N-VA haalt grof communautair geschut boven

“Wie zijn wij, simpele politici, om Francis Fukuyama tegen te spreken?” Fractievoorzitters Peter De Roover en Karl Vanlouwe stelden dinsdagochtend in het parlement de plannen van N-VA voor om het land te hervormen. Daarbij verwees hij naar een recente uitspraak van de Amerikaanse politieke denker over het feit dat ons land wellicht nooit één enkele nationale identiteit zal hebben. “Als politicus moet je daar rekening mee houden, en de politieke structuur hervormen.”

De voorbije weken maakten andere partijen hun visie op een mogelijke staatshervorming bekend. Open Vld wil de grondwet een ‘update’ geven, sp.a wil de grondwet wijzigen om het aantal vrouwen in de regering naar 40 procent te halen en Groen wil terug naar één minister van Klimaat, wat neerkomt op een beperkte staatshervorming. CD&V houdt dan weer de deur dicht tot 2024. Ook langs Franstalige kant willen PS en MR niet weten van een staatshervorming.

Alle ogen waren dus gericht op N-VA. Wat zou de communautaire partij bij uitstek – die het confederalisme bepleit – uit haar mouw schudden? Het antwoord luidt dat alle artikelen van de Belgische Grondwet voor herziening vatbaar moeten worden verklaard. In de eerste plaats dus artikel 195, dat bij de vorige staatshervorming in 2011 nog als passe-partout werd gebruikt om een staatshervorming mogelijk te maken. Maar daarnaast ook alle andere artikelen van de grondwet.

Politiek signaal

Een opmerkelijke keuze, zegt grondwetspecialist Stefan Sottiaux. “Of je nu alle artikelen voor herziening vatbaar verklaart, of enkel artikel 195: het komt op hetzelfde neer. In beide gevallen kan je zowat de hele grondwet herschrijven.” Terwijl een staatshervorming zelfs zonder herziening van de Grondwet mogelijk is: via bijzondere wetten. Zo is de vijfde staatshervorming er onder Guy Verhofstadt gekomen. In die zin is de boodschap van N-VA vooral een politiek signaal. “Juridisch gezien heeft het geen meerwaarde”, zegt Sottiaux.

En hoe realistisch is dit? In principe is het mogelijk om alle artikelen voor herziening vatbaar te verklaren. Daar heeft N-VA gewoon een meerderheid voor nodig. Toch is de kans klein dat de Vlaams-nationalisten hun slag thuis halen. Al is het maar omdat regeringspartijen MR en CD&V op dit moment niet meewillen. “De lijst met artikelen moet niet alleen gesteund worden door een meerderheid van de Kamer en de Senaat, maar ook de regering moet zo’n lijst aannemen. Alleen de gemeenschappelijke artikelen worden effectief vatbaar voor herziening”, duidt grondwetspecialist Toon Moonen (UGent).

Bij N-VA lieten ze gisteren alvast verstaan dat ze er wel mee zouden kunnen leven als de herziening beperkt zou blijven bij artikel 195.