Lets premier over de oorlog in Oekraïne: ‘We hebben in Europa een strategische fout gemaakt’

De Letse premier Krisjanis Karins schoof dinsdagavond in Den Haag aan bij een prominent gezelschap: zes EU-regeringsleiders en NAVO-chef Stoltenberg. ‘Oekraïne heeft zware wapens nodig om de klus te klaren. Dat is ook in ons eigen belang.’

Het leek wel alsof ze lootjes hadden getrokken, uit elke regiopot één. Een klein maar bont gezelschap aan Europese regeringsleiders trof elkaar dinsdagavond in Den Haag, op uitnodiging van de Nederlandse premier Rutte en zijn Deense ambtgenoot Frederiksen.

NAVO-secretaris-generaal Stoltenberg verscheen op de rode loper, gevolgd door de Roemeense president Ioannis en de premiers De Croo, Karins (Letland) en Morawiecki (Polen). Op het laatste moment sloot ook de Portugese premier Costa aan, om de geografische ‘microkosmos van de Europese Raad’ compleet te maken, zoals de Letse premier Krisjanis Karins het uitdrukt.

Een paar uur voor die informele minitop spraken we met de 57-jarige Karins, op de Letse ambassade. De bijeenkomst in Den Haag gold vooral als voorbereiding op de NAVO-top in Madrid, eind deze maand. Maar de leiders spraken ook over de EU-top van volgende week, waar een ongetwijfeld pittige discussie wacht over een mogelijke EU-kandidaatstatus voor Oekraïne.

Alles draait om de oorlog in Oekraïne. Hoe schat u de situatie in, wat zal er de komende maanden gebeuren?

Karins: “Militair gezien hebben de Russen betere wapens. Met hun langeafstandsartillerie is Oekraïne in het nadeel. De vraag is wat wij, als Europese en NAVO-landen, zien als een gewenst resultaat. Voor mij moet Rusland de oorlog verliezen en Oekraïne winnen, en wij moeten ze helpen winnen. Rusland probeert de kaart van Europa te hertekenen, op basis van imperialistische rechten, van het ene land boven het andere.

“In een democratisch Europa is dat verleden tijd. Oekraïne heeft zware wapens nodig om de klus te klaren. Dat is ook in ons eigen belang.”

Vindt u dat andere westerse landen meer wapens moeten leveren?

“Wij stuurden al voor 24 februari wapens naar Oekraïne. Al aan het begin van de winter besloten we om Stinger-raketten te leveren. Die zijn voor de invasie gearriveerd en maakten meteen al het verschil in de verdediging van Kiev, in de eerste dagen.

“Tot nu toe hebben we een derde van onze defensiebegroting gegeven, 250 miljoen euro. We zijn maar een kleine economie, met minder dan 2 miljoen mensen, maar we hebben niet geaarzeld om een groot deel weg te geven van wat we hebben.

“Dus ja, als premier van Letland zou ik tevreden zijn als mijn collega’s, die grotere budgetten en zwaardere wapens hebben, iets meer zouden geven. Als ik een derde van mijn begroting kan weggeven... Stel dat de anderen niet 30 procent, maar 3 procent gaven? Dat zou al een enorme gamechanger zijn.

“Wij hebben in Letland een intuïtief begrip van wat een Russische bezetting betekent. Dat staat in ons geheugen gegrift. Iedereen voelt dat de Oekraïners letterlijk onze strijd voeren.”

Voelen de inwoners van uw land zich veilig?

“Mensen in mijn land zijn bezorgd. Het is ons buurland dat oorlog voert tegen een ander buurland. We hebben altijd naast Rusland geleefd, er eeuwenlang strijd mee gevoerd. Altijd was het eenrichtingsverkeer: de Russen vallen aan, wij verdedigen ons. Dat is niet nieuw. Wat nieuw is, is het besef dat datgene waarvoor we onze Europese en NAVO-vrienden jarenlang hebben gewaarschuwd, namelijk dat Rusland echt een bedreiging vormt, is uitgekomen. Het is triest om te constateren hoezeer we gelijk hadden. Ik zou persoonlijk veel gelukkiger zijn geweest als we het mis hadden gehad.”

