Visie De Block op alcohol- en tabaksbeleid slaat wetenschappelijk nergens op

"Een warm bad doet ook deugd. Moet ik dat ook terugbetalen?" Toen minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) gevraagd werd of ze alternatieve behandelwijzen zou terugbetalen, was de toon meteen gezet. "Ik hou vast aan wat wetenschappelijk bewezen is", verkondigde ze, waarna ze verwees naar een rapport van het Federaal Kenniscentrum (KCE).

De nieuwe minister van Volksgezondheid moest de minister van de Evidence Based Medicine (EBM) worden. Dure medicijnen terugbetalen? Ja, maar dan moet bewezen zijn dat ze beter werken dan goedkopere alternatieven. Hoe logisch dat ook klinkt, het was een verademing na het beleid van Laurette Onkelinx (PS), die zowaar de homeopaten een erkenning gaf.

In de hele alcohol-en tabaksdiscussie lijkt die hang naar wetenschappelijke bewijs plots minder prangend. Opeens gaat het over ideologie, met de 'betuttelende tjeven' van CD&V die schreeuwen om hardere maatregelen, en de 'vrijheid-blijheidliberalen' die wijzen op de individuele verantwoordelijkheid.

Terwijl de echte vraag zou moeten zijn: wat zegt de wetenschap? Heeft ons land een probleem als het gaat over alcohol en tabak? En zo ja, hoe moeten we dat probleem aanpakken?

Experts zijn het wat dat betreft trouwens grotendeels eens. De sociale kosten van alcohol en tabak zijn enorm. Voor ons land alleen al lopen de kosten volgens UGent jaarlijks op tot 3,6 miljard euro. Het gaat dan om de gezondheidskosten voor ziektes en aandoeningen ten gevolge van roken of drinken, maar ook over verkeersongevallen, arbeidsongeschiktheid, vroegtijdige sterfte en opsluiting. Samen zijn alcohol en tabak verantwoordelijk voor 470.000 (!) verloren gezonde jaren. Alcohol is daarbij de grootste boosdoener.

Die kosten naar beneden halen is een kwestie van de juiste maatregelen nemen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zet daarbij drie strategieën voorop. Met stip op één staat de prijs. Hoe hoger de prijs, hoe lager het gebruik. Daar zijn niet alleen gezondheidsexperts, maar ook economen het over eens. Let wel, de prijs voor zowel roltabak als alcohol ging onder De Block omhoog, al was die verhoging volgens experts nog te beperkt.

Reclame

Een andere manier om het gebruik te doen dalen, is het aan banden leggen van reclame. Over een verbod op alcoholreclame heeft de minister zich nog nooit positief uitgelaten, en ook een verbod op tabaksreclame in krantenwinkels zit er niet meteen aan te komen. Neutrale pakjes? In het beste geval kan daar in 2019 nog eens over gepraat worden, maar dan staan er al nieuwe verkiezingen voor de deur.

"Sinds het verbod op tabaksreclame in '99 is de verkoop aan jongeren met 62 procent gedaald", zegt tabaksexpert Luk Joossens. "Je kunt dus niet beweren dat het niet werkt. Evidencebased? Alleen als het de minister goed uitkomt."

Compromis

Tot slot benadrukt de WHO dat ook de toegang tot alcohol en tabak moeilijker moet worden. Dat kan bijvoorbeeld door de minimumleeftijd op te trekken of het aantal verkoopsplaatsen te beperken. Opnieuw maatregelen waar de minister niets van wil weten. Roken verbieden tot 18 jaar? "Als je op 16 oud genoeg bent voor seks, ben je ook oud genoeg om sigaretten te kopen", zei De Block daarover. Verkoop van alcohol verbieden in tankstations of nachtwinkels? "Ik heb geen zin in nieuwe faillissementen", klinkt het.

In de strijd tegen alcohol ziet de minister algemene maatregelen sowieso niet zitten. "Terwijl negen op de tien mensen in ons land verantwoord omgaan met alcohol en geen schade berokkenen." Opmerkelijk: net het Kenniscentrum benadrukte in een rapport dat algemene maatregelen noodzakelijk zijn om alcoholmisbruik aan te pakken. In landen met een restrictiever alcohol- en tabaksbeleid is het gebruik lager, zo bewijst een grootschalige Europese studie.

In een reactie benadrukt Els Cleemput, de woordvoerster van De Block, dat voor tabak al in april een reeks maatregelen zijn genomen en dat het alcoholplan zes maanden is uitgesteld. "De minister wil dat overleg alle kansen geven. Zij beslist zoiets uiteraard niet alleen. Het is het resultaat van een compromis." Dat de minister in dit dossier de wetenschappelijke bewijzen naast zich neerlegt, klopt volgens Cleemput niet.