‘Op de EU-top groeit de irritatie over de riante hulppakketten van sommige landen’

De druk op EU-leiders neemt toe om met een plan te komen om de energiecrisis te bezweren. Vrijdag zijn ze bijeen in Praag. Komt er dan toch een Europese prijslimiet? We bellen met EU-correspondent Marc Peeperkorn, die de top bijwoont.

Dag Marc, al die tientallen Europese regeringsleiders bijeen in Praag: wat doen die daar?

‘Donderdag waren hier, in de Praagse burcht, 44 Europese regeringsleiders voor de eerste ontmoeting van de Europese Politieke Gemeenschap. Het was een soort politieke buurtbarbecue waar iedereen elkaar ontmoette en vooral liet zien hoe verenigd ze zijn tegenover de landen die er niet waren: Rusland en Wit-Rusland. Vrijdag zijn alleen de leiders van de 27 EU-lidstaten bijeen voor een informele top, waar ze het gaan hebben over Oekraïne en Rusland, maar vooral over het grootste en moeilijkste vraagstuk: energie.

‘Het hete hangijzer is een Europese prijslimiet voor gas, iets waar vijftien lidstaten, inclusief Italië, Spanje en Frankrijk, al een halfjaar op aandringen. Het idee is dat een prijslimiet kan voorkomen dat lidstaten onnodig veel betalen voor gas. De afgelopen tijd heeft elk land apart het toch als schaarse gas ingekocht en daarmee de prijs verder opgedreven.’

Is de EU dan nog steeds niet gewapend tegen de hogere gasprijzen nu de import van Russisch vrijwel is weggevallen?

‘Er is al behoorlijk wat in gang gezet om de energiecrisis aan te pakken. De EU-landen hebben de gasvoorraden tot recordhoogte gevuld, bijna 90 procent zit vol, veel meer dan vorig jaar. Als het niet extreem koud wordt, komen we daarmee deze winter door.

‘Daarnaast zijn op Europees niveau afspraken gemaakt voor minder gasverbruik. Het streven is 15 procent minder deze winter, de lidstaten zitten nu al op 10 procent. De EU-landen hebben afspraken gemaakt om gas elders in te kopen, in Noorwegen, de VS, en dat verloopt voorspoedig. Verder worden de megawinsten van energieproducenten afgeroomd. Met die opbrengst kunnen landen huishoudens en bedrijven helpen de energierekening te betalen. En dan liggen er voorstellen om fors te investeren in de productie van energie uit wind, zon en waterstof.

‘Dat is een flinke lijst. Maar niet genoeg om de gasprijs afdoende in de dammen. De druk op de leiders groeit dan ook om met een oplossing te komen.’

Waarom is zo’n prijslimiet voor gas er dan nog steeds niet?

‘Het plan kent naast een flink aantal voorstanders ook tegenstanders, waaronder Duitsland en Nederland. Zij vrezen dat zo’n prijslimiet niet werkt in een dynamische gasmarkt en het aanbod van gas doet dalen. Oftewel: gastekorten en stroomuitval.

‘Deze week is er echter wat gaan schuiven: na lang aarzelen schreef de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, in een brief dat de EU een prijslimiet toch moet overwegen. Het liefst wil Von der Leyen dat de markt de gasprijs op een andere manier vaststelt, maar zolang zo’n nieuw prijsmechanisme er niet is, kan een plafond voor de gasprijs een tijdelijke optie zijn.’

‘Von der Leyen verbindt een prijslimiet wel aan een paar voorwaarden, zoals extra gasbesparing en bindende afspraken tussen de lidstaten over hoe gas wordt gerantsoeneerd als er toch tekorten komen. Daarmee komt ze deels tegemoet aan de wensen van Nederland en Duitsland.’

Komt er dan toch een akkoord?

‘De brief van Von der Leyen is tamelijk vaag. Belangrijke en politiek zeer gevoelige vragen worden niet beantwoord, zoals de hoogte van die prijslimiet en de verdeling van schaars gas over de lidstaten. En er zijn nog wat meer zaken waarover de lidstaten het eens moeten worden. Zo wil Von der Leyen betrouwbare leveranciers, zoals Noorwegen en de Verenigde Staten, niet opzadelen met een prijslimiet, maar liever onderhandelen. En tot slot wil de Europese Commissie ook dat de lidstaten op den duur het gas gezamenlijk inkopen. Dat is toch de beste manier om de prijs laag te houden.

‘Ondertussen groeit de irritatie tussen de EU-landen. Zuidelijke lidstaten zien de riante hulppakketten van sommige landen voor hun burgers en bedrijven, zoals het steunpakket van 200 miljard euro van Duitsland, als het bewijs dat rijke landen hun kiezers beter kunnen beschermen tegen de stijgende prijzen. Er valt best wat af te dingen op die redenering. Als je bijvoorbeeld kijkt naar het bevolkingsaantal en de omvang van de Duitse economie, dan is het Berlijnse steunpakket niet ruimer dan het Nederlandse. Maar dat neemt de irritatie in de zuidelijke landen niet weg. Zij zullen vrijdag nog harder pleiten voor een prijslimiet voor gas.’