Tot 980 euro om torenhoge energiefacturen te verlichten: dit betekent het begrotingsakkoord voor u en uw portefeuille

Na een onderhandelingsmarathon heeft de regering-De Croo een akkoord over de begroting. Dit zijn de maatregelen die het meest in het oog springen.

Energie

In de begroting 2023-2024 zitten een heleboel maatregelen rond de energiefactuur. Hoe kan het ook anders, midden in een historische energieschok?

Eerst en vooral wordt het bestaande ‘basispakket energie’ voor november en december met drie maanden verlengd. Tot eind maart dus. Het gaat om een tussenkomst van 61 euro per maand voor elektriciteit en 135 euro per maand voor gas.

Het basispakket energie is wel gekoppeld aan een aantal voorwaarden qua inkomen en contract. Zo geldt het niet voor huishoudens die al een sociaal energietarief ontvangen. En evenmin voor de hoogste inkomens. Ook wie nog een vast energiecontract heeft aan de prijzen van voor de crisis (alles voor oktober vorig jaar) komt niet in aanmerking. In totaal zouden 3,4 miljoen Belgen een basispakket energie krijgen voor elektriciteit en 2 miljoen voor gas. Wie in beide groepen valt, krijgt alles samen 980 euro.

Opvallend detail: wie zijn huis op pellets verwarmt, zal ook een eenmalige premie van 250 euro ontvangen. Dat is nieuw. Voor stookolie bestaat al ondersteuning.

Een andere belangrijke maatregel: de langverwachte ‘crisisbijdrage’ van de energiesector komt er. Die moet geld in het laatje brengen. Veel geld. Er wordt op 3,1 miljard euro gemikt. Het grootste deel hiervan moet komen van het afromen van de winsten van elektriciteitsbedrijven.

Elektriciteitsbedrijven zullen alles wat ze van januari 2022 tot december 2022 verdiend hebben boven een plafond van 180 euro per megawattuur moeten afstaan aan de staatskas. Voor de periode tussen december 2022 en juni 2023 wordt een prijsplafond van 130 euro per megawattuur ingesteld. (Op de elektriciteitsmarkt hangen de prijzen vandaag rond 250 euro per megawattuur.)

De kans is reëel dat de overwinstbelasting op de elektriciteitsbedrijven ook na juni 2023 van kracht zal blijven. Hiervoor kijkt de regering naar Europa. Zeker de groenen gaan ervan uit dat Europa straks aangeeft dat de energiecrisis niet voorbij is en dat de EU-lidstaten dus in hun recht zijn om de enorme winsten in de energiesector te blijven afromen. Minstens tot eind 2023. Op die manier zou de overheid nog 840 miljoen euro extra verdienen.

Naast de overwinstbelasting op elektriciteitsbedrijven wordt ook geld opgehaald bij oliebedrijven en Fluxys, de beheerder van het gasnet die gouden zaken doet door het toegenomen transport van gas door België. In totaal gaat het om 900 miljoen euro.

“Ik ben er al langer voorstander van om de overwinsten van de energiesector af te romen en te hergebruiken als tegemoetkoming voor wie met hoge facturen kampt”, zegt energiespecialist Joannes Laveyne (UGent). “Het voordeel hiervan is dat je niet ingrijpt op de energieprijs zelf. Als je dat zou doen, dreig je mensen via een lagere prijs net aan te zetten tot meer verbruiken. En dat willen we voorkomen. Want in deze crisis draait het nog altijd om gasschaarste.”

Laveyne stelt zich wel vragen bij de “complexe” constructie achter de overwinstbelasting. “Waarom heeft men niet gewoon voor een prijsplafond van 130 euro per megawattuur gekozen voor de hele periode? Dat blijft voor mij een open vraag. Maakt dat dan écht zo een verschil?”

Arbeidsmarkt

Acht op de tien Belgen tussen 20 en 64 aan het werk krijgen tegen het eind van dit decennium, daar blijft de regering naar streven. Daarom wordt de vastgeroeste arbeidsmarkt, onder aanvoering van de liberale partijen, verder hervormd.

Al gaat het alles overziend wel om een bescheiden oefening. Vooral de uitbreiding van het systeem van de flexi-jobs valt op. Naast de horeca en detailhandel wordt bijklussen aan gunstig fiscaal tarief ook mogelijk in de cultuur- en evenementensector, cinema’s en ondersteunende functies in de zorgsector, bijvoorbeeld werk in de keuken.

Ook het maximum aantal uren dat studenten mogen werken aan verminderde sociale bijdragen wordt verhoogd. Nu ligt de lat op 475 uur per jaar. Wie daar over gaat wordt aan de volle pot belast. Binnenkort wordt dat 600 uur. Onder meer de horecasector vraagt dit al langer.

