Premier Alexander De Croo: ‘Het leger inzetten? Dat is de politiek van de Facebook-likes’

Voor de federale regering start het laatste jaar zonder verkiezingen. Wat verwacht premier Alexander De Croo nog in 2023?

Het nieuwe jaar is nog maar twee weken oud, maar premier Alexander De Croo (Open Vld) heeft de handen al meer dan vol gehad. De begroting schreeuwt om aandacht, een 11-jarig meisje stierf in de war on drugs, er moest met Engie onderhandeld worden om het licht aan te houden. En o ja, de oorlog in Oekraïne is er ook nog.

U had deze week Volodymyr Zelensky aan de lijn. Wat hebben jullie dan aan elkaar te vertellen?

Alexander De Croo: “Het valt me altijd op hoe ongelooflijk goed die man voorbereid is. Hij bedankte me meteen voor mijn bezoek dit weekend aan een Oekraïens zaterdagschooltje in Brussel.”

Wat wil Zelensky van ons land?

“Hij weet zeer goed wat hij aan ons land kan vragen en wat niet. We hebben geen tanks en daar spreekt hij dus ook niet over. Hij vraagt wel om humanitaire hulp: scholen en ziekenhuizen heropbouwen. Daar zijn we ook sterk in.”

Is hij nog kwaad op België vanwege onze diamanthandel met Rusland?

“Hij heeft bij elk land wel eens de vinger op een tere plek gelegd. Maar ik heb nooit echt ‘kwaadheid’ bespeurd tegenover België. Ik voel bij hem vooral appreciatie voor ons.”

Kan Oekraïne de oorlog winnen?

“Ik kan niet in een glazen bol kijken. Ik denk wel dat het Westen er alles aan moet doen om ervoor te zorgen dat Oekraïne die oorlog wint. Want deze strijd gaat over alles waar wij voor staan: de vrije westerse samenleving tegenover de gruwelijke dictatuur.

“Tijdens corona heb ik vaak gehoord: ‘Wat staat die westerse democratie zwak.’ Vandaag zien we dat dat niet klopt. In het ‘sterke’ Rusland heb je een miljoen mensen die het land willen verlaten. En de idee dat China corona veel beter aanpakte – iets wat ik nooit heb geloofd – blijkt vals.

“In de westerse democratie is er iets meer traagheid, beslissen duurt soms wat langer. Maar ik heb dat liever dan referenda waarbij de vraag enkel is of 90 dan wel 95 procent voor stemt.”

Traagheid. Dat brengt ons bij het nieuwe akkoord met Engie over de kerncentrales. Na tien maanden is er niet meer dan een engagement.

“Ik ben tevreden met ons akkoord. Het is een stap vooruit. Een belangrijke stap. Ik heb ook nooit beweerd dat het nu allemaal opgelost zou zijn.”

We hebben geen enkele garantie dat Doel 4 en Tihange 3 draaien tegen eind 2026.

“De werken zullen meteen opgestart worden om die doorstart mogelijk te maken. Iedereen met enig technisch verstand van zaken beseft dat er geen absolute zekerheid bestaat met kerncentrales. Je kunt een tijdige verlenging niet honderd procent garanderen. Maar Engie zegt nu: ‘We financieren die werken zelf’. Dat toont voor mij dat ze de hele operatie willen doen slagen.”

Hoe gaat u ervoor zorgen dat de maximumfactuur voor de berging van het kernafval correct is? Dat de belastingbetaler er later niet voor opdraait.

“Ik heb daar alle vertrouwen in. Echt waar. Ik heb de voorbije weken geleerd dat we in België experts hebben die hun hele leven gewijd hebben aan die berekening.”

Wat als Engie straks zegt: ‘Die maximumfactuur ligt véél te hoog.’ Gaat u die dan naar beneden halen om Doel 4 en Tihange 3 te redden?

“Ik zal de berekening van onze experts volgen. Tegen midden maart zal die klaar zijn. En als we er niet uitkomen, dan komt er geen maximumfactuur.