Is de EU te zachtzinnig geweest tegen Poetin, zelfs na wat er allemaal in 2014 is gebeurd?

“We hebben in Europa een strategische fout gemaakt. Lange tijd was het motto: verandering door handel, Wandel durch Handel, zoals de Duitsers zeggen. Het was een filosofie, een hoop, dat als we handel drijven met elkaar, elkaars landen bezoeken, in vrede komen, dat Poetin dan zou begrijpen dat we geen bedreiging zijn. De aanname was dat Poetin denkt zoals wij. Dat was de fundamentele denkfout.

“In de Baltische landen hebben we daar nooit in geloofd. Na de Russische inval in Georgië in 2008 waren we al bezorgd dat de reactie zou zijn om geen vuist te ballen, maar in gesprek te blijven. Dat was een strategische misrekening. Maar we moeten niet blijven hangen in het verleden. We hebben nu het vermogen om het goede te doen. Het is duurder en moeilijker dan het in theorie zou zijn geweest in 2008, maar het is zeker goedkoper dan het in 2025 te doen.”

Uw land, maar ook Estland en Litouwen, hebben razendsnel een einde gemaakt aan de afhankelijkheid van Russisch gas (begin april draaiden de landen zelf die gaskraan dicht). Hoe hebben jullie dat voor elkaar gekregen?

“We hebben nu rond de Oostzee één gasmarkt van de drie Baltische landen, Finland en Polen. In mijn land is er een ondergrondse opslagfaciliteit met ruimte voor twee jaar van het Letse gasverbruik. We hebben nu genoeg om de komende winter door te komen, en als die niet zo streng is, ook de volgende. In Litouwen staat een terminal voor lng, vloeibaar gemaakt gas. Die is groot genoeg voor de drie Baltische landen.”

Op de laatste EU-top, eind mei, eiste de Hongaarse premier Viktor Orbán veel aandacht op. Hij eiste veel tegemoetkomingen in ruil voor het opheffen van zijn veto tegen een olieboycot. Hoe problematisch is de Hongaarse rol in de beoogde eenheid binnen de EU?

“Er is mij iets opgevallen. Ik hoop dat Viktor me vergeeft. Hij heeft de neiging om tegen de pers allemaal radicale dingen te zeggen voordat de top begint. Maar tijdens die bijeenkomst is hij heel constructief. Veel heeft te maken met binnenlandse politiek. Dat doen we allemaal: als ik nu met u praat, spreek ik min of meer tegen mijn binnenlandse gehoor. Dat is onvermijdelijk. Maar in dit geval is de ophef groter dan het probleem zelf.

“Hongarije, maar ook Slovakije en Tsjechië, hebben een andere geografische situatie vergeleken met andere landen: ze hebben geen toegang tot de zee. Hun raffinaderijen zijn geheel ingesteld op Russische olie.

“Stel dat wij allebei een huis hebben. Mijn huis ligt in een bosgebied, met een dak dat pal op het noorden ligt. Uw huis staat in een open ruimte, met een prachtig uitzicht op het zuiden. We moeten allebei zonne-energie gebruiken. Voor u is dat simpel. Ik zal misschien wat bomen moeten kappen, en meer investeringen moeten plegen. Zo is het ook met de energie-infrastructuur in Europa.

“Wat voor de een makkelijk is te doen met gas, of met olie, kost anderen meer tijd. Het belangrijkste is dat we op die EU-top gezamenlijk hebben besloten weg te bewegen van de Russische energie. Als een Baltische leider, iemand die de pijn van Oekraïne voelt, had ik gewild dat we dat eerder hadden gedaan. Als realist is het belangrijk dat we allemaal samen blijven werken en elkaar ondersteunen als er moeilijkheden zijn. Als die hulp betekent dat we elkaar wat meer tijd gunnen, is dat prima. Zo werken bondgenoten.

“We zijn politici, druk met onze binnenlandse politiek. Maar ik zie geen groot conflict. We luisteren naar elkaar. Des te groter is de kans dat we onze eenheid in de toekomst kunnen bewaren. Dat is ook belangrijk in deze moeilijke tijden voor consumenten, met de stijgende prijzen die ons allemaal treffen. Allemaal het directe gevolg van Poetins oorlog in Oekraïne.”