Arbeidssocioloog Ignace Glorieux (VUB) ziet de voordelen van de uitbreiding van die twee jobsregelingen op korte termijn. “Er is overal een tekort aan werkkrachten. Deze systemen kunnen mensen helpen om hun schulden sneller af te betalen, of gepensioneerden wat betaald te laten bijklussen in plaats van op vrijwilligersbasis. Zolang flexi-jobs niet de norm worden en men in ruil voor de extra studentenuren niet de kosten om te studeren optrekt zoals in andere landen.”

De vraag is of de extra flexi-jobs ingevuld worden door de mensen die het meest nood hebben aan werk. Econoom Ive Marx (UAntwerpen): “Ik snap het vanuit het perspectief van de krapte op de arbeidsmarkt. Maar flexi-jobs komen meestal terecht bij mensen die al werk hebben, waardoor zij mogelijk de mensen die helemaal geen ander werk zouden kunnen doen, verdringen.”

Op de werkloosheidsuitkeringen zelf wordt niet bespaard. Dat is en blijft voor PS een rode lijn. Het mes gaat wel in een aantal regelingen rond het tijdskrediet en loopbaanonderbreking.

Zo wordt het voltijds tijdskrediet voor ouderen om voor kinderen te zorgen teruggeschroefd van 51 maanden naar 48 maanden. Het moet ook sneller opgenomen worden: voor het kind 5 jaar is. Nu is dat 8 jaar. De redenering is dat een voltijds tijdskrediet niet nodig is als een kind naar school gaat. Er wordt ook geschrapt in de extra vergoedingen voor 50-plussers met tijdskrediet.

Aan de welvaartsvastheid van ambtenarenpensioenen, de perequatie in het politieke jargon, wordt niet geraakt. Ook dat blijkt voor PS een brug te ver.

Koopkracht

Alle regeringspartijen zijn het erover eens dat wie werkt, netto meer moet overhouden op het einde van de maand. Minder eensgezindheid is er over de manier waarop dat moet gebeuren. Minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) liet daarom onderzoeken hoe een grote belastinghervorming in ons land eruit zou moeten zien. De hervorming uitvoeren zou dan eventueel voor een volgende regering zijn.

Toch heeft Vivaldi beslist dat er nog voor de verkiezingen een taxshift moet komen waarbij de belastingvrije som opgetrokken wordt. Dat is het deel van het inkomen waarop geen belastingen betaald moeten worden. Anders gezegd: wie belastingen betaalt, houdt dan meer over. In de plannen van cd&v ging dat tot 1.300 euro per jaar, maar Vivaldi houdt het voorlopig op 500 euro. Later dit jaar moeten de plannen meer vorm krijgen.

“Een politieke gok,” zegt fiscaal expert Michel Maus (VUB). “Vivaldi schuift de uitvoering voor zich uit. Maar een deel van maatregelen die geld moeten opbrengen, worden nu wel al genomen – zoals het einde van het belastingvoordeel voor de tweede woning. Zo wordt het plan in stukjes getrokken. Dat is riskant, zeker als je ziet dat MR nu alweer zegt dat het voordeel voor de tweede woning niet afgeschaft zal worden.”

Lange tijd zag het er ook naar uit dat Vivaldi de bestaande effectentaks zou aanscherpen. Die zou progressief opgetrokken worden, tot een tarief van 0,3 procent voor wie meer dan 5 miljoen euro op effectenrekeningen heeft. Die uitbreiding komt er uiteindelijk niet. En volgens Maus is dat maar goed ook, want de effectentaks zelf is nog door onzekerheid omgeven. Eind deze maand bekijkt het Grondwettelijk Hof of de belasting juridisch wel overeind blijft.

Wat er wel komt, is een soort fiscale gezondheidsshift. Gezonde voeding moet daarbij goedkoper worden, ongezonde voeding duurder. Dat zal bijvoorbeeld gebeuren door de btw op groenten en fruit op nul te zetten. Daarnaast zullen de accijnzen op tabak en vaping verhoogd worden. Dat levert volgend jaar 75 miljoen euro extra op. Het jaar erop zelfs 200 miljoen.

Zoals gezegd wordt het belastingvoordeel op de tweede woning vanaf 2024 geschrapt. Wie er al recht op heeft, blijft het voordeel wel behouden. Die ingreep brengt ‘slechts’ 10 miljoen euro op in het eerste jaar, maar het bedrag loopt geleidelijk op tot 100 miljoen.

MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez laat op Twitter weten dat zijn partij zich blijft verzetten tegen die afschaffing. “Wij gaan dat niet laten passeren,” klinkt het bij zijn woordvoerder. Maar volgens MR-vicepremier David Clarinval zal het belastingvoordeel wel degelijk wegvallen. “Wij zijn daar in de regering mee akkoord gegaan,” zegt woordvoerder Jonas Clottemans.