volledig naakt moeten verschijnen. Zo mogen ze hun bovenste kledij aanhouden als het onderste deel van hun lichaam gecontroleerd wordt en vice versa. Ze moeten daarom ook de dag ervoor een stapeltje kledij klaarleggen en afgeven, klinkt het.

Aan Belga wou de federale politie de informatie niet officieel bevestigen. 

Op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 staan vandaag normaal gezien de getuigenissen van de speurders en hulpverleners op de planning die na de aanslag in het metrostation van Maalbeek ter plaatse kwamen. De vraag is echter of de getuigen vandaag al aan het woord komen, aangezien er opnieuw commotie is over de transfer van de beschuldigden.

De getuigenissen hadden normaal gezien dinsdag van start moeten gaan, nadat voor Kerstmis de hulpverleners en speurders aan het woord waren gekomen die als eersten tussenkwamen in Zaventem. Meteen 's ochtends klaagden de beschuldigden echter opnieuw over hun transfer van de gevangenis naar het Justitia-gebouw, waardoor het uiteindelijk heel de dag over die overbrenging ging. 

De kortgedingrechter besliste namelijk vorige week dat systematische naaktfouilles een schending zijn van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens en dat eventuele fouilles gemotiveerd moeten worden. Volgens de beschuldigden was er dinsdagochtend echter niets veranderd en de advocate van Salah Abdeslam dreigde ermee om conclusies neer te leggen indien de situatie aanhoudt.

Uiteindelijk vroeg voorzitter Laurence Massart om contact op te nemen met een verantwoordelijke voor de transfers van de federale politie, maar die wilde dinsdag niet getuigen met ontbloot gezicht. Massart besliste daarop om de zitting te schorsen tot vanochtend 9 uur, in de hoop dat tegen dan een verhoor van de politieagent kan plaatsvinden.

Gisteren legden de speurders en hulpverleners die het woord zullen nemen over de situatie in Maalbeek alvast de eed af, zodat hun getuigenis meteen kan starten wanneer de tijd rijp is. 

De federale politie heeft dinsdagnamiddag toelichting gegeven bij de ministeriële richtlijn over het gevangenentransport van de beschuldigden op het assisenproces over de terreuraanslagen in Zaventem en Brussel. Volgens woordvoerster An Berger zal dit "nu verder besproken worden in de rechtbank".

Bij de start van de procesdag hadden verschillende advocaten van de verdediging en beschuldigde Sofien Ayari aangegeven dat de naaktfouilles opnieuw hadden plaatsgevonden, ondanks de uitspraak van de Brusselse kortgedingrechter dat systematische naaktfouilles een schending zijn van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

De advocaten van Mohamed Abrini en Ali El Haddad Asufi gaven daarop aan dat ze niet langer een mandaat hebben om hun cliënt te vertegenwoordigen. De advocate van beschuldigde Salah Abdeslam, Delphine Paci, zei van haar kant dat het recht op een eerlijk proces geschonden wordt. "Ze moeten een vernederende behandeling ondergaan, anders kunnen ze niet aanwezig zijn op hun proces." Ze kondigde aan conclusies hierover neer te leggen als het proces gewoon zou doorgaan.

Daarop richtte Massart zich tot Gregory Moitroux, de coördinator van de presentatie van het onderzoek naar de aanslagen, om de verantwoordelijken te contacteren met vragen omtrent het protocol voor de overbrenging van de gevangenen. Na de schorsing bleek echter dat de verantwoordelijke van directie bescherming (DAP) van de federale politie niet wenste te getuigen met ontbloot gezicht en een advocaat onder de arm had genomen. 

De assisenvoorzitter deed vervolgens een oproep aan politie en parket om de situatie te deblokkeren en zo vertraging van het proces te vermijden. Ze besliste ook om de zitting op te schorten en het proces woensdag om 9 uur te hervatten. Volgens de federale politie is dus dinsdagmiddag alvast "toelichting gegeven bij de ministeriële richtlijn" en zal dit "besproken worden in de rechtbank." 

Lees hier meer. Federale politie lijkt verbod op naaktfouilles naast zich neer te leggen, tot ergernis van rechtbankvoorzitter: ‘Al wat ik wil, is dat dat hier vooruitgaat’

De zes beschuldigden op het assisenproces over de aanslagen van 22 maart 2016 die een kort geding hebben ingesteld tegen de Belgische staat, eisen dat ze bij hun overbrenging naar de assisenzaal niet systematisch zouden onderworpen worden aan naaktfouilles, en niet systematisch zouden geblinddoekt worden. Dat hebben hun advocaten gepleit voor de kortgedingrechter. Volgens de advocaten van de beschuldigden zijn die maatregelen strijdig met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).

"We voeren hier geen chantage uit", zei meester Delphine Paci, advocaat van Salah Abdeslam. "We vragen alleen de mogelijkheid om een sereen proces te hebben, met een serene uitspraak. Dat is ook in het belang van de slachtoffers. We vragen ook niet dat er nooit naaktfouilles zouden uitgevoerd worden, we vragen alleen een verbod op systematische naaktfouilles."

Volgens haar collega Stanislas Eskenazi, de advocaat van Mohamed Abrini, ondergaan de beschuldigden “vernedering na vernedering”.

Naaktfouilles kunnen, maar alleen als ze nodig en proportioneel zijn, aldus de advocate. "Ze kunnen alleen uitgevoerd worden als geen enkele andere maatregel mogelijk is. Maar onze cliënten zitten in de gevangenis in een uitermate streng veiligheidsregime, in totale isolatie, waarbij ze elk voorwerp dat ze in hun cel willen gebruiken, na gebruik meteen moeten teruggeven. Ze worden in een extreem beveiligd transport overgebracht naar dit gerechtsgebouw, waar dagelijks bijna 100 politie-agenten aanwezig zijn."

Volgens meester Paci heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) al meermaals geoordeeld dat systematische naaktfouilles een inbreuk betekenen op artikel 3 van het EVRM, het verbod op vernederende en onmenselijke behandelingen, en dus verboden zijn, zeker als het gaat om personen die in de gevangenis al een verstrengd veiligheidsregime ondergaan.

"Ook de federale ombudsman en de Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen hebben zich al meermaals in die zin uitgesproken" klonk het.

De tweede dag van getuigenissen van speurders op het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 werd een iets kortere maar indrukwekkende dag met expliciete beelden van dodelijke slachtoffers. De sfeer in de zittingzaal was dan ook zwaar.

In de voormiddag kwamen politie-inspecteurs aan het woord die de eerste vaststellingen deden in Zaventem. Zij spraken over de chaos in de luchthaven en toonden zeer expliciete foto's van de dodelijke slachtoffers, die vaak zwaar toegetakeld waren door de explosies en de impact van rondvliegende materialen. De aanwezigen in de zaal werden op voorhand ingelicht over de harde beelden en kregen de tijd om deze te verlaten. Opvallend genoeg deden enkel de gebroeders Farisi, de twee verdachten die vrij voor het hof van assisen verschijnen, dat.

In de namiddag kwamen twee experts van de Disaster Victim Identification (DVI) aan het woord, die getuigden over hoe hun teams de identificatie van de dodelijke slachtoffers organiseerden. Op vraag van voorzitter Massart gaven ze ook hun persoonlijke indrukken van de luchthaven. "Iedereen kent de luchthaven van Zaventem als een plaats waar het bruist van het leven. Toen wij aankwamen, waren er enkel slachtoffers en chaos", zei een van hen.

Net na de middagpauze nam de advocate van Mohamed Abrini ook al het woord. "Omdat de vragen pas binnen vijf weken gesteld kunnen worden, wil mijn cliënt nota's kunnen nemen. Met dit potlood is dat echter onmogelijk", zei ze, en stak een buigbaar potlood in de lucht. De voorzitter ging akkoord dat het potlood niet ideaal was, en vroeg om een betere oplossing te vinden tegen de volgende zitting. 

Het laatste uur van de zitting werd ingevuld door de drie onderzoeksrechters, die en profiel schetsten van het leven van de zestien dodelijke slachtoffers. Het bleef ook tijdens deze opsomming erg stil in de zaal. 

De uiteenzetting van de onderzoeksrechters gaat in januari voort, met in eerste instantie de eerste vaststellingen in Maalbeek.

Beschuldigde Ibrahim Farisi is donderdagnamiddag op vraag van voorzitter Laurence Massart uit de Jusititia-zaal gezet, waar het assisenproces over de aanslagen van 22 maart plaatsvindt. Hij verstoort de zitting, zei de voorzitter.

Farisi liet eerder op de dag tijdens de voorstelling van de speurders die de eerste vaststellingen deden op de luchthaven al weten dat hij niet wenste te blijven voor de expliciete foto's. Samen met zijn broer verliet hij de zaal. 

Na de middagpauze kwamen experts van de Disaster Victim Identification (DVI) aan het woord. Tijdens die uiteenzetting probeerde Farisi eerst het woord te nemen en kondigde hij uiteindelijk luidop aan te vertrekken. Zijn advocaten en zijn broer Smail probeerden hem te kalmeren, maar dat mocht niet baten.

Voorzitter Massart onderbrak daarop de presentatie van de DVI om te vragen wat er allemaal aan de hand was. "Het is uw proces. Het is hier geen markt. U hebt het woord niet", zei ze, en ze gaf aan dat Farisi mocht beschikken wanneer hij dat wilde. Nadat hij opnieuw het woord wilde nemen met een microfoon van de advocaten van de burgerlijke partijen, vroeg de voorzitter aan de politie om Farisi uit de zaal te begeleiden. Broer Smail wilde zijn broer nog toespreken, maar dat liet de politie niet toe.

Ibrahim Farisi verschijnt net als zijn broer Smail als een vrij man en kan dus komen en gaan wanneer hij wil zolang hij vertegenwoordigd wordt door een advocaat. 

Het terreurproces gaat vandaag voort met de uiteenzetting van de vele hulpverleners en specialisten die woensdag is begonnen. Zij zullen steeds dieper graven in het enorme dossier, om de jury een volledig beeld te geven.

