‘Ondanks haar korte tijd aan de macht is de nalatenschap van Liz Truss dramatisch’

Hoe is het zo snel zo fout kunnen lopen voor Liz Truss?

“Ze heeft zich op alle vlakken serieus ‘mispakt’. Haar ‘minibegroting’, het economische plan dat ze voorstelde met de toenmalige minister van Financiën Kwasi Kwarteng, werd een fiasco.

“Met dat plan kwam ze haar verkiezingsbeloftes na om de belastingen te verlagen voor de hoogste inkomens. Maar ze had duidelijk niet verwacht dat het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Bank of England (de Britse nationale bank) zich tegen haar begrotingsplannen zouden verzetten.

“Uiteindelijk bleek al snel dat haar rekening niet klopte, en belandde het Verenigd Koninkrijk bijna in een financiële crisis.

“Ondanks haar korte tijd aan de macht is haar nalatenschap dramatisch. Tienduizenden gezinnen die het sowieso al niet breed hadden, zagen door haar financiële maatregelen hun lening voor hun woning veel duurder worden. Heel wat Britten zijn daardoor in de armoede beland. Dat is haar persoonlijke verantwoordelijkheid.

“En het is nog maar de vraag hoe ze dat op korte termijn gaan rechttrekken, want je krijgt die gestegen leningen niet zomaar weer naar beneden.”

Stond dit niet in de sterren geschreven?

“Inderdaad. Ze wou belastingen verlagen én investeringen doen om bijvoorbeeld de energiefactuur te verlichten. Haar rivaal voor het premierschap, Rishi Sunak, zei toen al dat dat onmogelijk zou zijn. Hij heeft nu gelijk gekregen. En ook lang voor haar verkiezing zeiden tal van onafhankelijke economen al dat haar economische plannen onrealistisch waren.

“Eigenlijk verdient dit hele verhaal een parlementair onderzoek. Het is toch bijzonder dat ze erin geslaagd is om een begroting door te voeren die op geen enkele manier gedekt werd door een onafhankelijke rekenkamer.”

Wat heeft uiteindelijk de doorslag gegeven voor haar vertrek?

“Het is een samenloop van omstandigheden geweest. Er was de economische chaos, en ze gaf niet thuis in de hoorzittingen in het Britse Lagerhuis.

“Nu nam ook minister van Binnenlandse Zaken Suella Braverman nog ontslag na onenigheid over het migratiebeleid. In het Lagerhuis zaten haar partijleden bijna letterlijk te vechten, waardoor duidelijk werd dat ze dit niet meer in de hand had.

“Uiteindelijk kun je niet anders dan concluderen dat ze niet geschikt was voor de job. Ze is geen goede manager gebleken, en haar ideologische halsstarrigheid past niet in het Britse systeem.

“In het Britse partijenstelsel is het normaal dat er binnen de twee grootste partijen verschillende stromingen zijn. Als je premier wilt zijn, kun je niet anders dan daar rekening mee houden. Maar Truss heeft enkel medestanders gekozen in haar regering, en dat brak haar snel zuur op.

“Ze probeerde dat te corrigeren door Jeremy Hunt als nieuwe minister van Financiën te kiezen en Grant Shapps op Binnenlandse Zaken te zetten. Maar dat was allemaal too little too late.”

Wat nu? Is er iemand die de Conservatieve Partij en het land weer kan leiden?

“Dat is nog maar de vraag. Er gaan stemmen op om Rishi Sunak premier te maken. Hij was de rivaal van Truss bij de laatste leiderschapsverkiezingen. Volgens mij maakt hij de meeste kans, al ligt hij niet goed bij de aanhangers van Boris Johnson - en dat zijn er nog altijd wat. Jeremy Hunt is populair omdat hij toch rust heeft gebracht op de financiële markten, maar hij heeft zelf al aangegeven daarvoor te passen.

“Ook Penny Mordaunt, de fractieleider van de Conservatieven, en minister van Defensie Ben Wallace worden genoemd. Die laatste is populair vanwege zijn beleid in de oorlog met Oekraïne, maar net om die reden willen de Conservatieven hem waarschijnlijk graag op die positie houden.

“Er is natuurlijk ook nog altijd Boris Johnson, die nog steeds populair is bij veel Conservatieven. Hij heeft nog een politieke toekomst, maar ik denk toch dat deze nieuwe leiderschapsverkiezing te vroeg komt voor hem. Dat zou bijna letterlijk haasje-over zijn.”

Is er ook een kans dat we rechtstreeks naar nieuwe verkiezingen gaan?

“Labour, de Liberal Democrats en de Schotse nationalisten zijn daar vragende partij voor, en eigenlijk zou dat de logica zelf zijn. Als de Conservatieven opnieuw op deze manier een nieuwe premier verkiezen, dan is dat al de vierde keer in zes jaar tijd. Je kunt je natuurlijk afvragen hoelang ze dat nog kunnen volhouden.

“Het is ook de vraag of een nieuwe Conservatieve premier nog de steun van de Britten zal krijgen, want in de peilingen lopen de Conservatieven op dit moment zwaar achter op Labour.

“Natuurlijk is er wel eerst een tweederdemeerderheid nodig in het House of Commons om tot nieuwe verkiezingen te komen of een motie van wantrouwen met gewone meerderheid. Dat lukt dus niet zonder steun van de Conservatieven, en zij gaan de macht niet zomaar uit handen willen geven nu ze er zo slecht voor staan in de peilingen.”