Tom Meeuws: "Er is een probleem met de democratie in Antwerpen"

Want het was wel wat, de snelle en oorverdovend luide splitsing van het Antwerpse progressieve bondgenootschap Samen. "Als je er zelf middenin zit, besef je dat niet", zegt Meeuws nu. "Maar sinds we binnen de partij hebben beslist om de rug te rechten, heerst er een soort opluchting. Er zit opnieuw vuur in."

Dat vuur voelde u niet bij Samen?

"In het begin wel, maar dat is fout gelopen. Dat heeft te maken met verschillende partijculturen. Hoe hard je voor principes gaat en hoezeer je overtuigd bent van de samenwerking. Het is geen geheim dat wij veel meer overtuigd waren van samenwerking dan de groenen."

Was u verbaasd over de broosheid van de samenwerking?

"Na die eerste problemen met dat gelekte bericht van mij naar Land Invest heb ik Groen gewaarschuwd dat men ook mijn vertrek bij De Lijn tegen ons kon gebruiken. Ik wist dat het een vuile campagne zou worden. We hebben daar zeer open over gebabbeld. Als het dan gebeurt en je bent er niet tegen bestand, dan zegt dat wel iets over hoe je omgaat met de hitte in de keuken."

U zei dat u 'een duister kantje' hebt ontdekt bij de groenen. Welk kantje bedoelt u?

"Dat ging over het district Borgerhout. Ik was bijzonder onaangenaam verrast toen ze het kartel ook daar opbliezen. We hebben in dat district jarenlang goed samengewerkt. Met Wouter Van Besien blijft de verstandhouding erg goed. Maar als nu plots iemand zot van glorie rare eisen begint te stellen, dan ben ik erg verrast."

Voor de groenen bent u verbrand.

"Uiteraard heeft mijn naam op een bepaald moment wat connotaties opgeroepen waar mensen niet vrolijk van werden. Zelfs mijn eigen moeder heeft mij in het verre West-Vlaanderen moeten verdedigen. En zij heet Vangheluwe, dus ze is wat gewend. (lacht) Maar ik sta recht in mijn schoenen."

U heeft toegegeven dat u de wet op de openbaarheid van aanbestedingen niet heeft nageleefd bij De Lijn. Dat is toch relevante informatie over iemand die een stad gaat leiden?

"Ik kan de Antwerpenaar geruststellen: als ik verkozen word, zal ik integer en correct met belastinggeld omspringen. Maar ik zal er ook voor zorgen dat we dingen sneller gerealiseerd krijgen."

De dingen vooruit laten gaan: dat is ook het argument van N-VA in de grote bouwdossiers.

"Nu moet u wel ernstig blijven. Tot op vandaag hebben we nog altijd geen antwoord op de vraag hoe het mogelijk is dat een bouwproject wordt opgetrokken dat onvergunbaar is. Hoe die bouwgrond tweemaal op een dag wordt verkocht. En waarom stedenbouwkundige ambtenaren die een negatief advies gaven naar de uitgang werden begeleid.

"Je kunt veel zeggen, maar ik heb de persoon die achter mijn rug bij De Lijn de facturen opsplitste niet buitengegooid. En ik bezondig me niet aan de willekeur van het stadsbestuur."

Heeft u uw commerciële activiteiten intussen afgesloten?

"Ja, maar ik heb wel nog steeds mijn zelfstandigenstatuut."

Weet u zeker dat u de geknipte man bent om sp.a naar de verkiezingen te leiden?

"Het klinkt cliché, maar wij doen dat in groep. Er zijn nog verruimers op komst. Met die ploeg gaan we het nieuwe socialisme in deze stad op de kaart zetten. Wie de lijst trekt, zullen we dan te gepasten tijde wel bekendmaken."

"Ik snap natuurlijk dat ik wat uit te leggen heb. Dat merk ik tijdens mijn huisbezoeken. Door alles wat er is gebeurd, ben ik iemand op wie mensen hun woede kunnen projecteren. Maar eigenlijk valt dat nog mee. De meesten zijn blij dat ze een politicus zien. (lachje) Ook al ben ik het.”

Hoe legt u uit wat er is gebeurd?

"Ik vertel dat ik geen geld in mijn zakken heb gestopt en dat ik tot nu toe geen politiek mandaat heb. Veel mensen denken van wel. En ja, via mijn zakencontacten ben ik ook weleens op restaurant beland."

Hebt u spijt van dat berichtje naar Land Invest?

"Die man van Land Invest was kwaad omdat ik het systeem van de paaitaks aanklaagde. De manier waarop dat systeem van stedenbouwkundige lasten wordt gebruikt in Antwerpen komt neer op het afkopen van vergunningen. Ik blijf achter die kritiek staan. En ik stel vast dat stad heeft beslist om de taks aan te passen.