Woensdag ging het op het assisenproces voor het eerst echt over de feiten van 22 maart 2016, en dan specifiek over de aanslag op Brussels Airport. De hulpverleners die als eersten ter plaatse kwamen, gaven al een beeld van de chaos die ter plaatse heerste. Ook een specialist van de ontmijningsdienst kwam al aan het woord over de gebruikte explosieven.

De uiteenzetting gaat donderdag verder, en zal in totaal vier à vijf weken duren. Het is de bedoeling om steeds meer details te geven over de gebeurtenissen. De presentatie, waar twee jaar is aan gewerkt, is opgedeeld in verschillende thema's.

Lees ook. Deze hulpverleners werden opgeroepen op 22 maart 2016: ‘Iets zei in mij: nu moet ge uw vrouw bellen’

Voor de slachtoffers is het vervelend dat de planning van de zittingen overhoop is gegooid, zegt Philippe Vansteenkiste, voorzitter van slachtoffervereniging V-Europe. "De slachtoffers voelen zich opzijgeschoven."

Woensdag zouden normaal gezien de verhoren van de beschuldigden starten, maar omdat verschillende beschuldigden lieten weten niet te willen spreken zolang er geen duidelijkheid is over de problematiek van de overbrenging van de gevangenis naar het Justitia-gebouw, besliste voorzitter Laurence Massart om eerst de onderzoeksrechters en speurders aan het woord te laten. Dat zou een maand duren, waardoor ook de getuigenissen van de slachtoffers, gepland voor midden januari, worden uitgesteld.

"De slachtoffers waren zich al psychologisch aan het voorbereiden  op hun getuigenissen", zegt Vansteenkiste. "We hadden afgelopen zaterdag een grote vergadering om de slachtoffers voor te bereiden. Ze hadden veel vragen, zijn ongerust over hoe het zou verlopen." 

Dat ze nu langer moeten wachten om te getuigen is een domper voor de slachtoffers en kan zorgen voor praktische problemen.

Vansteenkiste zegt wel respect te hebben voor de beslissing van de voorzitter. "We weten niet wanneer het kortgeding afgerond zal zijn en ze kunnen nog in beroep gaan. Het is een moeilijke situatie", aldus de voorzitter van V-Europe, die opnieuw spreekt over chantage door de beschuldigden. Hij wijst er ook op dat er steeds de vergelijking gemaakt wordt met het proces in Parijs, maar dat het ook daar een tijd geduurd heeft voor de sfeer goed zat.

Massart gaf woensdag bij het begin van de zitting een samenvatting van de nieuwe planning. De verhoren van de speurders en onderzoeksrechters zou duren tot 30 januari, waarop de vragen volgen. Vanaf 13 februari zouden de burgerlijke partijen aan het woord komen, tot 9 maart. 

De zitting is woensdag van start gegaan zonder beschuldigden Salah Abdeslam, Mohamed Abrini en Osama Krayem. Abdeslam is al sinds vorige week ziek, Abrini en Krayem verlieten de zaal zonder reden te geven. 

Zes beschuldigden zijn vanmorgen aanwezig gebleven in de beschuldigdenbox. Enkel Salah Abdeslam, die gisteren een medisch attest kon voorleggen, ontbreekt.

De voorbije dagen en weken vertrokken bij de start van de zitting steeds meerdere beschuldigden. Ze deden dat uit protest tegen de vernederende behandeling die ze zeggen te ondergaan tijdens hun overbrenging vanuit de gevangenis in Haren. Maandag nog stapten Mohamed Abrini, Osama Krayem en Ali El Haddad Asufi op. Dinsdag, bij de burgerlijke partijstellingen, bleef iedereen in de box. Enkel Salah Abdeslam is dinsdag dus nog afwezig. 

Bij de jury was er vandaag niemand die afviel. Er zetelen dus nog steeds twaalf effectieve en negentien plaatsvervangende juryleden.

De beschuldigden zullen niet zoals eerst aangekondigd vanaf morgen worden verhoord. De rechtbankvoorzitter schuift de verhoren naar een later moment.

Een aantal beschuldigden willen niet praten op hun proces omdat er nog een rechtszaak loopt over de omstandigheden waarin ze worden overgebracht van de cel naar de rechtszaal. Ze vinden dat ze onmenselijk worden behandeld. 

De rechtbankvoorzitter heeft beslist om daarom de volgorde van de agenda van het assisenproces aan te passen. Ze wil vanaf morgen eerst de onderzoeksrechters en speurders horen, wat wellicht tot eind januari zal duren. Ze liet ze meteen dringend oproepen, in de hoop morgen al een aantal mensen aan het woord te kunnen laten.

De planningswijziging geeft de rechtbank in kort geding de tijd om de zaak over de transfers te behandelen. De behandeling van die zaak, die volledig losstaat van het assisenproces, start vrijdag.

De advocaten van de burgerlijke partijen zijn niet opgezet met de gewijzigde volgorde. "Bepaalde beschuldigden doen hier aan chantage", zei advocaat Nicolas Estienne. "Dit schaadt de slachtoffers." Hij wees erop dat sommige getuigen van ver moeten komen, en dat de gewijzigde planning een impact heeft op hen. 

De voorzitter bleef toch bij haar beslissing en sloot het debat snel af. Ze wil een onderbreking van het proces vermijden, zei ze. 

Het proces over de aanslagen in Brussel en Zaventem in 2016 is bijna aan de beschuldigdenverhoren toe. Woensdag zouden ze moeten beginnen, maar eerst is er op dinsdag nog de mogelijkheid voor slachtoffers om zich nog burgerlijke partij te stellen.

Het proces heeft er een incidentrijke start opzitten. Een van de brandjes is nog niet geblust: de advocaten van een deel van de beschuldigden zijn naar de kortgedingrechter getrokken tegen de manier waarop hun cliënten worden overgebracht van hun cel naar de assisenzaal. Die zaak wordt vrijdag, afzonderlijk van de assisenprocedure, behandeld.

Hoewel het niet de bedoeling was dat die nevenzaak over de transfers het verloop van het proces zou beïnvloeden, dreigt dat toch te gebeuren. Beschuldigden Mohamed Abrini en Ali El Haddad Asufi willen niet spreken op het proces zolang de kwestie niet is uitgeklaard, verklaarden hun advocaten maandag.

Ook de aanwezigheid van Salah Abdeslam is niet zeker. Hij was er vorige week al niet bij en zat ook maandag niet in de glazen beschuldigdenbox. Hij is ziek, zei zijn advocate. Er is daarvoor maandag een medisch attest afgegeven. Het is niet duidelijk of hij zal meewerken aan de verhoren.

Het werkt de burgerlijke partijen op de zenuwen, bleek maandag. De slachtoffers willen niet nog meer vertraging, en willen vooral antwoorden op hun vragen. De beschuldigden moeten zich niet wentelen in een slachtofferrol, gaf Maryse Alié van advocatencollectief Life4Brussels aan.

Er zijn al meer dan 950 burgerlijke partijen in het proces. Zij mogen zich laten vertegenwoordigen door een advocaat, maar dat is niet verplicht. Heel wat slachtoffers laten zich vertegenwoordigen door advocaten van de collectieven V-Europe of Life4Brussels. Dinsdag is er nog een kans om zich burgerlijke partij te stellen.

De jury van het assisenproces rond de aanslagen van 22 maart 2016 zal dan toch geen veiligheidsbriefing krijgen. Dat zei voorzitter Laurence Massart maandag bij het begin van het proces.

De discussie over de veiligheidsbriefing van de Directie speciale eenheden (DSU) van de federale politie over wat te doen bij een verhoogd risico op aanslagen duurt al een tijdje. Eerst zouden enkel de effectieve juryleden de briefing krijgen, wat een advocaat van de verdediging een "dwaling" noemde, later werd beslist dat ook de plaatsvervangende juryleden de informatie zouden krijgen.

Uiteindelijk zal de briefing dan toch niet plaatsvinden, zei Massart maandag. Ze verwijst naar het feit dat een persoon van buitenaf contact zou moeten hebben met de jury, terwijl de juryleden niet met anderen over het proces mogen praten

Salah Abdeslam is maandag opnieuw niet opgedaagd op het assisenproces over de aanslagen in Zaventem en Maalbeek. Er is intussen een arts bij hem geweest en er zal een medisch attest volgen, zo liet zijn advocaat maandag verstaan.

Vorige week was Abdeslam ook al afwezig, toen zonder medisch attest. Zijn advocaat zei toen dat een doktersbezoek werd aangevraagd. Intussen is er een arts bij Abdeslam geweest en heeft hij ook antibiotica gekregen, zei zijn advocaat Delphine Paci.

De andere beschuldigden waren er 's ochtends bij de start wel, maar een aantal onder hen gaf meteen aan te willen vertrekken. Het ging om Mohamed Abrini, Osama Krayem en Ali El Haddad Asufi. 

De drie andere beschuldigden, Sofien Ayari, Bilal El Makhoukhi en Hervé Bayingana Muhirwa, besloten om wel in de beschuldigdenbox te blijven. En ook de broers Smail en Ibrahim Farisi, die als vrije mannen verschijnen en niet in de box zitten, waren aanwezig.

Het kort geding dat zes beschuldigden hebben ingesteld tegen de Belgische staat, wordt vrijdag behandeld in het Justitia-gebouw. Dat heeft de Brusselse kortgedingrechter beslist. De partijen hopen dat de rechtbank een uitspraak zal kunnen doen nog voor het assisenproces herneemt na Nieuwjaar, op 3 januari.

Zes beschuldigden in het assisenproces over de aanslagen van 22 maart hebben de minister van Justitie gedagvaard in kort geding, over de omstandigheden waarin ze elke dag vanuit de gevangenis worden overgebracht naar het gerechtsgebouw in Haren. Het gaat om Mohamed Abrini, Sofien Ayari, Salah Abdeslam, Bilal El Makhouki, Ali El Haddad Asufi en Hervé Bayingana Muhirwa.

