Top VS-China in Alaska was vooral een publiek vertoon van onenigheid

Tijdens het twee dagen durende overleg in Anchorage hebben de afgezanten meerdere overeenkomsten gevonden, zo liet Jake Sullivan, nationaal veiligheidsadviseur van de Verenigde Staten, weten. “We verwachtten al dat het zware gesprekken zouden worden en dat hebben we ook eerlijk uitgesproken.” Sullivan en de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken spraken tijdens drie sessies met het hoofd van het Chinese buitenlandbeleid Yang Jiechi en minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi.

Yang zei tegen Chinese staatsmedia dat de gesprekken “openhartig, constructief en nuttig” waren. “Maar natuurlijk zijn er nog veel verschillen.” Een gezamenlijke verklaring, met daarin bijvoorbeeld de onderwerpen waarover China en Amerika het wél eens zouden kunnen worden (de houding tegenover Iran, Noord-Korea, Afghanistan, de aanpak van de klimaatverandering) bleef uit.

Verklaring VS ‘neerbuigend’

Het begin van de ontmoeting verliep zeer stroef. De opmerkelijk assertieve Chinese afvaardiging noemde de openingsverklaring van de Amerikanen “neerbuigend”. Blinken uitte in die verklaring zijn zorgen over Hongkong, Taiwan, de vervolging van de Oeigoeren, de cyberaanvallen op de VS en de “economische intimidatie van onze bondgenoten”. “De reactie van China was logisch, want onze standpunten lopen erg uiteen, maar we wisten dat we deze onderwerpen ter sprake moesten brengen”, aldus de Amerikaanse minister.

Wang zei tegen Chinese media dat hij de Amerikaanse afvaardiging duidelijk heeft laten weten dat de Chinese soevereiniteit een principekwestie is. “De VS moeten niet onderschatten hoe ver China gaat om de soevereiniteit te verdedigen.” Volgens China zijn alle bemoeienissen met Hongkong, Taiwan en de Oeigoeren door andere landen pogingen tot ondermijning van de soevereiniteit.

Wangs collega Yang gaf de Amerikanen een koekje van eigen deeg door te wijzen op de Black Lives Matter-beweging: “Laten we onze eigen problemen oplossen voordat we andere landen beschuldigen.” Hij wees op de zwaktes van het Amerikaanse systeem en zei dat de VS moeten stoppen met het “bevorderen van democratie in de rest van de wereld”, aangezien “veel Amerikanen zelf weinig vertrouwen hebben in de democratie van de VS”.

Een Amerikaanse diplomaat zei dat ook de zaak tegen twee Canadezen in China is besproken. De VS hebben zorgen geuit over het tweetal. Volgens Canada zitten de twee gevangen als wraak voor het aanhouden van Huawei-topvrouw Meng Wanzhou. China verdenkt Michael Spavor en Michael Kovrig van spionage.

Spanningen

Het publieke vertoon van onenigheid in Alaska is tekenend voor de spanningen tussen beide landen. De top was de eerste Amerikaans-Chinese ontmoeting op hoog niveau sinds het aantreden van president Joe Biden. Na jaren van harde confrontatiepolitiek onder Trump was het aanvankelijk de vraag of Biden zich inschikkelijker zou opstellen tegenover Peking. Uitlatingen voorafgaand aan de top deden vermoeden dat dit niet het geval zou zijn, en de strubbeling tijdens de opening bevestigde dit. Blinken zei dat China “de op regels gebaseerde internationale orde bedreigt, die de mondiale stabiliteit verzekert”.

“De VS gebruiken hun militaire kracht en financiële hegemonie om andere landen te onderdrukken”, aldus Yang. “China zal geen ongegronde beschuldigingen van de Amerikaanse zijde aanvaarden.” Blinken reageerde daarop met een uitgebreid weerwoord, waarin hij zei dat de Amerikaanse democratie zelfcorrigerend is en dat tal van bondgenoten de Amerikaanse zorgen over China delen.

‘Publiek theater’

De top begon met een diplomatiek steekspel. Volgens Amerikaanse functionarissen had Yang het protocol doorbroken, dat twee minuten spreektijd per persoon had ingeruimd. Ze klaagden dat de Chinese delegatie “een toneelstuk probeerde op te voeren” en “publiek theater en drama boven inhoud leek te stellen”.

Aan Chinese zijde was te horen dat de Amerikanen als eerste het protocol hadden doorbroken: “De Amerikaanse delegatie, die eerst begon te spreken, overschreed de toegewezen tijd verregaand, en voerde onredelijke aanvallen uit op het Chinese binnenlands en buitenlands beleid”, aldus Chinese staatsmedia.

De verwachtingen rond de top waren laaggespannen. Beide landen konden het zelfs niet eens worden over de status van de ontmoeting. Volgens Peking maakte deze deel uit van een “strategische dialoog”, verwijzend naar het regelmatige overleg dat vroeger tussen beide landen plaatsvond. Volgens Washington ging het slechts om een eenmalige ontmoeting om elkaars posities af te tasten.

Politieke acties kort voor de top temperden de verwachtingen nog meer. De VS vaardigden sancties uit tegen 24 Chinese en Hongkongse functionarissen wegens het schenden van de autonome status van Hongkong. In China begonnen de rechtszaken tegen de twee van spionage verdachte Canadezen.