Trump begint zijn angstcampagne: deze thema’s moeten hem de zege bezorgen

Vanaf vandaag is het de beurt aan Donald Trump om zijn aanvalsplan voor de verkiezingen in november bekend te maken. Concreet wordt hij niet. Hij waarschuwt vooral voor zijn rivaal Joe Biden, die Amerika onveilig zou maken.

Hoewel het gebruikelijk is dat een presidentskandidaat een programma schrijft en de Republikeinse partij Trump daar herhaaldelijk om heeft verzocht, heeft de 45ste president van de Verenigde Staten geen agenda voor zijn tweede termijn opgesteld. Trump zei wat losse punten te prefereren boven een klassiek verkiezingsplan. Maar ook daarvan is, tweeënhalve maand voor de verkiezingen, niets gesignaleerd. In arren moede heeft de partij het programma van 2016 maar uit de kast gehaald, inclusief kritiek op de ‘huidige’ president.

Toen Fox News-presentator en Trump-steunpilaar Sean Hannity eind juni in zijn tv-programma aan de president vroeg wat zijn voornemens voor een tweede termijn zijn, had Trump geen antwoord. Hannity legde de bal nog wel voor open doel door te vragen naar het verschil met de Democratische presidentskandidaat Joe Biden, maar Trump leek overvallen door de kwestie en stamelde iets over ervaring: “Weet je, het woord ‘ervaring’ is nog steeds goed. Ik zeg altijd: talent is belangrijker dan ervaring. Maar het woord ‘ervaring’ is een heel belangrijk woord.”

Nu is Trump natuurlijk nooit een man geweest van gestructureerde beleidsnota’s, maar het contrast met 2016 is groot. In zijn onstuimige campagne presenteerde hij toentertijd wel degelijk concrete plannen: zo zou hij een muur met Mexico bouwen, had hij een strategie om de corruptie in Washington te lijf te gaan, wilde hij regels afschaffen, zou hij de Amerikaanse infrastructuur opkalefateren en beloofde hij fabrieksbanen door handelsakkoorden te ontbinden. Dat is respectievelijk een heel klein beetje, niet, heel goed, totaal niet en best aardig gelukt.

Nu ontbreken dergelijke plannen, en daarmee de mogelijkheid hem te toetsen op zijn beloften, mocht hij herkozen worden. Misschien openbaart Trump zijn beleidsvoornemens tijdens een van zijn speeches op de Republikeinse conventie, die maandag begint. Niet iedereen gaat daarvan uit. Senator en Trump-vertrouweling Lindsey Graham zei onlangs tegen The Atlantic: “Het enige wat ik over Trumps verkiezingsagenda weet, is dat ik niet veel over Trumps verkiezingsagenda weet.” Sommige Republikeinen vrezen dat Trump alleen zichzelf bepalend acht voor de uitslag, niet zijn ideeën. Die opvatting hield misschien stand in 2016, maar vier jaar later wordt die riskant geacht in een land dat gebukt gaat onder een pandemie, toenemende werkloosheid en rassenrellen.

1. De economie

Trumps concrete beleidsplannen mogen dan nog niet duidelijk zijn, de thema’s waarop hij deze verkiezingen wil winnen zijn dat wel: bovenaan prijkt de economie. Trump scoort landelijk laag in de waardering van zijn aanpak van de coronacrisis en de Black Lives Matter-protesten; maar krijgt van meer dan de helft van de Amerikanen een voldoende voor de economie. Daarmee is dat voor hem het meest veilige actuele vraagstuk geworden.

Vóór de coronacrisis was de werkeloosheid in de Verenigde Staten historisch laag, de groei van de economie (die onder Obama was ingezet) zette zich onder Trump voort. Onder zijn presidentschap kwamen er 6,8 miljoen banen bij. Trump claimt dat als zijn belangrijkste wapenfeit (“Ik ben de beste banenpresident die God ooit heeft geschapen”).

Dat de economie door corona is gekelderd en de werkloosheid razendsnel oploopt (nu ruim tien procent), wordt de president – die heeft voorspeld dat de economie onmiddellijk na de pandemie V-vormig zal terugveren – door zijn aanhang niet al te zeer aangerekend: dat is overmacht.

