Nicolás Maduro, Poetins vriend in Zuid-Amerika, zit ineens om tafel met de Amerikanen. Wat is daar aan de hand?

Wat deden de Amerikanen afgelopen weekend in Caracas?

Voor het eerst in jaren had de Venezolaanse president Nicolás Maduro vorige zaterdag hoog bezoek uit Washington. De Amerikaanse delegatie bestond onder andere uit Juan Gonzalez, de belangrijkste Latijns-Amerika-adviseur van het Witte Huis, de Amerikaanse ambassadeur James Story en speciale gezant Roger Carstens, onderhandelaar op het terrein van gevangenen. De Venezolaanse president eiste verlichting van Amerikaanse sancties tegen Venezuela’s olie-industrie. De Amerikanen drongen aan op eerlijke presidentsverkiezingen (gepland voor 2024), het openen van Venezuela’s olie-industrie voor buitenlandse bedrijven en een Venezolaanse veroordeling van de Russische invasie van Oekraïne, zo schrijft het persbureau Reuters op basis van ingewijden. Ook het vrijlaten van Amerikaanse gevangenen was onderdeel van het gesprek.

Waarom spreken de Amerikanen juist nu met een van Poetins belangrijkste bondgenoten in Latijns-Amerika?

Weinig presidenten hebben de Russische agressie zo verdedigd als Maduro. Kort voordat Poetins tanks Oekraïne binnenrolden, betuigde hij nog “alle steun” aan Rusland en sprak hij over militaire samenwerking tussen de twee landen “op het hoogste niveau”. Op 1 maart twitterde hij dat hij een telefoongesprek had gevoerd met Poetin waarin hij opnieuw de “destabiliserende acties van de NAVO” had veroordeeld. In het discours van Maduro is de NAVO de agressor, niet Rusland.

Ogenschijnlijk is hij een van de laatste personen met wie de VS nu willen spreken. Toch valt er voor de Amerikanen juist op dit moment geopolitieke winst te behalen in Caracas. Want terwijl Maduro in woorden Rusland verdedigt, ziet hij in de praktijk hoe door de oorlog in Oekraïne de relatie met Rusland steeds minder waard wordt.

Russische vliegtuigen met goederen en toeristen vliegen niet meer op Venezuela vanwege gesloten luchtruimen in Europa en Noord-Amerika. Het uitsluiten van meerdere Russische banken van het internationale betalingssysteem Swift raakt ook Venezuela. Een van de uit Swift verbannen Russische banken is Promsvyaz, waar de Venezolaanse staat en het staatsoliebedrijf Pdvsa een deel van hun vermogen hebben gestald. Die rekeningen zijn op dit moment bevroren.

Het geïsoleerde Rusland dreigt zelfs een concurrent van olieland Venezuela te worden, zegt analist Phil Gunson van denktank International Crisis Group telefonisch vanuit Caracas. “Rusland biedt zijn olie inmiddels goedkoper aan aan China dan Venezuela.” Zie daar de kans voor de Amerikanen het Zuid-Amerikaanse land een beetje los te weken van Rusland.

Het eerste succes is geboekt? Poetin zal niet blij zijn met het Amerikaans-Venezolaans onderonsje.

Het gaat te ver om nu al te concluderen dat Maduro zich van Rusland afkeert, maar het bezoek toont in elk geval dat de Venezolaanse president een pragmatist is. Het pro-Rusland-sentiment is niet absoluut, net zo min als de Venezolaanse anti-Amerika-houding dat is. Vorige week bleek al dat Poetins Latijns-Amerikaanse bondgenoten een neutralere positie kozen dan hij wellicht hoopte, Cuba, Venezuela en Nicaragua stemden niet tegen, maar onthielden zich van stemming over een VN-resolutie die de Russische agressie veroordeelde. Strijkt Maduro Poetin tegen de haren in? Wellicht, al doet hij niets anders dan praten met de VS, zoals Poetin ook voortdurend zegt te willen onderhandelen met zijn tegenstanders.

Door de Amerikaanse delegatie te ontvangen slaat Maduro meerdere vliegen in één klap. Zo is het bezoek een pijnlijke nederlaag voor oppositieleider Juan Guaidó, die door de VS wordt erkend als de rechtmatige president van Venezuela, maar vorig weekend pas last minute op de hoogte werd gesteld van de Amerikaanse visite. Als het erop aankomt, zo blijkt, praten de VS gewoon met Maduro, die eigenlijk volgens diezelfde VS geen plek heeft in het toekomstige Venezuela.

Tegelijkertijd zou een verlichting van Amerikaanse sancties het geïsoleerde Venezuela extra lucht kunnen geven na jaren van economische crisis en schaarste, zeker nu de Russische levenslijn door de VS en Europa wordt afgeknepen. Bovendien is Maduro niet enkel de vragende partij in de gesprekken met de Verenigde Staten. Hij heeft ook iets te bieden: olie.

Hopen de Amerikanen werkelijk opnieuw zaken te doen met Venezuela?

Het heeft er alle schijn van dat de VS voor hun oliebehoefte opnieuw naar Venezuela zullen kijken nu zij overwegen een handelsembargo in te stellen tegen de Russische olie-industrie. Waar in het verleden het olierijke Venezuela een belangrijke leverancier was voor de Verenigde Staten, keerde de socialistische president Hugo Chávez (1999 - 2013) zijn land af van de ‘imperialistische’ buur en haalde de banden aan met onder andere China en Rusland. Tegelijkertijd sprong Rusland in het gat dat Venezuela in de VS liet vallen. Nu liggen er opnieuw kansen voor Venezuela in de VS. “Onze olie is beschikbaar voor wie haar maar wil kopen”, zei Maduro vorige week, “of het nu een investeerder uit Azië, Europa of de VS is.”

“De VS zijn een logische potentiële klant”, zegt analist Gunson. “Het buurland was altijd een natuurlijke markt voor Venezuela.” Het Zuid-Amerikaanse land zou zelfs economisch kunnen profiteren van de oorlog in Europa doordat die de prijs voor olie opdrijft. Maar het schrappen van Amerikaanse sancties zou slechts een eerste stap zijn in een lang proces richting heropstanding. De door Chávez geprivatiseerde olie-industrie raakte door wanbeleid, een dalende olieprijs en Amerikaanse sancties in het afgelopen decennium hevig in verval en produceert nog maar een fractie van de miljoenen vaten die twintig jaar geleden dagelijks werden opgepompt.

Wat heeft het gesprek opgeleverd?

Dinsdag werden alvast twee Amerikaanse gevangenen vrijgelaten. Verder is er ook het voornemen om nog eens rond tafel te gaan, al is een volgende datum nog niet geprikt. In deze eerste ontmoeting zetten beide partijen zo hoog mogelijk in. Maduro eiste een einde aan alle Amerikaanse sancties. De VS eisten onder andere eerlijke verkiezingen en een veroordeling van Poetin. De afstand was onmogelijk te overbruggen. Toch valt het belang van het bezoek niet te onderschatten. Poetins oorlog zet ook aan de andere kant van de oceaan lang gestolde verhoudingen in beweging. Nog geen twee jaar geleden kondigde president Trump aan dat de VS Maduro vervolgen voor ‘narco-terrorisme’, hij plaatste een beloning van 15 miljoen dollar op het hoofd van de Venezolaanse president. Nu zit de regering-Biden met diezelfde Maduro rond de tafel.