Ongekende interventie: China grijpt in bij interne politieke crisis Nepal

De Himalaya-staat Nepal verkeert in een politieke crisis. De regerende Nepalese Communistische Partij (NCP) dreigt op klassiek-communistische wijze uiteen te vallen in twee rivaliserende facties, een maoïstische en een marxistisch-leninistische. De facties gaan terug op de twee partijen waaruit de NCP in 2018 ontstond.

De ideologische broederstrijd was een onaangename verrassing voor machtige buur China. Beijing reageerde deze week met een opmerkelijke stap: het stuurde een hoge delegatie naar Kathmandu om de kijvende partijen bijeen te brengen. Guo Yezhou, viceminister internationale betrekkingen, hield dagenlange besprekingen met kameraden van beide facties alsook met de belangrijkste oppositiepartij, de Nepali Congress Party.

Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken liet weten dat China hoopt ‘dat partijen hun meningsverschillen opzij kunnen zetten in het belang van de politieke stabiliteit en de ontwikkeling van het land‘.

Nieuwe Zijderoute

De reden voor de Chinese zorgen is evident: China heeft grote strategische belangen in Nepal. De bergstaat ligt ingeklemd tussen China en zijn regionale rivaal India, en deelt een lange grens met de onrustige Chinese provincie Tibet. De belangen zijn afgelopen jaren nog groter geworden door enorme Chinese investeringen in infrastructuur in het kader van het Belt and Road Initiative, de zogenaamde ‘Nieuwe Zijderoute’.

Beijing zou met name bezorgd zijn over het Trans-Himalaya Multi Dimensional Connectivity Network, een Chinees miljardenproject dat de bouw van havens, wegen, spoorlijnen, vliegvelden en communicatienetwerken omvat. Een bilateraal akkoord over het megaproject, een welkome impuls van de Nepalese economie, werd oktober 2019 gesloten tijdens een bezoek van de Chinese president Xi Jinping aan Kathmandu.

De politieke crisis brak 20 december uit toen premier K.P. Sharma Oli, moe van de stammenstrijd in de NCP, het parlement ontbond en vervroegde verkiezingen uitschreef. In het huidige parlement heeft de NCP sinds de verkiezingszege in 2017 van de twee nu gefuseerde communistische partijen een riante meerderheid.

Uit protest tegen Oli’s zet stapten zeven ministers direct uit de regering. Duizenden demonstranten gingen in Kathmandu de straat op. Veel burgers zijn boos over het politieke geruzie in een tijd dat het 30 miljoen inwoners tellende, straatarme Nepal de handen al vol heeft aan de economische gevolgen van de coronacrisis. Ook Oli’s autoritaire stijl en de sluipende aantasting van de burgerrechten vallen slecht.

Het plan van Oli was vanaf april in twee rondes algemene verkiezingen te houden. Zijn tegenstanders stapten na de ontbinding van het parlement echter meteen naar het Nepalese hooggerechtshof. De opperrechters moeten nu eerst beslissen of die ontbinding grondwettig was. Een hoorzitting staat gepland voor later deze maand.

Ambities

Diplomaten in Nepal zien de Chinese interventie als een begrijpelijke reactie. ‘Het is duidelijk dat China boos is over de abrupte zet van Oli middenin de pandemie. China is overduidelijk bezorgd over de enorme investeringen waarvoor het heeft getekend’, zei een Europese diplomaat in Kathmandu tegen Reuters. ‘Ze zijn ontzet over hoe Oli zo’n brutale politieke stap heeft durven zetten zonder consultaties (met Beijing) vooraf.’

De interventie lijkt ook tekenend voor de groeiende geopolitieke ambities van China. ‘Waarom stuurt een land midden in een pandemie een delegatie naar een buurland? Het is overduidelijk dat China de Nepalese politiek strak onder controle wil houden: ze zijn van plan hun investeringen verder op te voeren’, aldus een diplomaat.

Rivaal India is not amused. Delhi ziet Nepal als zijn eigen achtertuin en is argwanend over de groeiende Chinese invloed in Nepal. De regering-Oli maakte de zaak recent niet beter door een grensdispuut met India op te spelen op een moment dat spanningen tussen India en China al sterk opliepen over hun betwiste grens in Ladakh.