Trump werpt zich tijdens deze verkiezingen daarom op als beschermheer van de Amerikaanse economie. Niet door met een reddingsplan te komen, maar door te waarschuwen voor zijn rivaal Joe Biden, die hij in tweets en campagnespotjes steevast afschildert als een ‘marionet van de radicaal linkse beweging’ (van oud-presidentskandidaat Bernie Sanders volksvertegenwoordiger Alexandria Ocasio-Cortez) ‘die eropuit is de American way of life te vernietigen’. Trump beweert dat Biden de belastingen voor de middenklasse met 4.000 miljard dollar zal verhogen om zijn klimaatplan, de Green Deal te bekostigen. Dat is een stelling die grotendeels onjuist is: driekwart van de belastingverhoging is voor de rijkste 1 procent.

Terwijl Biden nieuwe werkgelegenheid ziet in klimaatvriendelijke technologie, zet Trump opnieuw in op oude industrie en fossiele brandstoffen – zo ondertekende de regering-Trump afgelopen week een wet die het toestaat naar olie en gas te boren in een natuurgebied in Alaska dat zestig jaar werd beschermd.

Trump gaat voort op de in 2016 ingezette koers: deregulering, heronderhandelingen over handelsakkoorden die volgens hem ongunstig zijn voor Amerika (zoals Nafta, tussen de VS, Canada en Mexico, dat door hem is vervangen) en een handelsoorlog met China (hij wrijft ‘Beijing Biden’ in dat hij de toetreding van China tot de Wereldhandelsorganisatie WTO in 2001 heeft ondersteund, waardoor volgens Trump 60.000 Amerikaanse fabrieken verloren gingen). Onlangs zei hij dat hij belastingvoordelen wil bieden aan Amerikaanse bedrijven die hun fabrieken uit China terughalen.

2. Law and order

“Ik ben de enige die tussen de Amerikaanse droom staat en totale anarchie, waanzin en chaos”, zei Trump vrijdag op een verkiezingsbijeenkomst tegen de conservatieve groepering Council for National Policy. De president schetst in zijn campagne consequent een dystopisch beeld van het onveilige Amerika dat zou ontstaan als Biden aan de macht zou komen. Verkiezingsspotjes tonen brandende gebouwen, rellende jongeren die winkels plunderen en vechten met de politie. Een oude dame die alarmnummer 911 probeert te bellen wanneer er bij haar wordt ingebroken, krijgt geen gehoor,”want Biden wil de politie ontmantelen”. (Dat klopt niet: Biden en running mate Kamala Harris hebben zich expliciet uitgesproken tegen ‘defund the police’.)

Bij Trump is Amerika wél veilig, is de boodschap. Law and order is zijn tweede grote verkiezingsthema. Trump refereert daarbij aan de Black Lives Matter-protesten die in diverse steden nog altijd woeden, en soms uit de hand lopen (door politieprovocatie menen sommigen, door linkse anarchisten, stellen Trump en aanhangers), maar ook aan de toenemende misdaad in Amerikaanse steden. Democratische bestuurders treden daarbij naar Trumps oordeel onvoldoende hard op. Zoals in Portland, Oregon, waar Trump in juli federale ordetroepen op de protesten afstuurde. Ook stuurde hij de FBI naar onder meer Chicago en Detroit om de bendeafrekeningen te helpen oplossen.

Trump is een angstcampagne begonnen. Niet alleen wakkert hij de vrees aan voor buitensporig geweld, maar ook voor onrechtmatige verkiezingen (Trump zegt te overwegen politieagenten bij de stembussen in te zetten om toezicht te houden), de teloorgang van de blanke buitenwijken, de teloorgang van de kerk, de teloorgang van de (witte) Amerikaanse identiteit, en een ongebreidelde instroom van migranten die Amerikaanse banen inpikken. “Het is een strijd voor het voortbestaan van onze natie en de beschaving zelf”, aldus Trump. Vaak wijst hij daarbij op niet-bestaande beleidsplannen van Biden en Harris: ze willen uw wapens afpakken, ze willen u thuis opsluiten vanwege de pandemie, ze willen de grenzen openen.