De verschillende beschuldigden klagen al sinds het begin van het proces over de omstandigheden waarin ze dagelijks vanuit de gevangenis worden overgebracht naar het gerechtsgebouw in Haren. Daarbij zijn vooral de dagelijkse naaktfouilles, de blinddoeken, en de hoofdtelefoons met harde muziek steen des aanstoots. De voorbije dagen hebben de beschuldigden ook steevast de box in de zittingszaal verlaten uit protest tegen die behandeling. Achter de schermen vond al overleg plaats tussen de verschillende betrokkenen, onder wie de advocaten van de beschuldigden en de federale politie, maar dat overleg heeft blijkbaar niet geleid tot een oplossing die voor iedereen aanvaardbaar was.

De advocaten eisen nu dat er geen naaktfouilles meer worden uitgevoerd en de blinddoeken niet meer gebruikt worden, tenzij daar op voorhand een specifieke motivering voor wordt gegeven. Voor elke inbreuk eisen ze een dwangsom van 5.000 euro. De verdediging van de beschuldigden dringt erop aan dat hun cliënten aanwezig zouden zijn bij de behandeling van het kort geding, zodat ze zelf kunnen uitleggen in welke omstandigheden hun overbrenging verloopt. Om die zitting met alle nodige veiligheidsmaatregelen te laten plaatsvinden, zal de kortgedingrechter uitzonderlijk zitting houden in het Justitia-gebouw. 

De verdediging van Salah Abdeslam, Delphine Paci en Michel Bouchat, heeft dinsdagnamiddag in zijn akte van verdediging de jury erop gewezen dat "het erop aan zal komen om Parijs en Brussel niet met elkaar te verwarren". "De inzet is groot voor hem en voor justitie: dat hij niet veroordeeld wordt voor wat hij niet heeft gedaan", las Paci voor uit de akte. De verdediging contesteert dat Abdeslam zou deelgenomen hebben aan de aanslagen in Brussel, ook al werd hij veroordeeld voor die in Parijs en voor de schietpartij in Vorst.

Paci en Bouchat verwezen in hun akte van verdediging ook naar eerdere uitspraken van de voorzitster van het hof, die zei dat de akte "partijdig objectief" was, wat tegenstrijdig kon lijken. "Objectief in de zin dat ze elementen à charge en à décharge bevat, partijdig omdat ze uitgaat van één partij van het proces. Maar vanuit de verdediging lijkt die objectiviteit ons in vele opzichten wel degelijk subjectief", las Paci voor.

De verdediging haalt als voorbeeld aan wat het federaal parket schreef in het hoofdstuk over een andere beschuldigde, Sofien Ayari. "Sofien Ayari, net als Salah Abdeslam, heeft actief deelgenomen aan de uitvoering van de aanslagen van 22 maart 2016 in Brussel en Zaventem, ook al doet hij alsof hij er niet aan deelgenomen heeft", klonk het in de akte van beschuldiging.

De verdediging benadrukt dat het slechts om de "these van het parket gaat, die volledig gecontesteerd wordt". "Deze these, die natuurlijk partijdig is, komt voor uit een subjectieve interpretatie van de feiten", zei Paci, die erop wees dat het narratief van het parket niet dat van de verdediging is en dat een andere lezing mogelijk is. 

Paci en Bouchat komen in hun akte ook terug op de kwestie van de strenge voorwaarden waaronder de beschuldigden worden overgebracht vanuit de gevangenis. "Als we de voorbije dagen het woord namen over de omstandigheden van de overbrengingen, is dat omdat we ervan overtuigd zijn dat ze op een negatieve manier impact hebben op het recht op een eerlijk proces en ze schadelijk zijn om vrijuit te spreken", las Paci voor. 

Als de verdediging het woord neemt, is dat om het standpunt van hun cliënt te verdedigen, klonk het ook. "Het is geen strategie om de debatten te vertragen, noch een strategie om onze cliënt in een slachtofferrol te duwen, en het gebeurt nooit uit gebrek aan respect voor de slachtoffers."

Voorafgaand aan de akte van verdediging kwam Paci overigens nog even terug op de afwezigheid van Abdeslam vandaag en gisteren op het proces, zonder dat hij een medisch attest heeft. Paci zei dat een doktersbezoek is aangevraagd, maar dat dat nog niet gelukt is.

Besluiten deed de akte van verdediging met de woorden dat de persoon van Abdeslam veel inkt deed vloeien. "Zijn naam boezemt angst in. Toch zal u de psychiaters horen verklaren in welke mate hij zeer menselijk is, allesbehalve een psychopaat. Ernstige feiten (die van Parijs) zijn gepleegd door personen die geen monsters zijn, noch gekken. Als rechter komt het u toe om onze rechtsregels zo nauwgezet mogelijk toe te passen, zoals voor iedere rechtzoekende", zo richtte Paci zich tot de jury.

Het Openbaar Ministerie heeft dinsdagmiddag, op het proces over de aanslagen van 22 maart 2016, de voorlezing van de akte van beschuldiging afgerond, waarmee vorige dinsdag was gestart. De zitting lag wel weer een tweetal uur stil, na een discussie die ontstond toen bleek dat beschuldigden Salah Abdeslam en Bilal El Makhoukhi hun overbrenging uit de gevangenis hadden geweigerd.

Bij aanvang van de zitting, toen bleek dat Abdeslam en El Makhoukhi wegbleven zonder medisch attest, legde de voorzitter van het hof, Laurence Massart, aan de jury uit dat ze een proces-verbaal liet opstellen over hun afwezigheid. Ze wees er ook op dat de politie dwang mag gebruiken - geen geweld, benadrukte ze - om hen over te brengen. Maar de voorzitster voegde eraan toe dat de politie er niet om stond te springen, nadat Ali El Haddad Asufi hen vorige week ervan had beschuldigd dat ze hem "gewurgd" hadden bij zijn overbrenging, toen ze een armklem toepasten. Massart droeg hen op om wat 'psychologie' te gebruiken bij Abdeslam en El Makhoukhi, "maar dat heeft klaarblijkelijk niet gewerkt". 

De advocaten van de verdediging vroegen vervolgens het woord, maar dat werd hen geweigerd. Ook Mohamed Abrini, die aanstalten maakte om opnieuw samen met de vier anderen uit de beschuldigdenbox te vertrekken, kreeg het woord niet. De advocaat van El Makhoukhi, Nicolas Cohen, gaf vervolgens aan dat hij de reden van de weigering van zijn cliënt niet kende en hem in die omstandigheden niet kon verdedigen. De voorzitster, die de advocaten "omwille van de coherentie" pas na de akte van beschuldiging aan het woord wou laten, onderbrak hem, schorste de zitting en riep de stafhouder erbij.

Twee uur later hervatte de zitting en bleek dat Cohen nu wel zijn cliënt kon verdedigen. De voorzitster sprak over de discussie met de verdediging als dat die terug te leiden was tot een "kwestie van timing". Ze kondigde alvast aan dat Delphine Paci, advocate van Abdeslam, na de akte van beschuldiging nog een uitleg en "nuance" zou verschaffen. Het Openbaar Ministerie ging vervolgens door met het voorlezen van de laatste pagina's van de akte van beschuldiging, waarin vooral nog de rol van beschuldigde Ibrahim Farisi werd toegelicht, die hielp met het leegmaken van een studio die zijn broer onderverhuurde aan de aanslagplegers.

Ibrahim Farisi liet zich overigens nog opmerken toen hij zich rechtzette om zich te beklagen over de beschuldigden in de box. Farisi verwijt hen dat ze wegblijven uit de zaal. Zijn advocaat Xavier Carrette, die zijn cliënt aanmaande om te gaan zitten, omdat het moment niet daar was, legde later uit dat hij "het na al die jaren ook wil begrijpen en zich wil verdedigen". 

De zitting van het proces over de aanslagen in Brussel en Zaventem is geschorst. De voorzitster van het hof van assisen, Laurence Massart, riep de stafhouder erbij, na discussie met Nicolas Cohen, de advocaat van beschuldigde Bilal El Makhoukhi.

El Makhoukhi weigerde deze voormiddag om zijn cel te verlaten en overgebracht te worden naar het Justitia-gebouw in Haren, net als medebeschuldigde Salah Abdeslam overigens.

De voorzitster van het hof weigerde vervolgens beschuldigde Mohamed Abrini het woord te geven, net als de advocaten van de verdediging. Het ging volgens haar om een procedurele uitleg en ze weigerde die te laten becommentariëren. Toen vervolgens Nicolas Cohen, de advocaat van El Makhoukhi, alsnog aandrong, schorste de voorzitter de zitting en riep ze de stafhouder erbij.

Cohen voerde aan dat hij vandaag geen contact heeft gehad met zijn cliënt en dus niet op de hoogte is van de redenen waarom die weigert om overgebracht te worden. Volgens hem heeft El Makhoukhi een telefoon in zijn cel, maar kan hij enkel uitgaande oproepen doen, geen oproepen ontvangen. Zonder informatie kan hij zijn cliënt niet verdedigen, zei hij. 

Beschuldigden Salah Abdeslam en Bilal El Makhoukhi weigeren vandaag om het proces bij te wonen. Voorzitter Laurence Massart zei bij het begin van de zitting dat ze zich niet wilden laten overbrengen vanuit de gevangenis.

Volgens Massart werd ze 's ochtends door de politie geïnformeerd dat beiden weigeren om naar het proces te komen en dat ze geen medisch attest hebben. De voorzitster zei dat ze daarom de politie vroeg om wat 'psychologie' in te zetten om hen te overtuigen, door hen erop te wijzen dat het hun proces is, "dat ze zich er kunnen verdedigen en er het woord nemen".

De voorzitster wees erop dat de politie dwang mag gebruiken om de beschuldigden uit hun cel te halen - maar geen geweld, benadrukte ze. Maar ze herinnerde ook aan het incident van vorige week, waarbij beschuldigde Ali El Haddad Asufi beweerde dat hij het slachtoffer was van politiegeweld bij zijn overbrenging. De voorzitster zei dat de politie een nieuw incident wou vermijden.

Salah Abdeslam zou overigens evenmin een medisch attest hebben voor zijn afwezigheid van maandag, toen hij volgens zijn advocaat keelpijn had. 

