Advies experts: hef verplichte anonimiteit spermadonoren op

Spermadonatie gebeurt in ons land doorgaans anoniem. Het fertiliteitscentrum en de spermabank beschikken wel over de identiteitsgegevens van donoren, maar mogen die niet vrijgeven aan wensouders en kinderen. In een advies aan minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) adviseert het Raadgevend Comité voor Bio-ethiek om die verplichte anonimiteit op te heffen en te vervangen door een ‘meersporenbeleid’.

Donoren zouden er dan voor kunnen opteren om anoniem te blijven, of toe te staan dat hun identiteit op een bepaald moment aan het donorkind wordt vrijgegeven. Wensouders zouden kunnen kiezen voor sperma van een anonieme of identificeerbare donor. Het Comité pleit voor de oprichting van centrale databanken waarin de identiteitsgegevens en keuzes bewaard blijven, en begeleiding van ouders en donoren bij hun keuze. “Er zijn geen goede redenen om die beslissing niet aan de betrokkenen over te laten”, zegt Comité-voorzitter Paul Cosyns. “Het is democratischer mensen te laten kiezen dan anonimiteit te verplichten.”

De experts merken op dat door het toenemend aantal bedrijven dat DNA- en afstammingsanalyses aanbiedt, anonimiteit in de praktijk sowieso niet meer gegarandeerd is

Het Comité vindt echter niet dat kinderen het recht hebben om hun genetische oorsprong te kennen. “Een dergelijk recht zou gestoeld moeten zijn op een zwaarwichtig belang van het kind, en dat belang is tot op heden niet aangetoond”, oordelen de experts. Ze verwijzen daarbij naar onderzoek dat aantoont dat het al dan niet kennen van een donor geen impact heeft op de ontwikkeling van kinderen.

“De huidige regeling is vreemd”, zegt bio-ethicus Heidi Mertes (UGent). “De optie om identificeerbaar te zijn is er voor wie dat wil nu helemaal niet. Maar voor wie vindt dat elk kind het recht heeft om te weten van wie het genetisch afstamt, zal dit advies niet ver genoeg gaan.”

Eerder formuleerden Els Van Hoof (cd&v) en Valerie Van Peel (N-VA) al wetsvoorstellen om anonieme donatie volledig onmogelijk te maken. “Het is maar de vraag of zo’n meersporenbeleid de toets van het Grondwettelijk Hof zou doorstaan”, zegt Van Hoof. “Het creëert immers ongelijkheid tussen twee groepen donorkinderen: zij die het geluk hebben dat hun donor en ouders voor identificeerbaarheid hebben gekozen, en zij die pech hebben.”

Op het kabinet-Vandenbroucke klinkt het dat dat minister zelf eerder voorstander is van de afschaffing van verplichte anonimiteit, maar het resultaat van het parlementair debat afwacht. Dat komt er wellicht volgend jaar.

Volgens Ankie Vandekerckhove, coördinator van het Afstammingscentrum, dat mensen helpt bij vragen over hun afstamming, is het een fundamenteel recht om de identiteit van een donor te kunnen achterhalen. “Niet voor alle, maar voor veel donorkinderen is het wel degelijk belangrijk om te weten van wie ze afstammen en het Comité stapt daar met een selectieve lezing van het onderzoek nogal lichtzinnig over”, zegt ze. “Wij hopen dat het advies niet wordt gevolgd.”