Nigel Farage, ‘de redder van de verongelijkte Britse kiezer’

Hij had zich voorgenomen de schijnwerpers te mijden. Maar Nigel Farage staat met zijn nieuw opgerichte Brexit Party weer volop in de aandacht. 'Ik moest wel.'

"Dit is belachelijk. Ik heb nog nooit zo'n krankzinnig interview gegeven. Is dit de BBC? Is dit onafhankelijk?" De manier waarop Nigel Farage afgelopen weekend in een interview uithaalde naar BBC-coryfee Andrew Marr nadat die hem confronteerde met enkele uitspraken uit zijn verleden, was nog dagen onderwerp van gesprek. Trumpiaans was het. Kritiek pareren met het in twijfel trekken van de objectiviteit van de interviewer. En vooral geen antwoord geven op de, journalistiek gezien, relevante vragen.

Over het verleden praten doet Farage liever niet. De momenten waarop hij in de aanloop naar het referendum het Noorse of Zwitserse model verdedigde als voorbeelden voor Groot-Brittannië buiten de Europese Unie. Of de momenten waarop hij zei dat een deal met de EU eenvoudig te sluiten was. "Zij hebben ons harder nodig dan wij hen." Nee, nu pleit hij alleen nog maar voor de meest rigoureuze vorm van de brexit: vertrekken zonder afspraken. Iets wat hij eufemistisch een 'schone breuk' met de EU noemt. En, beweert hij bij hoog en laag, dat had altijd al zijn voorkeur.

Zijn opkomst met zijn gloednieuwe partij, de Brexit Party, is ronduit spectaculair te noemen. Elk campagne-evenement waar Farage spreekt is tot de laatste stoel uitverkocht. In vier weken hadden zich al 85.000 leden geregistreerd. Week na week klimt hij verder in de peilingen. Hij is daarmee weer helemaal terug in de politieke schijnwerpers, waarvan Farage de afgelopen jaren keer op keer zei dat hij er juist afstand van wilde doen.

"Ik heb lang gewacht", zegt Farage in een gesprek met Trouw. "Ik had de hoop dat Boris Johnson de Conservatieve Partij de goede richting in zou duwen. Maar zelfs hij stemde uiteindelijk voor het afschuwelijke akkoord van May. Ik heb gewacht, gekeken of iemand anders naar voren zou stappen, en toen besloten het toch zelf te doen."

Farage positioneert zich als de redder van de verongelijkte Britse kiezer. En zegt hij haast verontschuldigend over zijn terugkeer: "Ik moest wel." Hij legt uit dat de ruim 17 miljoen kiezers die voor de brexit stemden in zijn ogen verraden zijn. "Premier May zei 108 keer in het parlement dat we de EU op 29 maart zouden verlaten. Meer dan 500 parlementsleden stemden voor het in werking stellen van artikel 50, waarin staat dat we met of zónder deal op 29 maart de EU zouden verlaten. En we zitten er nog steeds in. Op elk niveau is ons vertrouwen geschonden. We moeten terugvechten."

Farage heeft overduidelijk geleerd van de fouten die hij als leider van UKIP maakte, de partij die hij jarenlang aanvoerde. De Brexit Party is geen impulsief in elkaar geknutselde greep van onderwerpen uit de onderbuik, maar een geoliede machine.

Vijf miljoen Labour-kiezers

"Wat is democratie nog waard als de uitslag van een referendum niet gehonoreerd wordt?", zegt Farage, die de afgelopen twintig jaar in het Europees Parlement zat. Veel van zijn potentiële kiezers zijn gefrustreerde Conservatieve brexitstemmers die het vertrouwen in premier Theresa May helemaal kwijt zijn. Maar ondertussen voert hij ook nadrukkelijk campagne in traditionele Labour-gebieden. Deze liggen in het noordoosten van Engeland, waar ze al meer dan een eeuw op de sociaaldemocraten stemmen. "Er waren vijf miljoen Labour-kiezers die vóór de brexit stemden, ook die willen we aan ons binden", zegt hij.

Farage hoopt op een herhaling van zijn kunstje in 2014, toen hij na zijn glorieuze overwinning bij de Europese verkiezingen nog meer momentum voor de brexit kreeg. Net als toen vrezen de Conservatieven een groot deel van hun electoraat aan hem te verliezen. Hoe langer de brexit blijft voortslepen, hoe groter de kans dat Farage ook landelijk voet aan de grond krijgt. Al is zijn huidige kracht tegelijk zijn achilleshiel. De Brexit Party heeft niet eens een partijprogramma, iets wat Farage 'ouderwets' noemt. Niemand weet waar de partij verder voor staat. Alles draait om hem. En dat kan een probleem worden.