Lees ook. Terreurverdachten blijven liever in de cel: ‘Ik wil me niet elke ochtend ontkleden voor drie mannen met bivakmutsen’

Op de agenda van de zesde procesdag over de aanslagen in Brussel en Zaventem staat vandaag de akte van verdediging van de advocate van Salah Abdeslam, Delphine Paci. Eerst moet het Openbaar Ministerie wel nog de 467 pagina's tellende akte van beschuldiging afronden, waarvan er nog 54 pagina's te gaan zijn.

Het OM heeft intussen de rol belicht van negen van de tien beschuldigden. Er rest enkel nog de rol van Ibrahim Farisi, die zijn oudere broer Smail hielp met het leegmaken van een safehouse van de terreurcel, dat hij aan hen had onderverhuurd. Daarna zal het OM nog een overzicht geven van relevante wettelijke bepalingen. 

Nadien is het aan Delphine Paci, de advocate van Abdeslam, voor haar akte van verdediging. Mogelijk is er voldoende tijd om advocaten van andere beschuldigden het woord te geven. Maar de meesten zullen daartoe komende maandag de kans krijgen. Deze woensdag en donderdag zijn er geen zittingen omdat er politiecapaciteit vrijgemaakt moet worden voor een Europese top. 

Het is afwachten dinsdag of er nog meer juryleden of plaatsvervangers zullen afhaken. Op dit moment zijn ze nog met 31. Aan het einde van het proces, binnen een achttal maanden, moeten er daarvan minstens twaalf overblijven. Ook maandag nog moest een plaatsvervangend jurylid verstek geven wegens ziekte. De voorzitster van het hof, Laurence Massart, gaf aan dat er bovendien een virus rondwaart bij de magistraten van het hof en de griffiers.

Het einde van de 467 bladzijden tellende akte van beschuldiging komt stilaan in zicht, met nog ruim 100 bladzijden te gaan. Procureur Bernard Michel zette vandaag verder uiteen hoe beschuldigde Ali El Haddad Asufi hand-en-spandiensten verrichte, in de eerste plaats voor zijn vriend Ibrahim El Bakraoui. 

Vervolgens kwam Bilal El Makhoukhi aan de beurt. Hij ontkent zijn aandeel in de aanslagen, maar volgens het openbaar ministerie zijn er heel wat aanwijzingen dat hij wel degelijk een rol had gespeeld. 

Daarna ging procureur Paule Somers over naar het hoofdstuk van Hervé Bayingana Muhirwa, bij wie Osama Krayem en Mohamed Abrini twee keer zijn ondergedoken, zowel na de schietpartij in Vorst op 15 maart als na de aanslagen van 22 maart.

Bij het begin van de zitting was beschuldigde Salah Abdeslam afwezig wegens ziekte. Uiteindelijk beslisten opnieuw alle beschuldigden in de box de zaal te verlaten. Dat deden ze vrijdag ook, uit protest tegen de omstandigheden van hun detentie- en transfer. Advocaat Lurquin zei daarover dat de advocaten van de verdediging van plan zijn om woensdag een dagvaarding te sturen naar minister van Justitie Vincent Van Quickenborne.

De broers Smail en Ibrahim Farisi bleven wel de zitting bijwonen.

Voorzitter Laurence Massart zei maandagochtend dat er een virus circuleert. "Iedereen is ziek", zei ze, en ze kondigde aan tijdens de middag te bekijken of het niet beter is om de zitting te schorsen "om niet iedereen te verliezen". 

Een jurylid dat onderweg was naar de Justitia-site moest ook verstek geven nadat ze onwel werd. Er zijn nu nog 12 effectieve en 19 plaatsvervangende juryleden over. 

De advocaten van de verdediging op het proces willen minister van Justitie Vincent Van Quickenborne woensdag in kort geding dagvaarden over de voorwaarden van hun overbrenging uit de gevangenis. Dat zei Vincent Lurquin, de advocaat van beschuldigde Hervé Bayingana Muhirwa.

Vanmorgen, bij de start van de tweede procesweek, verlieten opnieuw alle zeven beschuldigden de box waarin ze verondersteld worden hun proces bij te wonen. Ook vorige donderdag gebeurde dat al. 

Volgens Lurquin verlieten de zeven de box opnieuw uit protest tegen de vernederende behandeling die ze zeggen te ondergaan. Hij beschreef naaktfouilles, blinddoeken en luide muziek in hun koptelefoons, ook al bevestigde de voorzitster van het hof vorige week dat dat niet meer zou gebeuren. Lurquin zei dat iedereen het erover eens is dat strenge veiligheidsmaatregelen nodig zijn, maar dat die niet vernederend mogen zijn. 

De advocaten van de zeven beschuldigden zullen elk apart de minister dagvaarden in kort geding, legde Lurquin uit. Hij hoopt evenwel op een reactie van de minister en dat het niet tot een zaak moet komen. Bedoeling is om tot een oplossing te komen tegen komende maandag, wanneer normaal gezien begonnen wordt met de ondervraging van de beschuldigden. In tegenstelling tot nu, bij de voorlezing van de akte van beschuldiging, is hun aanwezigheid daarbij wel essentieel. 

Lurquin zou het een goede zaak vinden als het proces tot volgende maandag opgeschort wordt. De voorzitster van het hof had die mogelijkheid maandagochtend opgeworpen, omdat verschillende magistraten van het hof en griffiers ziek zouden zijn. Ook viel er opnieuw een (plaatsvervangend) jurylid af wegens ziekte. 

"Een hervatting op 19 december zal de situatie kalmeren. Ook dat is een element, los van ziekte, om uit te stellen. Het zijn zaken die gebeuren op een assisenproces, je moet er geen drama van maken", zei Lurquin.

Sowieso waren er deze week slechts twee procesdagen gepland. Omwile van een Europese top van 14 tot 16 december zijn er in het tweede deel van de week geen zittingen. 

De gerechtspsychiaters die Bilal El Makhoukhi onderzocht hebben, beschouwen hem als een gevaarlijk persoon. Zijn ouders beweren dat hij onschuldig is. Toch zijn er ook vrienden die El Makhoukhi als geradicaliseerd beschreven en om die reden het contact hebben verbroken, zo blijkt uit de akte van beschuldiging.

Bilal El Makhoukhi is volgens de psychiaters niet ontoerekeningsvatbaar, maar vertoont wel narcistische, paranoïde, en antisociale trekken. Hij is ook duidelijk geradicaliseerd en vormt, door zijn manier van functioneren, een gevaar voor de maatschappij, vinden de psychiaters.

Zijn beide ouders zijn overtuigd van zijn onschuld. Hun zoon was weliswaar naar Syrië vertrokken, maar zou daar na zijn terugkeer spijt van hebben gehad. Hij leed erg onder zijn handicap, en die handicap maakte het volgens zijn vader ook onmogelijk om een logistieke steun te bieden aan de terreurcel.

Ook een goede vriend gelooft in El Makhoukhi's onschuld, net zoals een andere vriend, al zegt de laatstgenoemde wel dat El Makhoukhi na zijn terugkeer uit Syrië sterk geradicaliseerd was. 

Tijdens het onderzoek naar de aanslagen heeft Bilal El Makhoukhi iedere keer betrokkenheid bij de voorbereiding ontkend. Ondanks dat hij toegaf dat hij enkele daders kende, zei hij nooit iets verdachts te hebben opgemerkt. Dat blijkt uit de ondervragingen.

Zo gaf El Makhoukhi toe dat zijn strijdersnaam in Syrië "Abou Imran" was, maar hier in België zou niemand hem met die naam hebben aangesproken. Najim Laachraoui had hij in België ontmoet en zag hem aan het front in Syrië. Na zijn eigen terugkeer in België zou hij niets meer van hem gehoord hebben.

Mohamed Abrini en Osama Krayem heeft hij naar eigen zeggen nooit ontmoet, ook al beweert zijn vriend en medebeschuldigde Hervé Bayingana Muhirwa het tegendeel. 

Op de vraag waarom hij na 23 maart 2016 plots een andere gsm en gsm-nummer gebruikte, antwoordde hij dat hij vreesde opgepakt te worden na een politiecontrole.

Onderzoek op basis van telefonisch contact spreekt in het nadeel van Bilal el Makhoukhi. Dat onderzoek is uitgevoerd op de verschillende gsm-nummers- en toestellen die de man in de periode rond de aanslagen heeft gebruikt. Verschillende contacten met andere betrokkenen werden hierdoor aangetoond, maar ook verplaatsingen naar onderduikadressen en verdachte periodes waarin El Makhoukhi's gsm werd uitgeschakeld.

Een eerste gsm-nummer, dat El Makhoukhi dagelijks gebruikt, wordt meermaals gecontacteerd vanuit phoneshops. Via dat nummer heeft El Makhoukhi tussen 4 december 2015 en 7 april 2016 ook 94 contacten met zijn goede vriend Hervé Bayingana Muhirwa, maar vreemd genoeg niet tussen 23 en 31 maart 2016. Net in die periode zou El Makhoukhi twee andere gsm-nummers gebruikt hebben om Bayingana te contacteren.

Op verschillende momenten schakelde El Makhoukhi zijn gsm ook uit, een techniek die vaak door criminelen gebruikt wordt als ze niet willen dat hun bewegingen nagegaan kunnen worden door de politie. Zo deed hij dat op 15 maart 2016, de dag van de schietpartij in Vorst, rond 22.17 uur, op een moment dat hij vermoedelijk in de flat in de Max Roosstraat is. 

Op 16 maart ging El Makhoukhi ook naar de Kazernenlaan en de Max Roosstraat, waar hij rond 15.00 uur zijn gsm uitzette. 

Volgens het federaal parket wijzen heel wat elementen erop dat Bilal El Makhoukhi een rol heeft gespeeld bij de aanslagen van 22 maart 2016. Dat blijkt uit de akte van beschuldiging die federaal magistraten Paule Somers en Bernard Michel voorlezen.

Zo is El Makhoukhi een goede vriend van Khalid El Bakraoui, Najim Laachraoui, en Hervé Bayingana Muhirwa, drie andere betrokkenen bij de aanslagen. Tijdens zijn verblijf in Syrië nam hij ook de strijdersnaam 'Abou Imrane' aan, en die naam duikt herhaaldelijk op in het onderzoek. 

