Waarom Blankenberge en De Panne plots een nieuwe burgemeester hebben

Het nieuwe Vlaamse decreet ‘ter versterking van de lokale democratie’ leidt meteen tot machtswissels in de gemeenten Blankenberge en De Panne. Hoe komt dat? En is dit de start van een reeks lokale coalitiewissels?

Wat als een burgemeester zijn meerderheid in de gemeenteraad verliest tijdens een lopende legislatuur? Zoals in kuststad Blankenberge, waar burgemeester Daphné Dumery (N-VA) niet langer kan rekenen op de steun van haar voormalige coalitiegenoot Vooruit. De socialisten verwijten haar dictatoriaal beleid.

Vroeger, dat wil zeggen tot dit weekend, werd dan een zogenaamde procedure van onbestuurbaarheid gestart. De gemeenteraad moest dan de onbestuurbaarheid zelf eerst vaststellen, daarna was het aan de gouverneur om te bemiddelen en als dat op niets uitdraaide, was het weer de beurt aan de gemeenteraad om de onbestuurbaarheid officieel te bevestigen. Kortom: een lastige procedure.

Nu, sinds dit weekend een deel van het Vlaamse decreet ‘ter versterking van de lokale democratie’ van kracht is, kan het sneller gaan. Via een zogenaamde constructieve motie van wantrouwen kan een gemeenteraad meteen zelf een alternatieve coalitie op poten zetten en de macht overnemen van het huidige bestuur. In Blankenberge zal oppositiepartij Open Vld zo een meerderheid op de been brengen met Vooruit en verliest Dumery haar sjerp.

Ook interessant: wanneer een gemeenteraad de stap zet en een constructie motie van wantrouwen indient, dan is het automatisch de populairste politicus van de grootste coalitiepartij die het burgemeesterschap overneemt. In Blankenberge gaat het om de liberaal Björn Prasse. Open Vld was in Blankenberge de grootste partij in 2018 maar werd na de verkiezingen aan de kant gezet door N-VA.

‘Zo kort mogelijk’

“De bedoeling is om de periode van politieke malaise zo kort mogelijk te houden”, verduidelijkt Herwig Reynaert, politicoloog (UGent) gespecialiseerd in lokale politiek. “De keerzijde van de medaille is dat voor oppositiepartijen de verleiding groot wordt, vooral dan in de gemeenten met een krappe meerderheid, om iemand uit de meerderheid zover te krijgen om de bestaande coalitie op te blazen.”

Al denkt Reynaert niet dat het zo’n vaart zal lopen. “Als je kijkt naar de vorige legislatuur, dan werd in een tiental gemeenten de onbestuurbaarheid uitgeroepen. Dat is me niet heel veel. In Wallonië bestaat dit snellere systeem al een poos en ook daar zie je geen plotse stijging van het aantal coalitiewissels. Houd ook in het achterhoofd dat veruit de meeste Vlaamse gemeenten – 8 op 10 – bestuurd worden door het stemmenkanon van de grootste partij. In die zin is de situatie in Blankenberge, waar het ook al lang hommels is binnen de coalitie, uitzonderlijk.”

‘Stuurloos’

Een gelijkaardige situatie doet zich voor in De Panne. Ook daar is een machtswissel in de maak. Burgemeester Bram Degrieck (lokale lijst Plan B) heeft er, na de exit van schepen Cindy Verbrugge (N-VA), nog onvoldoende steun in de gemeenteraad. Ann Vanheste (Vooruit) zal er nu een alternatieve meerderheid op de been brengen, met zichzelf aan het hoofd ervan. Bij de verkiezingen in 2018 behaalde ze 10 van de 21 zetels in haar thuisgemeente.

“Het schip was stuurloos. De laatste maanden bleek al meermaals dat de meerderheid van het schepencollege aan het afbrokkelen was”, reageerde Vanheste maandag op een persconferentie in het Plopsa hotel in De Panne. Degrieck had het dit weekend in een persbericht nog over ‘machtsgeil verraad’ door schepen Verbrugge. De kans lijkt reëel dat Degrieck de nieuwe meerderheid nog wil aanvechten. Dan wacht alsnog een procedureslag.

Nog dit: om al te wild coalitiegewissel tegen te gaan, zitten in het nieuwe decreet ook een aantal grendels. Zo kan er tot een jaar na de start van een nieuwe legislatuur geen constructieve motie van wantrouwen ingediend worden. Ook een jaar voor de verkiezingen is dit onmogelijk.