Boris Johnson trekt zich terug, Rishi Sunak vrijwel zeker nieuwe Britse premier

Sunak en Mordaunt zijn nu de enige kandidaten, maar laatstgenoemde zal het benodigde aantal aanbevelingen van honderd fractieleden waarschijnlijk niet halen. Als Sunak inderdaad de enige blijft, dan is hij maandag de nieuwe partijleider, en na een bezoek aan de koning ook premier. Voor deze 42-jarige Brit van Indiase komaf zou dat bijzonder zijn, temeer omdat het maandag Diwali is, de belangrijkste Hindoestaanse feestdag.

Johnson beweerde zondagavond genoeg steun te hebben vanuit de fractie, maar de conclusie te hebben getrokken dat het ‘niet het juiste is om te doen’. Door de verdeeldheid in de Conservatieve Partij denkt hij geen overtuigend mandaat te hebben. “Je kunt niet effectief regeren als je geen eensgezinde partij in het parlement hebt”, zei Johnson.

Behoefte aan stabiliteit

De Conservatieve fractie heeft nu vooral behoefte aan stabiliteit en heeft een duidelijke voorkeur voor Sunak. Binnen een mum van tijd kreeg de voormalig minister van Financiën dit weekeinde het benodigde aantal aanbevelingen. Zondagochtend stelde de man die de vorige leiderschapsverkiezing van Liz Truss verloor zich officieel kandidaat. Penny Mordaunt, fractieleider van de Tories in het Lagerhuis, ging hem eerder al voor, maar heeft nog geen honderd steunbetuigingen verzameld. Ook zij deed afgelopen zomer mee aan de race om het premierschap na Boris Johnsons val.

De meeste aandacht ging dit weekeinde, zoals wel vaker, uit naar de in juli opgestapte oud-premier. In de loop van zaterdagochtend landde Johnson, terugkerend van een gezinsvakantie in de Dominicaanse Republiek, op luchthaven Gatwick. De aankomst werd rechtstreeks uitgezonden door Sky TV. Zijn vrienden lekten het nieuws naar de pers dat ook hij honderd Conservatieve Members of Parliament achter zich zou hebben, maar bewijs werd daar niet bij geleverd.

‘Een gegarandeerde ramp’

Johnson kreeg inderdaad steun van tientallen collega’s, zelfs van bewindslieden die in de zomer nog uit onvrede waren opgestapt. Zelfs vanuit Oekraïne kwamen pro-Boris geluiden. Betekenisvoller was dat oude vrienden van Johnson zijn overgelopen naar kamp-Sunak. “Boris zal altijd een held zijn omdat hij de Brexit voor elkaar kreeg,” liet voormalig Brexit-onderhandelaar David Frost weten, “maar we moeten door. Het is simpelweg niet juist het risico te lopen van nieuwe chaos en verwarring.”

Enkele uren later zei minister van Internationale Handel Kemi Badenoch iets soortgelijks. “Brexit is voltooid, Corbyn is weg, covid heeft de economie verwoest en inflatie losgelaten. Wat we nu nodig hebben is geen nostalgie naar het ridderlijke elan van 2019. Wat nu nodig is, is geduld, eerlijkheid, competentie en Conservatieve deugdzaamheid.” Een dag later noemde Steve Baker, de bewindsman die een sleutelrol speelde bij het Brexit-referendum, Boris 2.0 ‘een gegarandeerde ramp.’

Voorstanders van Bring Boris Back (BBB) stelden dat Johnson als enige een kiezersmandaat heeft, omdat hij de Conservatieven eind 2019 de verkiezingszege bezorgde. Bovendien wijzen peilingen uit dat hij meer kans maakt om Labour te verslaan dan Sunak. Maar probleem is dat er nog een parlementair onderzoek naar Johnson loopt. Als komende maand blijkt dat hij het Lagerhuis bewust heeft voorgelogen over ‘partygate’, raakt hij zijn zetel kwijt, waardoor meteen ook zijn premierschap eindigt. Dat scenario zou een regelrechte ramp zijn voor de Conservatieve Partij.

Stabiliteit

Sunak en Johnson hadden zaterdagavond een lange ontmoeting, maar deze vredesbespreking liep op niets uit. Terwijl Sunak zondagochtend zijn kandidatuur bekend maakte, bleef het lang stil rondom Johnson. Er volgde een nieuwe klap voor hem toen commentator Charles Moore, die dankzij zijn protegé Johnson in het Hogerhuis zit, schreef dat dit niet het moment is voor een Boris-terugkeer. “Het land heeft een vaste en competente hand nodig die het door moeilijke economische tijden kan leiden.”

Voor Johnson werden de zaken nog precairder toen ook oud-minister van Binnenlandse Zaken Suella Braverman, die vorige week de val van Liz Truss had ingeleid, haar vertrouwen gaf aan Rishi Sunak. “Ik heb Boris vanaf het begin gesteund,” schreef deze prominente Brexiteer in The Sunday Telegraph, “maar we verkeren nu in moeilijke tijden. We hebben eenheid nodig, stabiliteit en effectief leiderschap. Rishi is de enige kandidaat die aan deze voorwaarden voldoet en ik ben er trots op hem te steunen.”