Op de laptop die werd aangetroffen, stonden dan weer verschillende audiofragmenten waarin Najim Laachraoui naar Abou Imrane verwees werd als een betrouwbaar lid van de cel, die goed geholpen had, en aan wie de wapens zouden toevertrouwd worden.

Bilal El Makhoukhi is op 16 maart 2016 ook te zien op de bewakingsbeelden van het appartement aan de Kazernenlaan in Etterbeek, waar Khalid El Bakroui en Osama Krayem zich op dat moment schuilhouden. Ook werd zijn DNA aangetroffen in de flat in de Max Roosstraat. 

Ten slotte is er in de gevangenis niet alleen een gesprek afgeluisterd tussen Mohamed Abrini en Mehdi Nemmouche, maar ook tussen Abrini en El Bakhoukhi zelf. Daarin geeft El Bakhoukhi toe dat hij weet waar de wapens zijn. 

Het openbaar ministerie heeft vandaag verder uiteengezet hoe beschuldigde Ali El Haddad Asufi hand-en-spandiensten verrichte voor de terreurcel, in de eerste plaats voor zijn vriend Ibrahim El Bakraoui. El Haddad Asufi zou hem geholpen hebben om naar Syrië te reizen, om wapens en een safehouse te vinden. Ook zou hij hem gewezen hebben op het feit dat er op 22 maart 2016 in Zaventem Amerikaanse, Israëlische en Russische vluchten vertrokken. 

Ali El Haddad Asufi, een jeugdvriend van Ibrahim El Bakraoui, die zich opblies in Zaventem, werd een eerste keer opgepakt op 24 maart 2016. Hij verklaarde toen dat hij al sinds de zomer van 2015 geen contact meer had met El Bakraoui, waarvan hij zou gehoord hebben dat die naar Syrië was vertrokken. Maar uit het onderzoek blijkt al snel dat hij wel degelijk wist waar El Bakraoui zich ophield. 

Beelden van bewakingscamera's toonden aan dat El Haddad Asufi regelmatig Ibrahim en Khalid El Bakraoui ontmoette in het safehouse in de Kazernenlaan in Etterbeek, las de procureur voor uit de akte van beschuldiging. Zelf zou hij verklaren dat het om "vriendschappelijke bezoekjes" ging. 

Volgens de procureur bleek uit WhatsAppberichten dat El Haddad Asufi ook contact bleef onderhouden met een neef in Nederland bij wie hij samen met Ibrahim El Bakraoui in Nederland wapens ging halen voor de aanslagen in Parijs. 

"Die elementen tonen aan dat Ali El Haddad Asufi wel degelijk naar Nederland ging om wapens te halen voor de terreurcel achter de aanslagen in Parijs, samen met Ibrahim El Bakraoui. En dat hij ook andere wapens zocht voor de cel achter de aanslagen in Brussel." 

Tot slot bleek Ali El Haddad Asufi in het bezit van een USB-sleutel met daarop afscheidsboodschappen die ook te vinden waren op de computer aangetroffen werd in de Max Roosstraat in Schaarbeek. 

De plaatsvervangende juryleden van het proces van de aanslagen van 22 maart krijgen toch een veiligheidsbriefing. Dat heeft voorzitster Laurence Massart vanochtend verklaard.

Donderdag liet Massart weten dat de twaalf effectieve juryleden gebrieft zullen worden door de Directie speciale eenheden (DSU) van de federale politie. Ze krijgen er informatie over wat te doen bij een verhoofd risico op aanslagen. In een eerste communicatie was er echter geen sprake van een briefing voor de plaatsvervangende juryleden en zij zouden dan telkens apart gebrieft worden als ze een effectief jurylid moeten vervangen. Vincent Lurquin, advocaat van beschuldigde Hervé Muhirwa Bayingana, sprak van een "dwaling".  

Delphine Paci, advocate van Salah Abdeslam, vroeg of de advocaten van de verdediging de briefing ook kunnen volgen. De voorzitster reageerde dat de briefing de verantwoordelijkheid van het Crisiscentrum is, en dat het centrum aanvankelijk weigerde. Ook meldde ze dat ze het opnieuw zou vragen. 

Op het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 in Brussel en Zaventem hebben alle beschuldigden maandagochtend de beschuldigdenbox opnieuw verlaten. Salah Abdeslam was wegens ziekte niet overgebracht vanuit de gevangenis naar het Justitia-gebouw in Haren. Medebeschuldigde Hervé Bayingana Muhirwa, die ook ziek was, was wel overgebracht, maar verliet net als de vijf andere beschuldigden in de box de zaal bij aanvang van de zitting.

De zeven beschuldigden worden tijdens de zitting vertegenwoordigd door hun advocaten. De broers Smail en Ibrahim Farisi, die als vrije mannen verschijnen, blijven wel de zitting bijwonen. Volgens de advocate van Salah Abdeslam, Delphine Paci, deelde haar cliënt haar zondag mee dat hij keelpijn had.

Voorzitter Laurence Massart stelde maandag ook dat er een virus circuleert tussen de magistraten en de griffie. "We zijn allemaal ziek", zei ze. "Ik bekijk deze middag hoe het gaat met de troepen en of het nodig is om de zitting te schorsen om niet iedereen te verliezen." Ook een plaatsvervangend jurylid haakte vandaag af wegens ziekte.

Bij het begin van de tweede procesweek gaat het openbaar ministerie door met het voorlezen van de akte van beschuldiging. 

Er is maandagochtend opnieuw een plaatsvervangend jurylid afwezig. De vrouw was onderweg naar het proces en werd onwel, verklaarde voorzitter Laurence Massart bij aanvang van de zitting.

Er zijn nu nog twaalf effectieve juryleden en 19 plaatsvervangende. Op het einde van de rit moeten 12 juryleden overblijven om een oordeel te vellen over de beschuldigden.

Voorzitter Massart stelde maandag ook dat er een virus circuleert tussen de magistraten en de griffie. "We zijn allemaal ziek", stelt ze. "Ik bekijk deze middag hoe het gaat met de troepen en of het nodig is om de zitting te schorsen om niet iedereen te verliezen." Ze zei ook dat het jammer was dat een jurylid dat wel wilde komen door ziekte is afgevallen. 

Ook verdachte Salah Abdeslam is vandaag niet aanwezig, wegens ziekte.

Afgelopen week is een bewakingsagent die op het terreurproces werkte, uit zijn functie ontzet wegens "onprofessioneel gedrag". Het is al de derde G4S-veiligheidsagent die moet vertrekken op een terreurproces, schrijven Het Nieuwsblad, Gazet van Antwerpen en het Belang van Limburg.

Vorige week eiste justitie dat één agent ontzet zou worden uit zijn functie, ook vanwege onprofessionele gedragingen. Op de eerste preliminaire zitting van het proces op 12 september werd al een G4S-agent uit zijn functie ontzet door dezelfde klacht.

Wat "onprofessioneel gedrag" precies inhoudt, wordt niet duidelijk. Maar uit ingelichte bronnen werd vernomen dat één van die twee veiligheidsagenten "ongezond veel interesse" zou hebben getoond voor de wapens van gespecialiseerde politiemensen die onder meer instaan voor de persoonlijke bewaking van Salah Abdeslam, Abrini en consorten.

Tijdens het eerste terreurproces in het voorjaar, het zogenaamde Parijs Bis-proces, zou ook een veiligheidsagent ontslagen zijn. Die man, die de parking bewaakte van de rechtszaal in de oude NAVO-gebouwen, stond bij de veiligheidsdiensten blijkbaar bekend wegens "radicalisering", bevestigt Michaël Lamhasni, directeur-generaal van de FOD Justitie, aan de kranten.

Federale procureurs Paule Somers en Bernard Michel gaan vandaag verder met het voorlezen van de akte van beschuldiging van het proces van de aanslagen van 22 maart 2016. Daarmee loopt het proces uit, want in de planning was rekening gehouden met drie dagen voor de akte. 

De eerste dagen van het proces werden overschaduwd door klachten van de beschuldigden over de omstandigheden van hun overbrenging van de gevangenis van Haren naar het Justitia-gebouw. De discussies die daarop volgden namen tijd weg van de voorleestijd van de procureurs. 

Het publiek voor de voorlezing van de akte daalt ondertussen elke dag, aangezien verschillende beschuldigden beslist hebben om de zitting niet bij te wonen. Woensdag bevonden zich nog twee beschuldigden in de box, donderdag was de box leeg en zaten enkel beschuldigden Smail en Ibrahim Farisi in de zaal. Bovendien kon een plaatsvervangend jurylid door ziekte niet aanwezig zijn.

De procureurs waren donderdag tot bladzijde 289 van de akte gekomen, midden in het hoofdstuk over Ali El Haddad Asufi. Na hem volgen nog Bilal El Makhoukhi, Hervé Bayingana Muhirwa, Smail Farisi en Ibrahim Farisi.

Voorzitter Laurence Massart zei donderdag dat ze verwacht dat de akte dinsdagochtend rond zal zijn, waarna mogelijk nog akten van verdediging volgen. 

"Je kan aan het einde van week 1 van het terreurproces niet zeggen dat het lekker loopt", vindt onze journalist Douglas De Coninck. "Logistieke hulpjes Bilal El Makhoukhi en Hervé Bayingana Muhirwa nemen maandag wellicht opnieuw hun plaats in in de glazen box, de hoofdverdachten komen hun cellen niet meer uit. Ze hopen zo verdere toegevingen af te dwingen in de dagelijkse transportprocedure."

"We lijken een beetje uit het oog te zijn verloren dat de verdachten op dit proces, juist doordat ze nog in leven zijn, eigenlijk zouden kunnen worden beschouwd als dissidenten van IS. Biedt dit proces hen door de soms lichtjes absurd klinkende veiligheidsmaatregelen wel de kans om de IS-ideologie de rug toe te keren en de dialoog aan te gaan met de nabestaanden?"

