Wat kan de EU beginnen tegen de weerspannige Britten nu het brexitultimatum verstrijkt?

Al een half jaar wordt het Verenigd Koninkrijk per decreet geregeerd. Vanwege de urgentie van de coronacrisis nemen de premier en zijn ministers maatregelen waarover volksvertegenwoordigers pas achteraf hun zegje kunnen doen. Sommige maatregelen worden op het laatste moment genomen en zelfs via Twitter bekendgemaakt nog voordat ‘speaker’ Lindsay Hoyle, de voorzitter van het Lagerhuis, er iets van weet. Het ongenoegen hierover neemt toe, temeer omdat het gaat over de grootste vrijheidsbeperkingen op het eiland sinds het regime van de semi-dictator Oliver Cromwell halverwege de 16de eeuw. Het parlement wordt geminacht, klinkt het.

Conservatieve afgevaardigden hebben schoon genoeg van het ‘autoritaire’ bewind, helemaal nadat Johnson vorige week had aangekondigd dat de noodsituatie nog wel een half jaar van kracht blijft, ook al is de coronasituatie minder ernstig dan in het voorjaar. Het aantal besmettingen in Groot-Brittannië neemt weliswaar gestaag toe, maar een stuk minder hard dan Johnsons adviseurs vorige week hadden voorspeld. Het aantal ziekenhuisopnamen en coronaslachtoffers blijft ver achter bij de opwaartse trend.

“Hoe denken mensen dat vrijheid sterft?” vroeg de leider van de rebellen, de invloedrijke volksvertegenwoordiger Steve Baker zich retorisch af. “Ze sterft op deze manier, met een regering die zich draconische macht toe eigent zonder dat het parlement erbij betrokken is, de rechtsstaat ondermijnend door een onnavolgbare, steeds verschuivende deken van regels.” Rebel Nus Ghani beweerde dat het niet kan dat zogeheten Covid Marshals zonder parlementair fiat geweld tegen burgers kunnen gebruiken en boetes van 10.000 pond kunnen uitdelen.

Hij volgt zelf niet meer

Zelfs de eerste minister kan zijn eigen regels niet meer volgen. Tijdens een bezoek aan een praktijkopleiding in Noordoost-Engeland dinsdag beweerde Johnson dat verschillende families elkaar gewoon kunnen ontmoeten, terwijl dat juist tegen de regels is. Eerder op de dag had ook een staatssecretaris er blijk van gegeven te zijn verdwaald in het regeldoolhof. Voor de rebellen was dit een bewijs dat besluitvorming niet langer meer in handen moet zijn van een kliek rond een premier die telkens in paniek raakt, maar van ’s lands afgevaardigden.

In een poging de democratie te herstellen had ‘fractievoorzitter’ Graham Brady een amendement opgesteld waarin staat dat het parlement voortaan stemrecht krijgt bij nieuwe coronamaatregelen. In een mum van tijd hadden tientallen Conservatieven er hun handtekening onder gezet, alsmede leden van de officiële oppositie. Een nederlaag dreigde voor de regering, die nochtans een meerderheid van tachtig zetels heeft. Maar ondanks zijn harde woorden weigerde Hoyle een stemming over het amendement toe te staan, uit angst voor politieke chaos in deze crisistijden.

‘Ontvoerd door Dr. Strangelove’

Voor het niet-verlengen van de noodwetgeving was er geen meerderheid in het Lagerhuis, maar Johnson begreep dat hij niet op deze manier kan voortregeren. Op een geheim overleg werd besloten dat het parlement voortaan vooraf mag stemmen over nationale maatregelen, zoals een nieuwe lockdown. Zodoende kan Johnson niet langer regeren op basis van opinieonderzoeken. Daaruit is gebleken dat twee derde van de bevolking voorstander is van harde coronamaatregelen. De schrik zit er goed in bij de Britten.

De sociale, medische en economische schade van de coronamaatregelen dreigt enorm te worden. Dat is de reden dat minister van Financiën Rishi Sunak zijn landgenoten onlangs heeft gevraagd weer zonder angst te gaan leven, een verzoek dat is herhaald door een topman van de Bank of England. Binnen de fractie wordt Sunak steeds vaker genoemd als man die Johnson vroeger of later gaat opvolgen. Waar Johnson een betere campagnevoerder is, wordt Sunak meer empathie en competentie toegedicht.

De rebellen hebben het niet alleen voorzien op Johnson zelf, maar ook op zijn topadviseur Dominic Cummings en de twee speciale coronaraadgevers, Chris Whitty en Patrick Vallance. In het Lagerhuis riep Desmond Swayne de premier op om ze te ontslaan. “Ik vraag me soms af of onze premier niet is ontvoerd door Dr. Strangelove”, zei de Tory, “en door de corona-experts is geherprogrammeerd. Het doel van politici is om dingen in hun verhoudingen te zien en wetenschappelijk advies op waarde te schatten, niet om ervan in de ban te raken.”