"Maar dat bericht was zeer onvoorzichtig. Ik was te onbevangen en naïef. Die man van Land Invest stelde een vraag en ik heb die in alle naïviteit beantwoord. Waarna het bericht werd gelekt. Was dat een harde les? Absoluut. Maar ik koester het idee dat je als politicus nog steeds onbevangen met mensen moet kunnen omgaan."

U wordt een fixer genoemd. Tegenwoordig lijken fixers niet meer gewenst in de politiek.

"Ik zou dat zeer betreuren. Als fixen betekent dat je de dingen vooruit laat gaan, dan vind ik dat er in de politiek nood is aan fixers. Vroeger heette dat lood gieten.

"Het heeft lang geduurd voordat ik doorhad dat politiek een heel tribaal wereldje is. N-VA'ers die ik nu tegenkom, zeggen dat ik het allemaal niet te persoonlijk moet nemen. Maar waarom moet het allemaal zo hard worden gespeeld? Net daardoor krijgen we niets meer gedaan."

Uw imago als fixer maakt u wel kwetsbaar als u anderen aanvalt op hun politieke deontologie. Was dat wel slim?

"Ik heb, in een opiniestuk in uw krant overigens, problemen aangeklaagd nadat ik emotionele gesprekken had gehad met de concertorganisator van de Trix en de buurtbewoners van de Zwaantjes. Zij zijn de meest vreemde dingen tegengekomen in hun beroepsprocedure tegen de bouwvergunning van de stad. De concertorganisator kreeg zelfs een appartement aangeboden. Als je zoiets hoort, dan is het de taak van een politicus om die situatie aan te kaarten."

U heeft er de burgemeester tot tranen toe mee bewogen.

"Er is een probleem met de democratie in Antwerpen. We moeten opletten voor een cultuur waarin je niets meer mag aanklagen. Ik maak me daar zorgen over. Telkens als we dingen naar buiten brengen, wordt de ambtenarij beschuldigd van lekken. Ik vind dat een heel vreemde manier om te reageren op kritiek.

"De waarheid is dat veel ambtenaren het hebben gehad met het verdraaien van feiten, cijfers en rapporten om bepaalde dingen te verdoezelen. En het zegt iets over dit stadsbestuur dat ze dat niet meer durven aan te klagen binnen de eigen organisatie.

"Het primaat van de politiek is doorgeschoten. Dat merk je aan alles. Sinds we in de oppositie zitten, krijgen we enkel nog te horen dat we moeten zwijgen omdat we vroeger onze kans hebben gehad. Wat voor visie op democratie is dat?"

Als N-VA-burgemeester komt De Wever wel in een administratie terecht die al zeventig jaar heeft moeten samenwerken met een socialistische burgemeester. Dan kun je vermoeden dat sommige topambtenaren een bepaalde kleur hebben.

"Ik heb zelf tien jaar in de administratie gewerkt. En ik kan u zeggen: als je in het kantoor van de burgemeester kwam opdraven met een partijkaart van de sp.a, dan ging je eerder een bank achteruit dan vooruit. De Antwerpse administratie is performant en gedepolitiseerd. De problemen liggen daar niet. Wel bij een fundamenteel, bijna ideologisch wantrouwen. Men ziet overal spoken."

Welk wantrouwen bedoelt u?

"Wij socialisten geloven dat de stad een plek is waar je jezelf kunt opwerken en vooruitkomen in het leven. Stadslucht maakt vrij. Ik ben trots dat we tijdens honderd jaar socialisme zo'n stad hebben kunnen opbouwen. Maar voor dit stadsbestuur is de stad iets vies en lelijk. We trekken ocharme te veel armen aan! We geraken er niet meer van af!

"Wat me nog meer stoort, is dat het stadsbestuur mensen wijsmaakt dat je de stad kunt zuiveren van bepaalde elementen – als je het opklimmen in het leven maar hard genoeg bemoeilijkt. Neem nu de ondersteuning door het OCMW, zoals de tussenkomst bij huurwaarborgen, die stelselmatig wordt afgebouwd. Er is geen groter bewijs voor de filosofie van dit stadsbestuur: mensen die pech hebben zijn buitenstaanders. En het heeft het liefst dat ze vertrekken."

U zegt dat de stad niet meer aan stadsontwikkeling doet, enkel aan projectontwikkeling.

