Drie keer levenslang voor neerhalen vlucht MH17 en dood van alle 298 inzittenden, een verdachte vrijgesproken

De Russische rebellenleider Igor Girkin is volgens de rechtbank “functioneel medeplichtig aan het neerschieten van MH17 en de daaropvolgende dood van alle inzittenden. Hij had beslissingsmacht over de inzet van de Buk-Telar, en draagt dus verantwoordelijkheid voor de gevolgen van de inzet daarvan. De rechtbank acht Girkins rechterhand en landgenoot Sergej Doebinski en de Oekraïense garnizoenscommandant Leonid Chartsjenko direct medeplichtig. Zij speelden een actieve rol in het vervoer van de Buk-Telar van en naar de afvuurlocatie.

De vierde verdachte, Doebinski’s Russische assistent Oleg Poelatov, werd vrijgesproken. Omdat de bevelen voor de inzet van de Buk van Doebinski naar Chartsjenko gingen, had hij er volgens de rechtbank niets aan kunnen veranderen.

De rechtbank veroordeelt Doebinski vanwege zijn relatief hoge positie en zijn nauwe betrokkenheid tot een levenslange gevangenisstraf. Girkin was minder nauw betrokken, en Chartsjenko stond lager in de bevelstructuur van de separatisten. Toch veroordeelt de rechtbank ook hen tot levenslang, vanwege de grote gevolgen van hun acties. Alle verdachten waren tijdens het proces afwezig, en de kans is zeer klein dat de veroordeelden hun straf op korte termijn zullen uitzitten. Toch voelt de veroordeling voor veel nabestaanden als een erkenning.

Het proces tegen de vier verdachten begon in maart 2020. Volgens het Openbaar Ministerie waren zij in 2014 alle vier “hoge bomen” in het leger van de separatisten, en vervulden ze een leidinggevende rol bij het bestellen, bewaken, vervoeren en afvoeren van de Buk-Telar (Buk-installatie) waarmee vlucht MH17 uit de lucht werd geschoten. Alleen Poelatov liet zich verdedigen door een team advocaten.

In december vorig jaar eisten de aanklagers een levenslange celstraf tegen het viertal wegens de moord op de 298 inzittenden van het vliegtuig. Dat de vier verdachten, die de beschuldigingen ontkennen, op 17 juli 2014 niet zelf op de lanceerknop van de Buk-Telar drukten, maakte volgens het OM niet uit.

Buk-raket

De rechtbank begon de uitspraak met de vaststelling dat MH17 werd neergehaald door een Buk-raket uit een veld in Pervomajski, een dorp dat op dat moment in handen was van separatisten van de zogenoemde Volksrepubliek Donetsk (DNR). Voor de rechtbank is niet duidelijk hoe de bemanning van de Buk rond het neerhalen van de MH17 precies heeft gehandeld. Ook is niet na te gaan wie het bevel voor het beschieten van het vliegtuig heeft gegeven. Maar de rechtbank wijst erop dat een Buk een zeer krachtig wapen is, dat bij onvoorzichtig gebruik onbedoelde slachtoffers kan veroorzaken. De rechtbank vindt dat gebruikers van het wapen zich daarvan bewust moeten zijn.

De advocaten van Poelatov hadden tijdens het proces het Openbaar Ministerie vooringenomenheid verweten in de behandeling van de zaak. Ze hadden er onder andere problemen mee dat het Openbaar Ministerie en het Joint Investigation Team (JIT) al vroeg in het proces de namen van de verdachten noemden, en stellige uitspraken deden over wat er zou zijn gebeurd met MH17. De rechtbank vindt die bezwaren niet zwaarwegend genoeg om het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk te verklaren. Wel is de rechtbank kritisch over het online strafdossier dat het Openbaar Ministerie publiceerde. Dat was ‘onnodig’, maar had uiteindelijk geen invloed op het verloop van het proces.

Of het MH17-proces nu definitief afgerond is, is onduidelijk. De betrokkenen kunnen in hoger beroep gaan. Bovendien is het strafrechtelijk onderzoek naar mogelijke andere verdachten nog niet afgerond. Tijdens een persconferentie in 2019 zeiden de toenmalige politiechef van de Landelijke Recherche en de betrokken hoofdofficier dat ‘het plaatje nog niet volledig ingekleurd was’. Het onderzoek naar de bemanning van de Buk-Telar en de personen die het wapen vanuit Rusland beschikbaar stelden was toen bovendien ‘nog onverminderd’ gaande.

Een woordvoerder van het Openbaar Ministerie laat desgevraagd weten dat de aanklagers “waarschijnlijk deze winter de balans op zullen maken” van dit onderzoek. “Dan wordt duidelijk of er nog andere vervolgingen zullen komen, of dat het blijft bij deze vier.”