Lees hier meer: De aanhoudende incidenten op het terreurproces wijzen op een breuklijn

Ali El Haddan Asufi, een van de beschuldigden op het assisenproces over de terreuraanslagen van 22 maart 2016, heeft donderdagochtend zoveel mogelijk tegengewerkt bij zijn overbrengingen naar de assisenzaal. Dat blijkt uit een proces-verbaal dat de Brusselse politie donderdagochtend heeft opgesteld, zo meldt VRT NWS.

El Haddad Asufi had donderdagochtend op het proces medische bijstand gevraagd, nadat hij had verklaard dat hij werd gewurgd bij zijn overbrenging vanuit zijn cel naar de rechtbank. Hij had naar eigen zeggen ook even het bewustzijn verloren. Een wetsarts die was aangesteld door voorzitter Laurence Massart, oordeelde dat de beschuldigde verwondingen vertoonde die in overeenstemming waren met hetgeen hij beschreef. Wel was hij medisch gezien geschikt om het proces bij te wonen. El Haddad Asufi besliste daarop om toch de zaal te verlaten, gevolgd door de zes andere beschuldigden in de box.

Zijn advocaat, meester Jonathan de Taye, diende daarop een klacht in bij het Brusselse parket, maar de lokale politie Brussel Hoofdstad/Elsene had donderdagochtend na het incident al een proces-verbaal voor weerspannigheid opgesteld lastens El Haddan Asufi.

VRT NWS heeft dat proces-verbaal kunnen inkijken. Daaruit zou blijken dat El Haddad Asufi op geen enkele manier wilde meewerken aan de controle voorafgaand aan het transport en slechts met moeite in kon worden overgebracht. Daarbij zou hij weliswaar ter hoogte van de borst zijn vastgegrepen en tegen de muur geduwd, maar niet gewurgd. Hij zou ook geveinsd hebben dat hij het bewustzijn verloor. In de ogen van de politieman die bij het incident betrokken was, deed hij er alles aan om niet naar het assisenhof gebracht te worden of om er aan te komen met sporen van geweld, aldus VRT NWS.

De twaalf effectieve juryleden van het proces naar de aanslagen van 22 maart 2016 in Brussel en Zaventem zullen gebrieft worden door de Directie speciale eenheden (DSU) van de federale politie. Dat meldt voorzitster van het hof van assisen van Brussel, Laurence Massart. De juryleden zullen op de briefing informatie krijgen over wat te doen bij een verhoogd risico op aanslagen. 

De voorzitster benadrukte dat er op dit moment geen sprake is van dreiging. Ze vergeleek de informatiesessie voor de juryleden met de veiligheidsinstructies in vliegtuigen bij het opstijgen. Oftewel: een preventieve maatregel.

Niettemin zal de briefing, op aansturen van het Crisiscentrum, er enkel voor de effectieve juryleden zijn, niet voor hun plaatsvervangers. Advocaat Vincent Lurquin meent dat de methode absurd is, mede omdat zij evenveel risico lopen tijdens het proces. "Weer een dwaling", aldus de strafpleiter. 

Beklaagde Ali El Haddad Asufi is donderdagochtend in de gevangenis voor de overtocht naar de rechtszaal "zo zwaar gewurgd dat hij het bewustzijn verloor", zegt zijn advocaat. Nu is bekend geworden dat het ging om de knellende greep van politieagenten. Mogelijk raakte de man ook buiten kennis, zegt de arts die door de rechtbank in de arm is genomen. Maar hij zou lichamelijk wel in staat zijn om de rechtszaak voort te zetten.

De behandeling van de verdachten doet volgens de advocaat denken aan de Abu Ghraib-gevangenis in Irak, waar Amerikanen gevangenen martelden. De zogeheten wetsdokter bevestigt dat El Haddad Asufi "verwondingen heeft aan hals en nek die in overeenstemming waren" met de armklem waarover hij klaagde.

De rechter legde de rechtszaak na het beklag van El Haddad Asufi tijdelijk stil, maar heeft het proces weer hervat zonder de verdachte, die "mentaal" niet in staat zegt te zijn om erbij te blijven. Zes medeverdachten sloten zich uit protest bij hem aan.

Het monsterproces liep al meermaals vertraging op door klachten van de beklaagden, die eisen dat de strenge veiligheidsmaatregelen worden versoepeld. Ze storen zich onder meer aan de harde muziek die ze op weg naar de rechtbank te horen krijgen om hen te desoriënteren. Het steekt ook dat ze zich iedere dag helemaal moeten uitkleden voor bewakers zodat die kunnen controleren of ze niets proberen mee te smokkelen.

De zitting is hervat. Federaal procureur Paule Somers is rond de middag opnieuw gestart met de voorlezing van de akte van beschuldiging. We zijn aangekomen aan bladzijde 218, midden in het hoofdstuk van Osama Krayem.

Een wetsdokter stelde vast dat beschuldigde Ali El Haddad Asufi effectief verwondingen vertoonde die "compatibel" waren met zijn verklaringen, maar dat ze niet van die aard waren dat hij het proces niet verder kon volgen. El Haddad Asufi verklaarde evenwel dat hij "mentaal" niet in staat was om aanwezig te blijven in de box, en zes andere beschuldigden volgden uit protest zijn voorbeeld. Ze worden verder vertegenwoordigd door hun advocaten.

Bij de start van de procesdag zei de advocaat van El Haddad Asufi dat hij door de politie die hem vanuit de gevangenis overbrengt in die mate gewurgd werd dat hij buiten bewustzijn raakte.

Het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 is vanochtend meteen geschorst omdat beschuldigde Ali El Haddad Asufi medische bijstand vraagt. "Mijn cliënt is deze ochtend zo zwaar gewurgd in de gevangenis dat hij het bewustzijn verloor", zei zijn advocaat, meester Jonathan De Taye.

De Taye vroeg aan de voorzitter om de zitting te schorsen zodat de beschuldigde onderzocht kan worden. Asufi zei zelf ook niet in staat te zijn om de zitting bij te wonen, omdat hij nog steeds draaierig is. 

Op het proces over de aanslagen in Brussel en Zaventem is opnieuw een plaatsvervangend jurylid niet aanwezig. Dat bleek donderdag bij de start van de vierde procesdag.

Volgens de voorzitster van het hof van assisen heeft het plaatsvervangend jurylid een buikgriep. 

Maandag vielen er al twee plaatsvervangende juryleden af met een medisch attest, dinsdag viel een effectief jurylid af, eveneens om een medische reden. Er blijven nog 32 (effectieve en plaatsvervangende) juryleden over.  

Er moeten op zijn minst twaalf effectieve juryleden overblijven tot het einde van het proces om te oordelen over de schuld van de tien beschuldigden. 

De voorlezing van de akte van beschuldiging gaat vandaag verder, voor de vierde dag op rij. Normaal gezien is dat ook de laatste dag voor de voorlezing van de akte, maar er zijn nog maar 217 van de 467 pagina's voorgelezen.

De bedoeling is dat het openbaar ministerie vandaag nog de rol belicht van Salah Abdeslam, Ali El Haddad Asufi, Bilal El Makhoukhi, Hervé Bayingana Muhirwa, Smail en Ibrahim Farisi. Ook de rol van Osama Krayem moet nog voor een stuk belicht worden.

Het is niet alleen afwachten of de federale procureurs vandaag de voorlezing van de akte kunnen afronden. De vraag is ook of er weer beschuldigden zullen weigeren om in de beschuldigdenbox plaats te nemen. Woensdag weigerden vijf van de negen aanwezige beschuldigden in de box plaats te nemen - zoals overigens ook op het proces naar de aanslagen in Parijs meermaals gebeurde - uit protest tegen de omstandigheden waarin ze overgebracht werden uit de gevangenis. Dit gebeurde met naaktfouilles, luide muziek en een blinddoek.

Er schalt geen heavy metal meer door de koptelefoons, maar toch weigeren vijf hoofdverdachten op het terreurproces in Brussel nog langer plaats te nemen in de box. Is er een vinger-hand-situatie ontstaan?

Lees ook: Terreurverdachten blijven liever in de cel: ‘Ik wil me niet elke ochtend ontkleden voor drie mannen met bivakmutsen’

De derde procesdag over de aanslagen van 22 maart 2016, een relatief korte dag, stond woensdag opnieuw in het teken van de voorlezing van de akte van beschuldiging. 

Vijf beschuldigden verlieten rechtszaal bij aanvang van de zitting uit protest tegen de omstandigheden waarin ze overgebracht en opgesloten worden. Nadat hun verdediging de minister van Justitie in gebreke had gesteld hierover zei Delphine Paci, de advocate van beschuldigde Salah Abdeslam, op de zitting dat ze hierop een onbevredigend antwoord had gekregen. De vijf bleven de rest van de dag afwezig.

De voorzitter van het hof beloofde zelf nog in een brief aan te dringen op veranderingen, ook al zijn haar bevoegdheden beperkt. Later in de voormiddag zei ze dat de beschuldigden woensdag alvast geen luide muziek meer te horen kregen tijdens hun overbrenging. Bij de verdediging viel intussen wel te horen dat ze nog steeds overwegen om via een kort geding aangepaste maatregelen af te dwingen.

Buiten al het gewoel om ging het Openbaar Ministerie woensdag verder met het voorlezen van de akte van beschuldiging. Eerst ging het daarbij over Oussama Atar, die als de "emir" van de Brusselse terreurcel beschreven werd. Daarna werd begonnen met de rol van Mohamed Abrini, waarbij onder meer aan bod kwam hoe hij enkel dacht aan ontsnappen bij de aanslag op de luchthaven. Vervolgens ging het over Sofien Ayari, die volgens de procureurs actief meewerkte aan de aanslagen, terwijl hij zelf beweert van niet. 

De procureurs eindigden op bladzijde 217, midden in de tekst over Osama Krayem. Die verklaarde dat hij in ons land geen explosieven vervaardigde, maar hij zou wel gewond zijn geraakt aan zijn gezicht bij een brand tijdens de productie van TATP.

De voorlezing werd aandachtig gevolgd door juryleden, die met nog evenveel zijn als een dag eerder.

Voorzitter Laurence Massart rondde de zitting af om 16 uur, met de boodschap dat ze nog heel wat schrijfwerk heeft. Ze lijkt zo te verwijzen naar de brief die ze zal schrijven over de omstandigheden van de transfers en de detentie van de beschuldigden.

