Op de laatste dag nog een eenmansactie van Pompeo tegen Chinese ‘genocide’ in Xinjiang

1. Waarom beschuldigen de Verenigde Staten China nu ineens van genocide?

Pompeo's actie komt rijkelijk laat. Tot januari 2020 werd Donald Trump in beslag genomen door zijn handelsdeal met China, die hij niet op scherp wilde zetten met de Oeigoerse mensenrechtenkwestie. 

Dus negeerde Trump verontrustende berichten die al vanaf 2017 binnendruppelen uit het uiterste westen van China. Daar worden Oeigoeren en andere islamitische minderheden onderworpen aan een hard regime om radicalisering en terrorisme te bestrijden: heropvoeding in ‘trainingscentra’, gedwongen sterilisaties, dwangarbeid en permanente surveillance. China ontkent dat in alle toonaarden. 

Volgens voormalig veiligheidsadviseur John Bolton complimenteerde Trump de Chinese president Xi Jinping door te zeggen dat hij precies hetzelfde zou doen: kampen bouwen. Concrete stappen kwamen pas in 2020, toen Trump zijn handelsdeal binnen had en de Chinees-Amerikaanse verhoudingen een historisch dieptepunt hadden bereikt. Inmiddels zijn er sancties voor Chinese overheidsfunctionarissen en een importban voor producten die mogelijk met behulp van Oeigoerse dwangarbeid zijn gemaakt, zoals kleding en tomaten. 

2. Wat voegt Pompeo’s actie toe?

Praktische consequenties zijn er niet direct, maar Pompeo kiest niet voor niets voor de zwaarst mogelijke beschuldiging: het opzettelijk vernietigen van een volk of religieuze groep. Dit zeldzame predicaat is de kroon op het werk van deze fanatieke havik, die uit is op regimeverandering in China. Nu moeten Amerikaanse overheidsinstanties hun China-beleid opnieuw onder de loep nemen. Ook Amerikaanse bedrijven met zakelijke belangen in Xinjiang moeten opnieuw afwegen of de vermeende genocide geen bezwaar is voor hun activiteiten.

3. Welke gevolgen heeft Pompeo’s actie voor de nieuwe Amerikaanse regering?

Joe Biden beschuldigde China al in augustus 2020 van genocide onder Oeigoeren. Als hij zich aan zijn verkiezingsretoriek houdt, was hij al van plan dit aspect in zijn China-beleid mee te nemen. 

Nu Pompeo hem dit klusje heeft afgenomen, kan Peking de genocidebeschuldiging mooi neerzetten als de zoveelste leugen van een ‘doomsday clown’. Daarmee staat Biden onder druk om, sneller dan hij misschien van plan was, de wereld te laten zien wat hij van plan is met Xinjiang. 

Op zoete broodjes bakken met China wijst de samenstelling van Team Biden niet. Beoogd minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken, de aanstaande leidinggevende van de intelligentiedienst Avril Haines en Janet Yellen, die verantwoordelijk wordt voor economische sancties, hebben China tot regelrechte bedreiging uitgeroepen. 

Deze veteranen hebben ingezien dat hun eigen China-beleid onder vorige Democratische presidenten niet het gewenste resultaat had. Ze draaien de China-maatregelen van Trump niet terug, maar voeren die professioneler uit. Bijvoorbeeld door opnieuw samen te werken met de Verenigde Naties en andere internationale instituties die zich richten op  genocide, zoals het Internationaal Strafhof in Den Haag. Daarin schuilt voor Peking het gevaar, want gewapend met Pompeo's genocidebeschuldiging mobiliseert Biden wellicht meer internationale druk op China dan Trump. 

4. Gaan andere regeringen China nu ook beschuldigen?

Dat hangt af van de snelheid waarmee Biden de reputatie van de VS uit het slop weet te trekken. Bij genocidezaken in het verleden maakte de Amerikaanse regering werk van het mobiliseren van andere landen, maar Pompeo ging in zijn eentje op kruistocht tegen China. 

Het resultaat: de meeste westerse regeringen spreken kritisch over Xinjiang, maar alleen Canada en het Verenigd Koninkrijk doen iets. Net zoals Washington weren Ottawa en Londen importproducten die gemaakt kunnen zijn met Oeigoerse dwangarbeid. 

Voor de Oeigoerse zaak was het beter geweest als Pompeo de kwestie had doorgeschoven naar Biden. Onder Trump heeft Washington zoveel internationaal prestige verloren dat Pompeo’s laatste eenmansactie andere regeringen niet direct aanzet tot heroverweging van hun Xinjiang-beleid.