President Joe Biden ziet nu eigen Democratische partij steeds meer uiteenvallen

Bij de tussentijdse verkiezingen heeft de Amerikaanse president Joe Biden niet alleen te maken met de slagschaduw van zijn Republikeinse voorganger Donald Trump. Binnen zijn eigen Democratische partij tekent zich steeds duidelijker een richtingenstrijd af.

Er zijn weinig mannen die het Joe Biden nadoen in de maand van hun 80ste verjaardag: elke dag minstens één campagneoptreden, kriskras door de Verenigde Staten. Ondanks deze, voor een president op leeftijd, indrukwekkende eindsprint, kunnen de tussentijdse verkiezingen voor Bidens Democraten weleens uitpakken als een verloren race.

Nog maar een paar weken geleden leek de partij af te koersen op een verlies van de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden, maar ook op winst in de Senaat. Die voorsprong is verdampt tot een heel voorzichtig misschien. Historisch gezien is dat eigenlijk normaal, het verlies van de meerderheid in het Congres voor de partij die in het Witte Huis zetelt is bijna een wetmatigheid, met in dit geval de hoge inflatie en brandstofprijzen als voornaamste oorzaken.

Maar de politieke situatie is in de VS aan de vooravond van deze zogenaamde ‘Midterms’ allesbehalve normaal. Niet eerder geloofde een meerderheid van de kandidaten op de Republikeinse kieslijsten de complottheorie van een oud-president die beweert dat de zittende president de verkiezingen heeft ‘gestolen’. Überhaupt hing de slagschaduw van een oud-president nog nooit zo prominent over de Midterms als die van Donald Trump nu.

Richtingenstrijd

Onder dit gesternte zal een verlies vermoedelijk leiden tot een nieuwe richtingenstrijd die de Democratische partij ook in zijn greep had tijdens de voorverkiezingen in 2020, die uiteindelijk gingen tussen Biden, als vertegenwoordiger van de gematigde Democraten, en de linkse Bernie Sanders.

Nu gaat de vraag opspelen die de Democraten in de campagnetijd opvallend goed uit de publiciteit wisten te houden: in hoeverre doet de partij er verstandig aan om Biden, die in bijna in elke speech wel een keer de draad van zijn verhaal kwijtraakt, op zijn 82ste opnieuw naar voren te schuiven, al dan niet tegenover Donald Trump?

Zelf wil Biden wel, geeft hij steeds opnieuw te kennen, soms verwijzend naar de tussenbalans van zijn presidentschap. Die is niet slecht. Met minimale meerderheden in de Senaat en het Huis van Afgevaardigden wist zijn regering een flink aantal wetten door het Congres te loodsen. Biden ondertekende een investeringspakket voor wegen, bruggen en andere cruciale infrastructuur in het land en, met steun van de Republikeinen, een wet voor (ietsje) meer toezicht op de verkoop van wapens. Hij investeerde flink in de techsector met het doel scherper aan de wind te kunnen varen in de concurrentie met China.

Bidens grootste succes is de eerste noemenswaardige klimaatwetgeving in de Amerikaanse geschiedenis. Al draagt hij vanwege het omstreden karakter van onderwerp de misleidende naam ‘inflatiereductiewet’, wat veelzeggend is over het tijdsgewricht waarin deze is ontstaan.

Ook twee jaar na Trumps vertrek bepalen automatismen de Amerikaanse politieke agenda. De Republikeinen slingeren naar rechts, waardoor de Democraten naar links worden gedrukt.

Moeite met koers

President Biden lijkt steeds moeite te hebben om een koers te bepalen waarmee hij de hele bandbreedte van de Democratische partij tevreden houdt. Zoals deze zomer, rondom de omstreden uitspraak van het door conservatieve rechters gedomineerde Hooggerechtshof om het algemene recht op abortus af te schaffen. In de aanloop naar de uitspraak werd Biden door het progressieve deel van de partij verweten dat hij het recht op abortus niet mocht laten prevaleren boven de strijd tegen het economisch leed van een deel van de bevolking.

Biden won de Democratische voorverkiezingen van twee jaar geleden vanwege zijn gematigde profiel: een katholiek, niet uitgesproken links, zoals Bernie Sanders. Maar ook niet ‘te intellectueel’, wat sommige kiezers had teleurgesteld in Obama. Daarmee won hij veel stemmen terug van niet al te hoog opgeleide Amerikanen in staten met veel industrie die in 2016 op Trump hadden gestemd.

Maar juist die groep dreigt de Democraten in belangrijke swingstates als Pennsylvania Arizona nu opnieuw in de steek te laten. Daarover sluimert binnen de partij onvrede. Illustratief daarvoor is de uitval van Joe Manchin, een altijd luidruchtige, conservatieve Democraat uit West Virginia, toen Biden vorige week aankondigde ‘zo snel mogelijk alle kolencentrales in de VS te willen sluiten’. Volgens Manchin laat Biden daarmee zien dat hij het contact met de realiteit kwijt is.

Biden zelf mijmerde dit weekend in een gymzaal in San Diego weemoedig over vervlogen tijden. ‘Vroeger, toen ik senator was, maakten we ruzie, waren we het fundamenteel met elkaar oneens. Maar daarna gingen we naar de eetzaal van de Senaat en lunchten samen.’ Met ‘we’ bedoelde Biden natuurlijk de twee politieke hartkamers van de Verenigde Staten: zijn eigen Democraten en de Republikeinen.

Bidens uitstapje naar het verleden was bedoeld als opmaat voor een uithaal naar de Republikeinen en hun minachtende houding naar de regels en instituties van de democratie. Maar onbedoeld refereerde Biden ermee aan zijn belangrijkste, niet ingeloste, verkiezingsbelofte van 2020: de terugkeer van ‘politieke normaliteit’.

Op basis van anonieme bronnen in de directe omgeving van de president, schreef The New York Times onlangs dat Biden had gedacht dat deze ‘normaliteit’, waarin beide partijen respectvol met elkaar zouden omgaan en politiek zakelijk zou worden bedreven, ten tijde van de Midterms wel zou zijn teruggekeerd. Een van hen noemde deze inschatting van de president naïef. Hij had het in elk geval niet bij het juiste eind.