Beschuldigden Bilal El Makhoukhi en Hervé Bayingana Muhirwa hebben, als antwoord op een vraag van voorzitter van het Brusselse assisenhof Laurence Massart, laten weten dat ze bij hun overbrenging naar de assisenzaal geen muziek meer te horen kregen.

"Dat is al een begin", zei Massart. Ze bevestigde dat ze de rechtstaat respecteert en herhaalde dat ze in een nieuwe brief zou aandringen op aangepaste veiligheidsmaatregelen. Ook stelde ze dat de omstandigheden voor het betreden van de assisenzaal ingewikkelder zijn in het Justitia-gebouw dan in een 'normale' rechtbank.

Mohamed Abrini kaartte maandag als eerste de omstandigheden van de overbrenging naar de rechtbank aan. Hij verklaarde onder meer dat de beschuldigden zich elke ochtend moeten uitkleden voor een fouille en dat ze naar "satanische" muziek moeten luisteren. Vandaag klaagde ook Ali El Haddad Asufi de omstandigheden aan. Samen met Mohamed Abrini, Osama Krayem, Salah Abdeslam en Sofien Ayari verliet hij daarop de zaal.

In de beschuldigdenbox bleven alleen Bilal El Makhoukhi en Hervé Bayingana Muhirwa over.

Het proces is deze middag hervat, mét de twee beschuldigden in de beschuldigdenbox die eerder op de dag niet het voorbeeld hadden gevolgd van hun vijf andere medebeschuldigden. Bij de verdediging viel te horen dat de twee wel degelijk wilden terugkeren, maar dat er een "misverstand" was.

Nadat de twee na de pauze wegbleven, had de voorzitter van het hof de zitting geschorst, zodat hun advocaten zich ervan konden vergewissen wat er gaande was. Eerder op de dag verlieten vijf andere beschuldigden de rechtszaal, Mohamed Abrini, Salah Abdeslam, Osama Krayem, Sofien Ayara en Ali El Haddad Asufi, uit protest tegen de omstandigheden van hun overbrengingen en detentie. 

De hervatting van de zitting had enige voeten in de aarde. Er moest een balpen gevonden worden voor de beschuldigden die, om veiligheidsredenen, "voldoende flexibel" was. 

Vijf beschuldigden hebben bij de start van de derde procesdag de gerechtszaal verlaten. Ze doen dat uit protest tegen de omstandigheden waarin ze overgebracht worden van de gevangenis naar het Justitia-gebouw in Haren.

De vijf die de zaal verlieten zijn Mohamed Abrini, Osama Krayem, Salah Abdeslam, Sofien Ayari en Ali El Haddad Asufi. "Ze vernederen ons elke dag. Er hangt zelfs een camera boven ons toilet hier", zei El Haddad Asufi bij de start van de zitting.

"Al 6,5 jaar roep ik mijn onschuld uit", zei El Haddad Asufi ook. "We hebben de middelen niet om ons uit te drukken. Ze doen alles om ervoor te zorgen dat we psychologisch breken. Het is onmogelijk te leven in deze omstandigheden. Ik wil me hier verdedigen, maar op deze manier is dat niet mogelijk."

El Haddad Asufi, die als laatste van de vijf in de zaal bleef, vroeg wie bepaalt "dat hij zo gevaarlijk is dat hij zich iedere dag moet uitkleden voor drie man?" El Haddad Asufi, die ervan beschuldigd wordt dat hij de terreurcel logistieke hulp verleende en hielp met het identificeren van doelwitten, wil als een vrij man verschijnen voor de rechtbank. 

De voorzitster van het hof, Laurence Massart, herhaalde dat haar bevoegdheden zich beperken tot de rechtszaal zelf. "Maar we horen u, we hopen erop dat alles goed verloopt", zei ze, in een korte woordenwisseling met de beschuldigde. Ook het openbaar ministerie zei geschokt te zijn dat er camera's zouden hangen boven de toiletten. Maar uit navraag zou blijken dat die niet zouden gericht zijn op de toiletten zelf.

De advocate van Abdeslam, Delphine Paci, nam nadien het woord en zei dat ze, na de ingebrekestelling van de minister van Justitie dinsdag, een antwoord had ontvangen. "Maar daaruit blijkt dat er weinig zal veranderen", zei ze. De veiligheidsmaatregelen die gecontesteerd worden, zoals naaktfouilles en luide muziek en een blinddoek tijdens overbrengingen, zouden dus van kracht blijven. Voorzitster Massart beloofde vervolgens in een brief aan te dringen op veranderingen. 

De vijf beschuldigden die de gerechtszaal verlieten, worden verder in de zaal vertegenwoordigd door hun advocaten. In de beschuldigdenbox blijven alleen Bilal El Makhoukhi en Hervé Bayingana Muhirwa over. Ook Smail en Ibrahim Farisi, die als vrije mannen verschijnen, zitten nog in de zaal.

Bij de jury is woensdag niemand afgehaakt. De 33 van de 36 (effectieve en plaatsvervangende) juryelden die dinsdag waren overgebleven, zitten ook woensdag in de zaal. 

Op dag twee (dinsdag) van het terreurproces begonnen de aanklagers met het voorlezen van de ellenlange akte van beschuldiging. Alvast niet aanwezig daarbij: Osama Krayem. Die verdachte besloot in zijn cel te blijven, al had hij tijdens het onderzoek wél meegewerkt. 

‘Omdat ze begrepen dat ze erbij waren en dat alles naar de kloten was, hebben Ibrahim El Bakraoui, Khalid El Bakraoui en Najim Laachraoui beslist om te sterven’, zo legde Krayem het eind 2019 uit aan de onderzoeksrechter.

Lees meer over de tweede procesdag.

"Het is een beetje het 'spelletje' van assisen: ze proberen zich voor te doen als slachtoffer. We moeten daar sterk tegenover staan", zegt Philippe Vansteenkiste, directeur van slachtoffervereniging V-Europa, die zelf zijn zus verloor in Brussels Airport.

Beschuldigde Mohamed Abrini klaagde maandag de omstandigheden aan waarin hij overgebracht werd vanuit de gevangenis, met naaktfouilles, luide "satanische" muziek en blinddoeken. Bij de verdediging werd daarop zelfs gedreigd met een kort geding, en de vraag om het proces te schorsen, maar uiteindelijk volgde dinsdag (voorlopig) enkel een ingebrekestelling van de minister van Justitie.

In Brussel is de tweede dag van het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 in Brussel en Zaventem van start gegaan. Er is één vrouwelijk effectief jurylid minder. Zij had een medisch attest en wordt nu vervangen door een mannelijk plaatsvervangend jurylid.

Op de eerste procesdag maandag waren er al 2 van de 24 plaatsvervangende juryleden niet komen opdagen. Er blijven nu dus nog 21 plaatsvervangende juryleden over voor het proces dat 6 à 9 maanden zou duren. 

Er moeten op zijn minst twaalf effectieve juryleden overblijven tot het einde van het proces om te oordelen over de schuld van de tien beschuldigden.

De voorzitster van het hof, Laurence Massart, haalde dinsdag ook aan dat een effectief jurylid maandag, bij de identificatie van de burgerlijke partijen, de naam had gehoord van een man die hij kende, klaarblijkelijk de ex-echtgenoot van een slachtoffer. Hij kende de man vanuit een jeugdbeweging maar had hem al lang niet meer gezien. Hij wist vooraf niet dat de man burgerlijke partij was. Het slachtoffer zelf kende hij niet. Zowel parket als verdediging hadden er uiteindelijk geen bezwaar tegen dat de man effectief jurylid blijft. 

Vandaag begint federaal procureur Paule Somers met de voorlezing van de akte van beschuldiging. Naar verwachting zal het voorlezen van het meer dan 400 pagina's tellende document zo'n drie dagen in beslag nemen.

Beschuldigde Osama Krayem, die al enkele dagen weigert mee te werken, zal de voorlezing niet bijwonen, hij is vertrokken. Hij verkiest de cellen van het Justitia-gebouw in Haren. De voorzitter liet hem vertrekken, hij blijft vertegenwoordigd door zijn advocaten.

In het Justitia-gebouw in Haren is vandaag het terreurproces over de aanslagen van 22 maart 2016 begonnen. Zo verliep de eerste procesdag:

• Voorzitter van het hof van assisen Laurence Massart heeft vandaag de 957 burgerlijke partijen geïdentificeerd.

• Twee plaatsvervangende juryleden zijn deze ochtend niet komen opdagen. Er blijven dus nog 22 plaatsvervangende en twaalf effectieve juryleden over. Uiteindelijk moeten er minstens twaalf juryleden overblijven.

• Beschuldigde Mohamed Abrini dreigde ermee om er de rest van het proces te zwijgen. Hij klaagt aan dat hij bij elke overbrenging "vernederd" wordt. Ook Osama Krayem weigerde recht te staan en antwoordde op geen enkele vraag van de voorzitter.

• Vanaf morgen starten de federale procureurs met de voorlezing van de 469 pagina's tellende akte van beschuldiging. Vanaf 19 december staat de ondervraging van de beschuldigden op de agenda. 

• Het proces duurt naar verwachting zes tot negen maanden, en als er op een gegeven moment geen 12 juryleden meer over zijn, moet het proces worden overgedaan.

Voorzitter Laurence Massart heeft de 957 burgerlijke partijen geïdentificeerd en sluit daarmee de zitting van vandaag af. 

Vanaf morgen starten de federale procureurs in principe met de voorlezing van de 469 pagina's tellende akte van beschuldiging. Al komen we mogelijk ook meer te weten over een eventueel uitstel. Meerdere beschuldigden klaagden hun omstandigheden, zo dreigde Abrini de rest van het proces te zwijgen omdat hij bij elke overbrenging zich moet uitkleden en naar "satanische muziek" moet luisteren.

De een wil transseksuele prostituees laten oproepen als getuigen, de ander wil de jury vooral duidelijk maken wat voor ­zware drinker hij is. Smail en Ibrahim Farisi, verdachten 9 en 10 op het proces rond de aanslagen van 22 maart 2016, lijken voluit te gaan voor de rol van clowns.

