‘De situatie is momenteel bijzonder schrijnend’: aantal openstaande vacatures voor leraren op een ongebruikelijk hoog plateau

“Ik durf niet al te vaak meer tweeten over het lerarentekort omdat ik daarna een resem journalisten aan de lijn heb. Maar de situatie is momenteel bijzonder schrijnend. Voor verschillende functies vind ik niemand.” Dat schreef schooldirecteur Pieter Vyncke van het Bernarduscollege in Oudenaarde dinsdag op Twitter.

Sinds de start van vorig schooljaar is dat soort berichten niet uit de media weg te slaan. Dat is niet toevallig, zo bewijzen cijfers van arbeidsbemiddelaar VDAB. Tussen alle gegevens die zij bijhouden, zitten ook het aantal vacatures voor leraren en directeurs die niet ingevuld raken.

Daar zit een duidelijk patroon in. Tijdens de zomervakantie van 2021 steeg het aantal openstaande vacatures naar een plateau waar we sindsdien niet afraken (zie grafiek). Lag het aantal openstaande vacatures voordien altijd onder de 2.000, dan krijgen directeurs sindsdien steevast tussen de 2.500 en 3.000 postjes niet ingevuld. De laatste maand waarvoor cijfers zijn (december 2022) waren dat er 2.745.

Belangrijk om weten: de cijfers van VDAB zijn een onderschatting. Lang niet elke vacature die scholen uitschrijven belandt in de databank van de Vlaamse dienst.

Voorspelde miserie

“Dat de zomer van 2021 mogelijk het keerpunt zou worden, wisten we eigenlijk op voorhand al”, zegt Ruben Vanderlinde, die de educatieve masteropleidingen aan de UGent leidt. “Dat bleek uit de prognoses die we maakten over de oorzaken van het lerarentekort.”

Vanderlinde ziet verschillende verklaringen voor het tekort die allemaal op elkaar inspelen. “Eerst en vooral zijn er puur demografische oorzaken. De voorbije jaren viel een pensioneringsgolf van leraren en directeurs samen met een stijging van het aantal leerlingen”, zegt Vanderlinde. “Daarnaast daalt het aantal studenten dat aan de lerarenopleiding begint al jaren. Daarbij aansluitend: lang niet elke student die afstudeert, begint effectief in het onderwijs. Van wie dat wel doet, haakt tot slot al jarenlang zo’n derde af binnen de eerste vijf jaar.”

Kortom, de problemen waar directeurs nu mee zitten, waren aangekondigd. Onderwijsveld en politiek probeerden daarop te anticiperen, maar eigenlijk nooit ten gronde. Deze legislatuur ging het van kwaad naar erger. Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) nam dan wel maatregelen om bijvoorbeeld zij-instromers meer anciënniteit te laten meenemen naar de klas en zo meer mensen naar het onderwijs te trekken.

Een belangrijke stap, zo erkent iedereen. Maar het is niet genoeg. Dat maakten Lieven Boeve (katholiek onderwijs) en Koen Pelleriaux (GO!) eind vorig schooljaar duidelijk in een gemeenschappelijk opiniestuk in De Standaard. Daarin vragen ze met aandrang om zowel het statuut van leraren als het personeelsbeleid van scholen te herbekijken. Een oproep die tot op de dag van vandaag onbeantwoord bleef.