Mag de koning invloed uitoefenen op Congocommissie? ‘Op zich niet abnormaal’

Hoewel er over 99 procent van de andere conclusies eensgezindheid bestond, waren de Belgische excuses aan ex-kolonies Congo, Rwanda en Burundi in artikel 69 voor zowel Open Vld als MR onaanvaardbaar. En dus verlieten leden van de liberale fracties de zitting nog voor de stemming kon plaatsvinden. Wouter De Vriendt (Ecolo-Groen) wond er tijdens zijn toespraak als voorzitter van de commissie geen doekjes om. Er was op 13 oktober een akkoord onder de commissieleden, maar dat is gesneuveld door “partijvoorzitters, kabinetten en het Koninklijk Paleis” die “gevoelige punten signaleerden”, waarnaar “sommige fracties zich dan schikten.”

Vooral de mogelijke betrokkenheid van koning Filip deed veel vragen rijzen. Zo bevestigde een commissielid uit de meerderheid aan VRT NWS dat die benaderd was door de koning. Eerder raakte ook al bekend dat premier Alexander De Croo (Open Vld) inderdaad met de koning over het werk van de Congocommissie gesproken had.

“De Congocommissie behandelt een gevoelig thema, dus is het is op zich niet abnormaal dat de koning erover spreekt met betrokken ministers of parlementsleden”, zegt grondwetspecialist Johan Vande Lanotte. In België gaat de eerste minister wekelijks op audiëntie. Tijdens dat gesprek mag elk onderwerp besproken worden, en heeft de koning volgens de grondwet de mogelijkheid om te adviseren, aan te moedigen of te waarschuwen.

“Ik ben zelf voorzitter geweest van de onderzoekscommissie mensenhandel (als Kamerlid voor Vooruit, toen sp.a, KVD)”, zegt Vande Lanotte. “Ik ben daarvoor zowel bij koning Boudewijn als koning Albert op bezoek geweest. Maar dat betekent niet dat je per se gehoor moet geven aan wat zij zeggen. Als parlementsleden een gesprek met de koning als druk ervaren, kunnen ze beter een andere job zoeken.”

Geheim gesprek

Voorwaarde is ook dat het gesprek geheim blijft. Als de koning publiekelijk wil spreken, heeft die wel de steun van de regering nodig. Dat was bijvoorbeeld het geval toen de koning in een open brief aan Congolees president Félix Tshisekedi “zijn diepste spijt betuigde” voor de wonden uit het verleden.

“Dat was toen het standpunt van de regering, en daar zijn wij niet van afgeweken”, zegt John Hendrickx, woordvoerder van MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez. Zowel de Franstalige liberalen als Open Vld ontkennen dat er een akkoord bestond over een slottekst mét excuses. “Door te blijven hameren op excuses, heeft De Vriendt zelf de mislukking van zijn commissie in de hand gewerkt”, aldus Hendrickx.

Dat er geen compromis gevonden kon worden binnen de meerderheid, is tekenend voor de Vivaldi-coalitie. In de laatste weken voor de slotzitting probeerde De Vriendt naar eigen zeggen nog tot een compromis te komen. Er zou zelfs gekeken zijn naar alternatieven voor het woord ‘excuses’. Maar daarop toegeven zou voor de PS dan weer onmogelijk geweest zijn.