Lees het volledige achtergrondverhaal.

Na Mohamed Abrini klagen ook meester Jonathan De Taye en Vincent Lurquin, de advocaat van Hervé Bayingana Muhirwa, de omstandigheden aan. Die laatste stelt dat zijn cliënt al acht dagen dezelfde kleren draagt.

De voorzitter van het hof van assisen, Laurence Massart, reageert dat ze een brief onder ogen heeft gekregen van enkele advocaten, gericht aan de ministers van Justitie en van Binnenlandse Zaken, en aan het parket, met de voorzitster in kopie. Maar Massart zegt dat de detentie- en overbrengingsvoorwaarden niet tot haar bevoegdheden behoorden. Ze blokt uiteindelijk het debat af en wil niet verder ingaan op de kwestie, zolang er geen conclusies zijn neergelegd. Wanneer dat gebeurt, kan de zitting geschorst worden.

De Taye kondigt aan dat hij dinsdagvoormiddag, bij het begin van de tweede procesdag, die conclusies zal neerleggen. Vandaag nog zou hij minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) en minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v) in gebreke stellen over de detentie- en transportvoorwaarden. "Meer dan waarschijnlijk" spant hij ook een kort geding aan, zei hij in de wandelgangen. De Taye benadrukt dat het de bedoeling van zijn demarche is om te garanderen dat het proces "goed verloopt".

De rest van de dag zal besteed worden aan de identificatie van de burgerlijke partijen en hun advocaten. Voorlopig zijn dat er 957, maar volgende week maakt het hof nog tijd voor extra slachtoffers die zich burgerlijke partij willen stellen.

Op het proces heeft beschuldigde Mohamed Abrini - ook bekend als de man met het hoedje - ermee gedreigd om er de rest van het protest het zwijgen toe te doen. Hij klaagde de voorwaarden van zijn overbrenging aan van de gevangenis in Haren naar het Justitia-gebouw, waar het proces plaatsvindt.

De voorzitter had in de loop van de voormiddag de jury erop gewezen dat ze zich niet mogen laten leiden door wraak bij het vormen van hun oordeel. Toen Abrini even later het woord nam, vlak nadat de voorzitster van het hof de agenda van het proces had overlopen, verwees hij naar die woorden van de voorzitster en zei hij dat hij al "zeven jaar uw wraak ondergaat". 

Abrini klaagde aan dat hij bij elke overbrenging "vernederd" wordt. Hij klaagde erover dat hij zich moet uitkleden, dat hem een blinddoek wordt aangedaan en dat hij naar "satanische muziek" moet luisteren. "Ik zal geen enkel antwoord geven op vragen als het zo blijft doorgaan", zei Abrini, die eraan toevoegde dat er bij het proces in Frankrijk "wel respectvol" met hem werd omgegaan. 

Verschillende slachtoffers of nabestaanden van slachtoffers zijn vandaag aanwezig op het proces. "Ik ben hier omdat ik het belangrijk vind om mijn zus te vertegenwoordigen. Mijn tante, de advocaten zijn hier ook wel, maar ik ben er voor haar vandaag. Of het moeilijk is? Nee, dat gaat", zei de zus van Sabrina, die op 24-jarige leeftijd omkwam in de metrostation Maalbeek, en een zoontje naliet.

"Naar de beschuldigden toe heb ik geen haat. Ik heb hen vergeven. Ik ben oké met mezelf, ik heb vertrouwen in mezelf. Van de beschuldigden verwacht ik geen antwoorden hier. Ze hebben hun daad gesteld. Ik denk niet dat ze meer antwoorden zullen geven", zei Sarah Esmael Fazal. 

Christelle Giovannetti, die de aanslag in Maalbeek overleefde, zegt "nerveus" te zijn bij de start van het proces. "Ik weet dat het een historisch proces is. Het is de eerste dag van vele. Ik was al hier op de preliminaire zitting op 12 september, dus ik heb de beschuldigden al gezien. Dat is al een stuk stress minder."

"Maar vandaag begint het echt. Het is symbolisch belangrijk, brengt ook veel emoties mee. Veel herinneringen komen naar boven, nachtmerries, het was een moeilijke nacht", zei Giovanotti. "Ook al zitten we hier in een gerechtsgebouw, toch overheerst een gevoel van onrechtvaardigheid. Er waren honderden slachtoffers, tientallen doden", besloot Giovanotti, die verwacht om meer antwoorden te krijgen op de vragen waar ze mee achterblijft.

"Het is een belangrijke dag, we moeten hier zijn", zei Sylvie Ingels, die de bomaanslag in de luchthaven van Zaventem overleefde. "Toch zijn we zeer angstig. Maar het proces zal zes à zeven maanden duren en we moesten wel één dag de drempel overwinnen. Dus nu zijn we hier." 

Voorzitter van het Brusselse hof van assisen Laurence Massart is maandag gestart met de toelichting van de gang van zaken voor het proces.

Massart verwelkomde de jury opnieuw, nu op een degelijke manier, want het was woensdag erg laat geworden. Ze bedankte hen voor het uitvoeren van hun burgerplicht, "want dit proces verstoort jullie privéleven, jullie sociale leven, jullie familiale leven". Ze benadrukte ook dat de jury samen met het het hof steeds aanwezig moet zijn, "elke dag, elke minuut van de zitting". "Zonder jullie en zonder ons stopt het proces", zegt ze.

De voorzitter legde ook uit wie de verschillende partijen zijn in het proces. Ze benadrukte dat de tien beschuldigden door de jury op dezelfde manier behandeld moeten worden. "Een van hen laat verstek, maar hij verdient even goed jullie aandacht", zei ze over Oussama Atar. "Hij zou gestorven zijn, maar we weten het niet zeker."

Tot slot somde Massart de in totaal zestig onderzoeksdaden op die ze bijkomend heeft gevraagd. Het gaat onder meer om extra mentale onderzoeken, de identificatie van bepaalde figuren in het dossier en extra telefonieonderzoek.

De zitting begon met de identificatie van de beschuldigden. Net als woensdag weigerde Osama Krayem recht te staan en antwoordde hij op geen enkele vraag van de voorzitter. 

Bij de start van het proces naar de aanslagen van 22 maart 2016 in Brussel en Zaventem maandag blijkt dat twee plaatsvervangende juryleden niet zijn komen opdagen. Dat deelde de voorzitster van het hof van assisen, Laurence Massart, mee bij de start van de zitting.

Volgens de voorzitster gaf een van de plaatsvervangende juryleden aan dat ze Engelstalig is, een vruchtbaarheidsbehandeling volgt en daarom niet kan zetelen als plaatsvervangend jurylid. Ze heeft een medisch attest, weliswaar een dat dateert van de dag van de samenstelling van de jury. Het andere plaatsvervangende jurylid heeft naar eigen zeggen diabetes. 

In totaal waren er 12 effectieve en 24 plaatsvervangende juryleden. Er blijven dus nog 22 plaatsvervangende juryleden over. De juryleden, ook de plaatsvervangende, moeten het volledige proces volgen, dat zes à negen maanden zou duren. Uiteindelijk moeten er minstens twaalf juryleden overblijven om te oordelen over de schuld van de tien beschuldigden en mee hun strafmaat te bepalen.

Er waren maandag lange wachtrijen aan de persingang van het Justitia-gebouw voor de eerste echte dag van het proces van de aanslagen van 22 maart 2016. Het proces zelf begon ook met ongeveer een uur vertraging.

De pers uit binnen- en buitenland is maandag massaal aanwezig voor de eerste procesdag, wat leidde tot lange wachtrijen. Het was, naar verluidt ook omdat de politie niet op tijd klaar was, dan ook lang wachten in de regen voor de journalisten. De ingang zou om 7.30 uur open zijn, maar pas na 8.00 uur mochten de eerste journalisten binnen.

Maandag start het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 ten gronde, met de identificatie van de partijen en toelichting over de organisatie van de zittingen. 

Vanaf dinsdag/morgen starten de federale procureurs met de voorlezing van de 469 pagina's tellende akte van beschuldiging. Indien er aktes van verdediging zijn worden die volgende week voorgelezen. Vanaf 19 december staat de ondervraging van de beschuldigden op de agenda.

Voorzitter Laurence Massart begint het proces van de aanslagen vandaag met de identificatie van de partijen, waarna ze toelichting zal geven over de organisatie van de zittingen. Vanaf morgen starten de federale procureurs met de voorlezing van de 469 pagina’s tellende akte van beschuldiging. Indien er aktes van verdediging zijn worden die volgende week voorgelezen, vanaf 19 december staat de ondervraging van de beschuldigden op de agenda.

Tien beschuldigden staan terecht: Oussama Atar, Mohamed Abrini, Salah Abdeslam, Ali El Haddad Asufi, Bilal El Makhoukhi, Hervé Bayingana Muhirwa, Smail Farisi, Ibrahim Farisi, Osama Krayem en Sofien Ayari. 

Oussama Atar, die beschuldigd wordt als leider van een terroristische groepering, is de enige die ontbreekt in de rechtbank. In april 2019 maakte terreurgroep IS zijn dood bekend, maar sluitend bewijs is er daarvoor niet. Daarom wordt hij toch bij verstek berecht.

Het proces in het Justitia-gebouw in Haren had al in oktober moeten beginnen, maar omdat de beschuldigdenbox aangepast moest worden, werd het twee maanden uitgesteld.

Op 30 november vond al een eerste zitting plaats voor de selectie van de jury. Na een lange dag, waarbij voorzitter Massart eerst negen uur luisterde naar redenen voor een mogelijke vrijstelling van kandidaat-juryleden, werden uiteindelijk vijf mannen en zeven vrouwen geloot als effectieve jury, en nog eens negen vrouwen en vijftien mannen als plaatsvervangende juryleden. De vraag is nu hoe lang het zal duren voor een eerste jurylid vervangen moet worden. Het proces duurt naar verwachting zes tot negen maanden, en als er op een gegeven moment geen 12 juryleden meer over zijn, moet het proces worden overgedaan.