“Natuurlijk is Engie geïnteresseerd in die maximumfactuur. Ze willen graag die onzekerheid wegnemen. Maar het kan ook voor ons best interessant zijn om ons te verlossen van een deel van de onzekerheid die vasthangt aan die nucleaire factuur – die nog loopt tot 2135 hè.”

Hoezo?

“In het huidige systeem, met een driejaarlijkse herberekening van de kosten, ga je ervan uit dat Engie nog decennia in staat is om die kosten te dekken. Maar wie kan voorspellen dat Engie al die tijd een gezond bedrijf blijft? Dat het nog bestaat? Dat weet je nooit. De maximumfactuur moeten ze nú betalen. In plaats van tien vogels in de lucht heb ik er liever één in de hand.”

De Belgische staat wordt mede-eigenaar van de kerncentrales. Een speciale beslissing voor een liberaal premier.

“Ja, tien jaar geleden zou ik daar waarschijnlijk anders tegenover gestaan hebben dan vandaag. Maar het toont vooral het groeiende belang van de idee ‘taking back control’. Vroeger hebben we vaak – niet onterecht – gezegd dat onze energiebevoorrading uit onze handen is, dat de beslissingen genomen worden in Parijs. Nu veranderen we dat weer. De kritiek dat dit partnerschap ons veel geld gaat kosten, volg ik niet. De voorbije decennia zijn die kerncentrales heel rendabel geweest.”

Intussen is er nog altijd geen oplossing voor de winter van 2025-2026. Netbeheerder Elia vreest voor stroomtekorten.

“We hebben aan Elia gevraagd om de worst case van het worstcasescenario te berekenen voor de komende winters. We gaan daar nu naar handelen.”

Maar wat dan?

“Voor alle duidelijkheid: het gaat hier om een aantal moeilijke uren in een winter. Maar goed, we gaan er uiteraard wel alles aan doen om niet een paar uur in het donker te zitten. En daar zijn ook scenario’s voor. We kunnen bijvoorbeeld de energiebehoefte van de industrie plannen.”

Over naar Antwerpen. De war on drugs escaleert steeds meer.

(Fors) “It’s not a war. Als je het telkens voorstelt als een war on drugs, kom je inderdaad met oplossingen zoals: zet het leger in. Dat is niet meer dan spierballengerol, de politiek van de Facebook-likes. Het is geen toeval dat de partijen die roepen om het leger ook degene zijn die het meest uitgeven aan sociale media.

“Wat er deze week gebeurd is, geeft ons allemaal koude rillingen. Een meisje dat sterft in een conflict waarmee ze niks te maken heeft. Maar het gaat hier over een kerntaak van van de overheid: haar burgers beschermen. Het laatste dat we moeten doen, is die taak reduceren tot politiek vingerwijzen en holle kreten.”

Het leger inzetten heeft geen zin?

“De oplossing is niet om heel Antwerpen te militariseren. De bevolking beveiligen en de criminaliteit aanpakken: dat is een taak voor de politie, niet voor het leger. Het leger mag niemand arresteren, niemand ondervragen. De politie en het leger hebben elk hun eigen rol. En ik wil daar geen vervaging in.”

Antwerps burgemeester Bart De Wever (N-VA) wil het leger de haven laten bewaken. Hebben de militairen bij de terreurdreiging niet getoond dat ze dat kunnen?

“Ik was daar toen ook geen voorstander van. Maar dat ging om stationaire bewaking, op een vastgelegde locatie. Dat is niet wat je nodig hebt in de strijd tegen drugscriminaliteit. Wel: snelle interventies en diepgaand recherchewerk zoals de kraak van het Sky ECC-netwerk.”

Nog een suggestie van De Wever: roep de Veiligheidsraad samen.

“Dat zal er spectaculair uitzien voor de camera’s. Maar veel belangrijker is dat De Wever en ministers Vincent Van Quickenborne (Justitie, Open Vld, red.) en Annelies Verlinden (Binnenlandse Zaken, cd&v, red.) deze week twee uur samengezeten hebben. Daar gebeurt het echte werk.”

Misschien zorgt zo’n vergadering wel voor enige politieke urgentie?

