‘Logisch dat de doorsnee vrouw geen verwachtingen heeft van de politiek’

De Belg kijkt bijzonder negatief naar de politiek en politici, zo blijkt uit nieuw onderzoek. Opvallend is onder meer dat vrouwen een pak ontevredener zijn dan mannen. ‘Met die thema’s zijn de partijen niet echt bezig.’

Politiek is altijd voor een stuk pure emotie. Toch is het net die emotie die te weinig aan bod komt bij klassieke politieke onderzoeken, meent het team politicologen van vijf universiteiten dat zich RepResent noemt. En dus besloten ze het deze keer anders aan te pakken, legt Jean-Benoit Pilet (ULB) uit. “Klassieke onderzoeken, die peilden naar vertrouwen in de politiek en de democratie konden niet meer afdoend verklaren wat er speelde in de maatschappij, vonden we. We leven in een maatschappij waarin iemand als Donald Trump als bij verrassing verkozen werd en de brexit een feit is. Bij klassieke onderzoeken mis je vaak een heel belangrijke groep burgers, mensen die ondervertegenwoordigd zijn in heel wat organen. Wij hebben nu extra inspanningen gedaan om een zo representatief mogelijke steekproef te nemen van alle lagen van de bevolking.”

De resultaten van het onderzoek schetsen een weinig rooskleurig beeld. De politiek roept bij de kiezer niet alleen vrijwel uitsluitend negatieve emoties op. De Belg bekijkt zijn politici vooral als incapabel en overbetaald. Slechts een half procent van de ondervraagden heeft volledig vertrouwen in onze heren en dames politici. Maar bijna een op de vijf (19,3 procent) zegt totaal geen vertrouwen te hebben. Een meerderheid van de bevraagden staat achterdochtig tegenover politieke partijen (58,6 procent) en politici (57,8 procent).

Al zijn er wel sociale verschillen. De jongste kiezers (jonger dan 25) en de oudsten (75-plussers) zijn iets minder negatief dan de leeftijden daartussen. Net als universitair geschoolden. En in zowel Vlaanderen, Brussel als Wallonië overheerst het politieke wantrouwen. Maar Walen zijn meer achterdochtig dan Brusselaars en Vlamingen. Vrouwen blijken ook een pak ontevredener dan mannen.

Dat laatste is makkelijk te verklaren, meent Karen Celis (VUB). Er is volgens haar namelijk een grote discrepantie tussen het maatschappelijk debat over gendergelijkheid en vrouwenthema’s en wat er politiek op dat vlak beweegt. “Kijk naar vorig jaar. Na twee jaar #MeToo, waarbij duidelijk werd dat seksueel geweld op en intimidatie van vrouwen niet ernstig wordt genomen, wordt Julie Van Espen vermoord. Dat gebeurt in volle verkiezingsstrijd. Herinner u ook de indrukwekkende stille mars die toen werd gehouden. Maar de hele kwestie veroorzaakte nauwelijks een rimpeling in de verkiezingscampagne.”

Terwijl bijvoorbeeld de dioxinecrisis in 1999 destijds wél voor een politieke aardverschuiving zorgde. Celis: “Het verschil? Met het voedselschandaal zat je pal op de agenda van een aantal politieke partijen. En met vrouwenthema’s zijn ze niet echt bezig. Dan is het ook logisch dat de doorsnee vrouw sowieso maar weinig verwachtingen heeft van het politieke bestel.”

Nieuwe verkiezingen?

Nog een belangrijke bevinding in de studie: in alle partijen zit een groot aantal kiezers die ontevreden zijn over de politiek. De hoogste ontevredenheid zit bij kiezers van de extreme partijen: de PP (Parti Populaire van advocaat Mischaël Modrikamen, ontbond zich na de verkiezingen van mei omdat ze geen enkele zetel binnenhaalde), PTB/PVDA en Vlaams Belang. Al zijn die Vlaams Belang-kiezers wel minder wantrouwig dan die van PVDA en PP. Kiezers die vorig jaar kozen voor de partijen van de uittredende coalitie (MR, CD&V, Open Vld en N-VA) staan dan weer een beetje positiever. Wat ook geldt voor Groen-stemmers. Kiezers van de andere centrumpartijen zitten er tussenin.

De verschillen tussen partijen zijn opvallend, maar de hoofdboodschap blijft toch: de negativiteit over de politiek is vrij algemeen. Al zien de politicologen nog wel een lichtpuntje. Celis. “Heel wat kiezers zijn negatief, gedegouteerd zelfs, maar tegelijkertijd verwachten ze wel nog heel erg veel van onze politici. Ze blijven er hun hoop op vestigen. We zien in de bevraging dat de kiezer blijft geloven in het systeem van verkiezingen en coalitieregeringen.”

Toch op het moment van de bevraging. Maar intussen zijn we bijna negen maanden verder en is er veel gebeurd. Celis: “Het beeld dat de kiezer nu al maanden krijgt, is dat van politici die niet bezig zijn met de noden van de burger, maar vooral bezig zijn met een strategisch schaakspel onder elkaar. Ze zien een politieke klasse die in zichzelf is gekeerd, in hun eigen bubble zit en vooral bezig is met ‘het eigen huis’. Terwijl die burger zoveel van hen verwacht – vooral dat ze zich met de noden van de burgers bezighouden.”

Politici moeten dringend op een eerlijker manieren communiceren, menen de politicologen. Pilet: “We moeten stoppen met de politicus als superheld te bekijken. Er wordt van hen verwacht dat ze meteen een antwoord hebben op alle problemen. Terwijl een politicus zou moeten kunnen uitleggen: kijk, dat is wat ik had beloofd. En dat is me niet gelukt en wel daarom.”

Nieuwe verkiezingen zullen volgens Celis en Pilet ook nauwelijks soelaas brengen. En ook de beslissing om al of niet een nieuwe kiesronde te organiseren, moet genomen worden met het negatieve beeld van de kiezer in het achterhoofd. “Het signaal dat de burger dan krijgt is: het werkt niet, dus ga nog maar eens stemmen. Dat riskeert de negatieve emoties alleen nog aan te wakkeren, en vooral om het vertrouwen dat er nog rest aan te tasten.”