"Ik vind dat bijzonder pijnlijk. Met Labo XX had het vorige stadsbestuur een groot stadsontwikkelingsproject voor de wijken buiten de ring. Iedereen weet dat we voor de mensen in Deurne, Merksem en de Luchtbal iets moeten doen. Dat zijn tegenwoordig de opvangwijken voor mensen die een stapje hogerop klimmen vanuit de Seefhoek. Of voor Oost-Europeanen en Aziaten die aankomen. Via goede stadsontwikkeling – dus niet alleen een blok optrekken en slijten aan beleggers – kunnen we dat in goede banen leiden."

Die bevolkingsgroei is net de reden waarom het stadsbestuur zoveel bouwvergunningen geeft.

"Het probleem is dat ze niet voor de reëel bestaande noden van mensen bouwen. Meestal gaat het om kleine appartementjes die gericht zijn op beleggers. Je moet 's avonds maar eens kijken hoe weinig licht er in die torens brandt.

"Intussen blijven andere projecten liggen. De heraanleg van de kaaien gaat niet vooruit en van de beloofde tramlijnen is nog maar 16 procent gerealiseerd. Het toekomstverbond gaat nu wéér een nieuw masterplan voor die tramlijnen maken.

"Als we niets beslissen, gaan we Ringland trouwens niet realiseren. Want Ringland is enkel mogelijk als we 40.000 wagens van de ring halen. We moeten mensen van buiten de stad overtuigen om hun auto aan de rand van de stad te laten. Welke stad kiest nog voor oplossingen uit de jaren 70?"

U heeft het over foute keuzes. Is er volgens u ook een probleem met deontologie?

"Er is in ieder geval nood aan bijsturing, want het integriteitsbureau heeft na de Fornuis-affaire verdeeld gestemd. Het heeft ook duidelijk gezegd dat we een aantal procedures moeten aanscherpen.

"Voor alle duidelijkheid: ik viseer niemand persoonlijk, zeker geen schepenen die dicht tegen hun afscheid staan (N-VA-schepen van Stadsontwikkeling Rob Van de Velde, ADB/BE). Maar mijn punt is: durf de uitvoering van je beleid meer aan je administratie over te laten.

Het stadsbestuur zal zeggen: 'De socialisten maken plannen, wij bouwen.'

"De socialisten hebben honderd jaar lang deze stad gemaakt tot wat ze is. Met een bloeiende haven, openbaar vervoer en fantastische schoolinfrastructuur. En met haar eigen karakter. We zijn geen Manhattan aan de Schelde. Daar mogen we trots op zijn.

"De vraag is: wat zijn hun plannen? Wij zeggen: ga opnieuw voor publieke werken. In de eerste plaats in die rand. En zorg voor de modal shift. Als er dan nog iemand met privaat geld een voetbalstadion wil bouwen, dan zullen we hem niet tegenhouden."

Hoe zit het met de oudere achterban van sp.a? Volgens sommige partijleden zijn jullie die uit het oog verloren.

"Er is geen tegenstelling. Antwerpen is geen stad van getto's waar mensen compleet naast elkaar leven. Wat dat betreft moet iedereen die ouder is dan dertig maar eens komen kijken hoe tieners en twintigers in deze stad met elkaar omgaan. We kunnen daar veel van leren."

De tegenstelling lijkt nochtans de kern van het probleem in Antwerpen: de twee doelgroepen die socialisten traditioneel aantrekken – de kosmopoliet en de arbeider – hebben strijdige verwachtingen.

"Solidariteit is mogelijk als je begrijpt dat andere mensen een parcours doorlopen dat je herkent in je eigen geschiedenis. Als socialist moet je dat blijven zeggen. Maar dat neemt niet weg dat we meer dialoog moeten organiseren en duidelijke afspraken moeten maken.

Juist jonge kiezers haken af bij socialisten. Op veel plekken in Europa, ook hier.

"Ik ben de eerste om dat toe te geven. Maar het is aan ons om uit te leggen waarom socialisme nodig is. Op dat vlak hebben we ons te veel in het defensief laten dringen. Ons verhaal pakt, ook in Antwerpen. We moeten het alleen durven uitspreken."

Hoeveel procent is sp.a nog waard in Antwerpen?

"Ik ga daar geen cijfer op kleven. Voor mij is de essentie dat we groot genoeg moeten zijn om samen met anderen te besturen, want de strijd ligt helemaal open."

De strijd voor de tweede plek, bedoelt u.

"De koploper ligt ver voorop, dat klopt. Het weze hem gegund. Maar niemand kan het alleen. Ik ben er nogal gerust in dat veel Antwerpenaren verandering willen. Hoeveel procent dat ons oplevert zullen we wel zien. Maar volgens mij worden wij de verrassing van de verkiezingen."