Waarom gaat Liesbeth Homans de strijd aan met een nieuwssite?

Het was een strijdlustige hoofdredacteur Karl Van Den Broeck die woensdagavond de Arkprijs voor het Vrije Woord in ontvangst nam namens de nieuwssite Apache. De prijs is een blijk van erkenning op een moment dat de site een claim van 350.000 euro boven het hoofd hangt. Die komt van Joeri Dillen, ex-kabinetschef van Bart De Wever (N-VA) en vanwege bouwpromotor Land Invest, beiden genoemd in een onderzoeksreeks van Apache.

Ook nu weer loopt Apache in de kijker, en ook nu weer loopt er een lijntje naar de (Antwerpse) N-VA. In haar zoektocht naar vers investeringskapitaal mocht de nieuwssite hopen op een lening met staatswaarborg bij Trividend, een door de overheid ondersteund fonds voor durfkapitaal in de sociale economie. Tot de vertegenwoordiger van minister van Sociale Economie Liesbeth Homans (N-VA) op de raad van bestuur het dossier liet afvoeren, zoals Knack deze week openbaarde.

‘Afrekening’

Toeval? Hoofdredacteur Karl Van Den Broeck meent van niet. “Dit is een afrekening. Trividend heeft actief met ons samengewerkt om dit dossier voor te bereiden. Dan is het wel heel raar dat een regeringsvertegenwoordiger in het bestuur op het einde de stekker eruit trekt omdat dit niet binnen de opdracht zou passen.”

Dat is de verklaring die minister Homans zelf geeft. “Binnen mijn bevoegdheid zet ik de middelen maximaal in op sociale tewerkstelling, in het bijzonder voor mensen die op de arbeidsmarkt moeilijker aan de bak geraken. Aangezien Apache zich niet toelegt op sociale tewerkstelling, past dit dossier dan ook niet binnen dit instrumentarium.”

De portefeuille van Trividend toont wel een diverser palet. Trividend is een investeringsfonds dat zich al vijftien jaar lang toelegt op de sociale economie. De Vlaamse overheid is de grootste aandeelhouder in het fonds. Het fonds beschouwt steun aan coöperaties als een kerntaak, ook buiten de sociale tewerkstelling. Ook de De Werktitel, de koepelstructuur boven Apache, is een coöperatie.

Van de 8 goedgekeurde projecten over 2015 situeren er zich 3 in de sociale economie, nogmaals 3 in coöperaties en 2 in innovatief ondernemerschap. Past een alternatieve nieuwssite binnen de focus? Trividend zelf vond van wel. In 2015 al liep een eerste vraag vanwege Apache nog spaak omdat Trividend het risico te groot inschatte. Inhoudelijk was er geen bezwaar. Op 9 maart 2017 lopen de fondsvertegenwoordigers langs op een presentatie van Apache. Trividend verstuurt zelfs een enthousiaste tweet vanop de voorstelling.

Apache wordt aangemoedigd om opnieuw een dossier in te dienen. Uit mails blijkt een grote bereidwilligheid tot samenwerking. Nog op 5 mei krijgt Apache te horen dat de daaropvolgende week het investeringscomité zal beslissen en dat het er goed uitziet. Zo ver komt het nooit, want op 9 mei voert de raad van bestuur het dossier af, op vraag van de adviseur van het kabinet-Homans.

Nooit gebeurd

Voor zover nagegaan kon worden, is het nooit eerder gebeurd dat de regeringsvertegenwoordiger op de raad een dossier tegenhoudt. Het bestuur oordeelt in principe niet over individuele dossiers, behalve bij twijfelgevallen. Daartoe werd het dossier-Apache niet gerekend.

“De beslissing over het dossier van Apache werd genomen door de voltallige Raad”, benadrukt de woordvoerder van minister Homans. “Het afwijzen van het dossier is gebeurd omdat het niet voldoet aan de doelstellingen van het beleidsinstrument.”

De besluitvorming op die Raad verliep nogal merkwaardig, zo getuigen meerdere aanwezigen. Over Apache nam enkel de vertegenwoordiger van Homans het woord. Die verklaarde dat het dossier niet kon doorgaan omdat het buiten het bestek van de sociale economie valt. Daarop viel een stilte. Geen enkele andere bestuurder voelde de aandrang om een tegenargument op te werpen. Waarna de voorzitter, professor Koen Schoors (UGent) het punt als afgehandeld beschouwde. Bronnen bevestigen dat dit scenario op voorhand afgesproken was.

Professor Schoors zit verveeld met de kwestie. “Het argument van de regering is valabel: een nieuwssite is geen sociale economie. Als de hoofdaanhouder daar een probleem van maakt, dan heb je dat te accepteren. Er is niets oneerbaars gebeurd op die vergadering. Of er diepere politieke bedoelingen zijn of niet, gaat mij niet aan, en het gaat Trividend niet aan.”

Dat eerder andere coöperaties wel steun kregen, bevestigt Schoors, “maar een investering in media is toch wat aparts.” Trividend werkt aan een aanpassing van de statuten, waardoor de focus op sociale economie aangescherpt zal worden.

‘Van de pot gerukt’

Andere bestuurders houden, anoniem, een bittere smaak over aan de zitting. “Homans zoekt Apache”, zegt er een. Een ander: “Dit is een wraakoefening.”

Over hun eigen stilzwijgende rol zijn alle gecontacteerde bestuurders beduusd. Bestuurder A.: “Trividend overleeft niet zonder overheidssteun. Hierover het conflict aangaan zou wel eens het einde van het fonds kunnen betekenen. Dat was het niet waard.” Bestuurder B.: “Juist omwille van het revanchisme durfde niemand zijn mond open te doen. Sommige bestuurders zijn zelf verantwoordelijk voor kwetsbare organisaties” Bestuurder C.: “Als het kabinet weet dat ik met u praat, kunnen we wel opdoeken.”

Zelf ontkent minister Homans dat Apache gezocht wordt: “Compleet van de pot gerukt en gratuit”. Wel is het zo dat eerder ook al de subsidie voor managementadvies aan coöperaties werden teruggeschroefd. Daarvan maakte Apache gebruik. Alweer toeval, beklemtoont Homans: “We stemmen dit instrument af op de KMO-subsidies om overlap te vermijden. Dat geldt voor alle coöperaties.”

‘Wij zijn de baas’

Voor Vlaams parlementslid Katia Segers (s.pa) is de kwestie “typerend voor het gebrek aan luisterbereidheid bij N-VA-ministers. Het illustreert een zekere arrogantie maar ook een zorgwekkende kijk op democratie: wij zijn de baas, jullie moeten zwijgen. Het palmares van minister Homans oogt niet fraai: er was al de rel met Unia, dan het ontslag van de diversiteitsambtenaar, nu dit.”

Ook vanuit de meerderheid mag de minister zich aan vragen verwachten in het parlement. Volksvertegenwoordiger Jean-Jacques De Gucht (Open Vld) diende er liefst twaalf in. “We moeten dit ophelderen”, zegt hij. “Ik ga ervan uit dat er geen politieke druk is geweest, maar ik lees wat ik lees. Als er wel sprake is van druk, dan is dat fout en verdient dat niet onze steun.”