Wie heeft hier wie beledigd? Duitse pers verdeeld over Zelensky’s weigering van president Steinmeier

De Duitse president Frank-Walter Steinmeier wilde Kiev bezoeken om ‘een sterk signaal van Europese solidariteit’ te geven, samen met zijn ambtgenoten uit Polen, Estland, Letland en Litouwen. De Polen en de Balten waren van harte welkom, maar de solidariteit van Steinmeier werd niet op prijs gesteld door de Oekraïense president Volodymyr Zelensky.

Een niet bij naam genoemde Oekraïense diplomaat gaf in de Duitse krant Bild de reden daarvoor: “We kennen allemaal zijn nauwe relaties met Rusland.” Steinmeier was hoofd van de bondskanselarij onder Gerhard Schröder, de kanselier die na zijn ambtsperiode in dienst trad van het Russische gasbedrijf Gazprom. En als minister van Buitenlandse Zaken onder bondskanselier Angela Merkel was hij een groot voorstander van goede betrekkingen met Rusland, gesymboliseerd door de omstreden gaspijpleiding Nord Stream 2. Oekraïne ziet Steinmeier als een Putin-versteher, iemand die Poetin begrijpt, zoals zo veel van zijn sociaal-democratische partijgenoten.

Anders dan Schröder en Merkel heeft Steinmeier spijt betuigd voor zijn opstelling jegens Poetin. “Mijn steun voor Nord Stream 2 was duidelijk een vergissing. We hebben ons vastgeklampt aan een ‘brug’ waarin Rusland niet geloofde en waarvoor andere partners ons gewaarschuwd hebben”, zei Steinmeier begin april.

Desondanks zat Oekraïne niet te wachten op een symbolische reis van Steinmeier, staatshoofd met een grotendeels ceremoniële functie. Het zou beter zijn als bondskanselier Scholz zelf naar Kiev zou komen om te praten over de levering van zware wapens, zei Andrij Melnik, de Oekraïense ambassadeur in Duitsland.

Scholz zei het weigeren van Steinmeier “een beetje irritant” te vinden. Hij liet in het midden of hij zelf nog naar Kiev zou gaan. Wolfgang Kubicki, prominent parlementariër van de liberale coalitiepartner FDP, zei zich niet te kunnen voorstellen dat de kanselier afreist naar een “een land dat het Duitse staatshoofd tot ongewenst persoon verklaart”. Het Groene Bondsdaglid Jürgen Trittin noemde de het afwijzen van Steinmeier “een propagandazege voor Poetin”.

Historische schuld

Duitsland heeft sinds het uitbreken van de oorlog in rap tempo taboes overboord gezet. Nord Stream 2 werd afgeblazen. Vanwege zijn historische schuld wilde Duitsland nooit wapens leveren aan landen die in oorlog verkeren, maar nu gaan er Stingerraketten en andere wapens naar Oekraïne.

Oekraïne vindt dat Duitsland niet ver genoeg gaat. Het wil meer zware wapens, zoals tanks, en scherpere sancties, zoals een boycot van Russische energie. Duitsland aarzelt over het leveren van tanks en deinst terug voor een embargo op Russische olie en gas, uit vrees dat zijn economie in een diepe recessie terechtkomt. Toch wordt de druk op Duitsland steeds groter, zeker wanneer er zoals in Boetsja gruwelen aan het licht komen.

Heeft Zelensky in deze gevoelige situatie zijn hand overspeeld door de Duitsers voor het hoofd te stoten? Of is het weigeren van Steinmeier juist een slimme zet in zijn mediastrategie, waardoor de Duitsers nog meer onder druk worden gezet om te doen wat Oekraïne wil?

Gas en goede betrekkingen

Veel politici en media reageerden woensdag geërgerd over het ‘diplomatieke affront’ rond de reis van Steinmeier. Oekraïne moet zich wel bedenken dat Duitsland de grootste financiële donor van het land is sinds het uitbreken van de oorlog, schreef het conservatieve dagblad Die Welt. De eveneens conservatieve Frankfurter Allgemeine Zeitung vond de opstelling van Oekraïne niet verstandig: “Bij alle begrip voor de vertwijfelde toestand van de Oekraïners: wie een vijand als Poetin heeft, zou de betrekkingen met zijn vrienden niet opzettelijk moeten belasten, zeker niet de verhouding tot zijn grootste geldschieter.”

Toch appelleerde Zelensky ook aan Duitse schuldgevoelens. Duitsland moet boeten voor zijn Ostpolitik, die de belangen van Oekraïne en Oost-Europa ondergeschikt maakte aan het Duitse verlangen naar economische groei, goedkoop Russisch gas en goede betrekkingen met Rusland, schreven verschillende kranten. Het heeft weliswaar een ommekeer doorgemaakt, stelde de links-liberale krant Die Zeit, maar aarzelt bij de voltrekking daarvan. Ondertussen worden in Oekraïne tienduizenden mensen getroffen door oorlogsgeweld. Verplaats je even in Zelensky, aldus het commentaar van Die Zeit. Hij vraagt al weken om wapens en scherpere sancties. Wat krijgt hij? Geen bondskanselier Scholz die met nieuwe toezeggingen naar Kiev komt. “Maar een man die niets kan meebrengen waaraan Oekraïne behoefte heeft, alleen een symbolische warme handdruk, waardoor hij er vooral zelf goed uitziet”. Voor de Oekraïners is dat het affront, aldus Die Zeit.