“Er is om de twee maanden al een Veiligheidsraad hè. En het drugsgeweld staat daar allang hoog op de agenda. Het resultaat is dat er meer mensen gaan naar de federale gerechtelijke politie en dat er tientallen miljoenen geïnvesteerd worden in de douane. We werven extra politiemensen aan, er is een havenprocureur aangesteld, er is een uitwisselingsverdrag met Dubai goedgekeurd.”

Het punt is dat het geweld in de Antwerpse straten niet lijkt te minderen.

“Vincent Van Quickenborne zei daarover in het parlement: het zou best kunnen dat het eerst slechter wordt voor het beter wordt. Je staat tegenover een tegenstander met ongelooflijk veel financiële middelen, iemand voor wie geen enkele regel lijkt te gelden. Dat is geen eenvoudige strijd, maar toch: Italië heeft de maffia uiteindelijk ook op de knieën gekregen.”

Na de dood van het 11-jarige meisje deed u een appel aan de gebruikers van cocaïne.

“Ik zal dat blijven doen. Al vele jaren wordt gezegd dat er bloed hangt aan die drugs, hoezeer gebruikers ook denken dat het allemaal onschuldig is. Wij kunnen heel hard proberen om het aanbod en het verdienmodel van die drugshandel kapot te maken. Maar als er geen vraag is, zal er ook geen aanbod zijn.”

Ook in de bovenklasse van de samenleving, onder andere in de politieke wereld, worden drugs gebruikt.

“Ik heb nog nooit ergens in mijn politieke kringen ook maar enige indicatie gehad dat dat zo zou zijn. Ik heb ook nog nooit iemand coke zien gebruiken.”

Mogen we u voor 2023 een werkende regering toewensen?

“Absoluut, net zoals we vorig jaar een werkende regering hadden. Die heeft niet alles perfect gedaan, maar wel resultaat behaald. Er zijn bijvoorbeeld nooit zoveel jobs gecreëerd in één jaar.”

Er liggen nog lastige dossiers op tafel, zoals de pensioenhervorming. Is Paul Magnette (PS) nog altijd kwaad over uw pensioennota?

“Ach, hij zei in een interview dat hij kwaad was, maar hij heeft mij nooit gebeld. Zo kwaad zal hij wel niet geweest zijn.”

Mogen we zeggen dat de pensioenhervorming van Vivaldi teleurstellend is?

“Ja, en daarom gaan we een bijkomende stap zetten.”

We kunnen nog grote beslissingen verwachten van deze regering?

“Ons land is er heel goed in geslaagd de koopkracht te beschermen. Maar dat kost ons ook wat: er is toch een zekere bedreiging voor onze ondernemingen. Competitiviteit is een veel groter probleem dan een jaar geleden. Dat thema moet veel hoger op de politieke agenda.”

Bestaat er een scenario waarin de Antwerpse haven leegloopt omdat de grote industriëlen vertrekken?

“Nee. Zij zeggen ons dat ze niet gaan weglopen. Maar ook dat hun investeringsplannen vandaag in de VS liggen, niet hier. Op lange termijn is dat een probleem. Achter onze rug bellen de Amerikanen gewoon naar onze grote industriëlen met de boodschap: waarom zou je nog in Europa investeren? Daar moeten we wel een antwoord op vinden.”

Een van de grote bezorgdheden is de begroting. Het Internationaal Monetair Fonds zegt dat er dringend 4 miljard bespaard moet worden.

“Alexia Bertrand (staatssecretaris van Begroting, Open Vld, red.) is zich zeer bewust van de uitdaging. De omstandigheden veranderen ook voortdurend. De rente stijgt en dat zal de kosten van onze staatsschuld doen stijgen. Maar anderzijds zijn er de goede vooruitzichten: er komt waarschijnlijk geen recessie voor België.”

Onze begroting staat niet op de rand van de afgrond?

“Neen. Men heeft trouwens de neiging om enkel naar de federale overheid te kijken. Vergeet niet: een derde van het tekort komt wel van de deelstaten, hè. De impact van de federale steunmaatregelen in de energiecrisis is natuurlijk groot geweest. Op het gepaste moment gaan we die moeten loslaten en werken aan de gezondheid van de begroting op lange termijn.”