De law and order-strategie lijkt vooralsnog weinig effectief: volgens peilingen in juni geven Amerikanen de voorkeur aan een president die de oorzaken van de protesten (raciale ongelijkheid) serieus neemt, boven een die de wet handhaaft om de veiligheid te herstellen. Bovendien geniet Biden meer vertrouwen op orde en handhaving (47%) dan Trump (42%). In een tijd van toenemende onzekerheid (over banen, volksgezondheid) kan dat echter zo veranderen.

3. De rechters

Voor Republikeinen is een van de grootste succesnummers van Trumps presidentschap diens benoeming van conservatieve rechters. Trump installeerde Neil Gorsuch en Brett Kavanaugh in het Supreme Court, waardoor de balans daar nu is omgeslagen naar de Republikeinen: van de negen rechters zijn vijf door Republikeinse presidenten benoemd. Daarnaast benoemde Trump in een recordtempo 51 nieuwe rechters bij de federale rechtbanken van hoger beroep, geselecteerd op hun conservatieve geloofsbrieven.

Uit een grootschalig onderzoek van The New York Times dit jaar bleek dat de door Trump benoemde 51 rechters (die meer dan een kwart uitmaken van het totale aantal hoge beroepsrechters) veel openlijker politiek actief zijn dan hun voorgangers die benoemd werden door Barack Obama en George W. Bush. Ook stemmen ze vaker volgens conservatieve Republikeinse partijlijnen, zeker op controversiële onderwerpen als abortus en immigratie, LGBT-rechten en de eisen die men stelt aan lobbyisten.

In zijn poging herkozen te worden zal Trump zeker wijzen op deze historische verdienste. Rechters aan hoven van beroep en het hooggerechtshof worden immers voor het leven benoemd: de conservatieve agenda kan op die plekken dus nog decennialang worden uitgevoerd – al stemde het Hooggerechtshof onder Trumps presidentschap niet altijd volgens conservatieve partijlijnen. Zo stemde een meerderheid voor het openbaar maken van Trumps financiële gegevens (ook Kavanaugh en Gorsuch) en (nipt) tegen wetgeving in de conservatieve staat Louisiana die het artsen vrijwel onmogelijk maakt abortussen uit te voeren (Kavanaugh en Gorsuch stemden voor die wet).

Trump zal erop wijzen dat hij in een tweede termijn nog meer rechters kan benoemen. Onder wie de opvolger van Ruth BaderGinsburgg. De 87-jarige liberale hoge rechter maakte in juli bekend opnieuw een behandeling voor kanker te hebben ondergaan. Alle ogen (van Republikeinen én Democraten) zijn op haar gericht: zal ze het halen tot de inauguratie van de nieuwe president, in januari 2021? En zal die president een Democraat of een Republikein zijn?

4. De onderzoeken

Er lopen diverse onderzoeken die Trump zal gebruiken voor zijn herverkiezing. Federaal aanklager John Durham onderzoekt (namens het ministerie van Justitie) het rapport van Robert Mueller, dat contacten tussen Trump en het Kremlin blootlegde. Daarover zijn ook twee Senaatscommissies hoorzittingen aan het optuigen, waarvan een onder leiding van Trumps steunpilaar Lindsey Graham. Volgens Trump begon het Mueller-onderzoek met procedurefouten, sterker nog: met de intentie van de regering-Obama om Trump te wippen. Wat de conclusies van Durham en de senaatscommissies ook zullen zijn, waarschijnlijk zal Trumps minister van Justitie William Barr er voor Biden zo schadelijk mogelijke conclusies aan verbinden.

Een ander onderzoek wordt gedaan door een Senaatscommissie onder leiding van de Republikeinse senator Ron Johnson, naar corruptie van Joe Biden in de tijd dat zijn zoon Hunter bij het Oekrainse gasbedrijf Burisma was gedetacheerd. Dit is het onderzoek dat Trump eigenlijk van zijn Oekraïense collega Volodymir Zelenski probeerde af te dwingen in ruil voor geld voor wapens (wat de aanleiding was voor de impeachmentprocedure tegen Trump). Daarbij worden de directe adviseurs van de Bidens gedagvaard, wat een voor de Republikeinen interessant ‘proces’ kan opleveren.

De commissie streeft ernaar dat dat nog vóór de verkiezingen gebeurt.