Krijgt Franse publieke opinie een beslissende duw? Le Pen en Macron gaan fel gemediatiseerd debat aan

Sinds 21 uur vanavond valt het publieke leven stil in Frankrijk. Naar schatting 16,5 miljoen Fransen zitten voor de buis zitten om het ultieme debat te bekijken tussen uittredend president Emmanuel Macron en zijn uiterst rechtse uitdager Marine Le Pen. Een herhaling van het grote tv-debat in 2017, dat Le Pen zuur opbrak. Wat mogen we deze keer verwachten van ‘Le Débat’?

Hoe staan de kandidaten ervoor?

President Macron vat de eindsprint naar de tweede stembusronde van komende zondag aan met licht voordeel. Hij kwam, zoals verwacht, als winnaar uit de eerste ronde, met 27,9 procent van de stemmen, tegenover 23,2 voor nummer twee Marine Le Pen van het Rassemblement National. Peilingen geven de president ook de meeste kans om de beslissende tweede ronde te winnen, met nu gemiddeld meer dan 55 procent tegenover 44 procent voor Le Pen.

Helemaal geruststellend is de voorsprong voor Macron niet. Een meerderheid van 54 procent keurt zijn beleid af - een positie die weliswaar licht verbeterd is sinds de oorlog in Oekraïne losbarstte. Dé grote vraag is hoe de kiezers zich gaan gedragen die tot dusver niet op Macron of Le Pen stemden. De centrum-liberale president moet in staat geacht worden de jongere, progressief-kosmopolitische kiezers in de grotere steden voor zich te winnen - áls ze komen stemmen.

Veel groter is de kiesvijver van de populistisch-linkse Jean-Luc Mélenchon. Samen met de andere verslagen linkse kandidaten riep Mélenchon intussen zijn sympathisanten op om toch maar voor Macron te gaan, maar het is niet zeker of al die kiezers dat ook gaan doen. Het verzet tegen het regeringsbeleid is vrij fel in juist deze groep, die op sociaal-economisch vlak wel wat raakvlakken heeft met de fanbasis van Le Pen.

Wat krijgen we vanavond te zien?

Om 21 uur beginnen ze eraan, in een tv-studio in het Parijse district Saint-Denis, op een boogscheut van het Stade de France. Het debat zal zo’n tweeënhalf uur gaan duren en wordt live uitgezonden op TF1 en France 2. In de studio zit geen publiek, zodat de kijkers niet beïnvloed kunnen worden door gelach, applaus of boegeroep vanuit de zaal. Liefst zestien camera’s volgen het duel.

Bij lottrekking is beslist over de volgorde van de onderwerpen en over wie als eerste het woord krijgt. Marine Le Pen zou de spits mogen afbijten over koopkracht, haar favoriete thema. Ook onder meer internationale politiek, veiligheid, klimaat en goed bestuur zouden aan bod komen.

Over werkelijk alles is lang en slopend onderhandeld. Zo stelde Team Le Pen een veto tegen France 2-ankervrouw Anne-Sophie Le Pix als copresentator voor het debat, omdat die te kritisch tegenover radicaal-rechts zou staan. De honneurs worden nu waargenomen door politiek verslaggeefster Léa Salamé (France 2) en journaalanker Gilles Bouleau (TF1). Zij zitten exact vier meter verwijderd van de kandidaten, die elk een aparte tafel krijgen: Macron zit links, Le Pen rechts. Zelfs de temperatuur in de studio ligt vast: een frisse 19 graden, belangrijk om de kandidaten ongunstige zweetparels op het voorhoofd te besparen.

Nauwlettend zal worden toegekeken op het gebruik van ‘tussenshots’ waarbij de kandidaat die niet aan het woord is, in beeld wordt gebracht. Marine Le Pen houdt nare herinneringen over aan die beelden uit de editie van 2017. Toen registreerde de camera hoe ze enigszins verontrust in haar debatfiches aan het rommelen was.

Hoe ging het vorige keer?

Het gezegde wil dat je een presidentsverkiezing niet kan winnen in een tv-debat, maar Marine Le Pen bewees in 2017 dat je ze daar zeker wel kan verliezen. Haar passage vijf jaar geleden was een totale ramp, zo geeft ook haar eigen omgeving toe. Le Pen kwam doodvermoeid uit de campagne en leek amper voorbereid op een inhoudelijke tweestrijd. Wild gesticulerend, improviserend en haperend bij de eigen argumenten gaf ze een agressieve, wanhopige indruk tegenover een doodkalme, besluitvaardige Macron. De race leek aan het eind van die memorabele televisieavond definitief gelopen.

Een herhaling van dat rampscenario vermijden, dat is het hoofddoel van Team Le Pen. Nu is wel tijd genomen voor de voorbereiding. Na een laatste publieksmoment in de Normandische Calvados, trok de uiterst rechtse kandidate zich terug in isolement voor oefendebatten. Gek genoeg biedt de catastrofe van 2017 Le Pen nu juist een voordeel. Beter doen dan toen: zo moeilijk kan het niet zijn. Als ze ditmaal wel kan stand houden tegen Macron zal dat al als halve overwinning geframed worden.

Emmanuel Macron zou de betere debater moeten zijn, maar hij moet dan weer opletten niet te betweterig en neerbuigend over te komen, zodat zijn tegenstander makkelijk de underdogsympathie kan claimen. De oorlog in Oekraïne geeft hem een ‘presidentiële’ bonus, maar heeft wellicht ook voorbereidingstijd gekost. Macron weigerde deelname aan elk tv-debat voor de eerste ronde. Het is dus ook voor hem erop of eronder.

Wat zijn de sterktes van Macron?

Als president in crisistijd, met een oorlog aan de Europese achterdeur, kan Macron wel genieten van een zeker ‘rally around the flag’-gevoel. Macron eist in Europa graag een positie op de eerste rang op, vloog op en af naar Moskou om (vergeefs) te onderhandelen, maar de Fransen kunnen niet zeggen dat hun president niet met de hoofdzaak bezig is. De verkiezing van een uiterst rechtse president zou Frankrijk op een wankel pad sturen, en dit is niet het moment voor zulke avonturen, zal Macron dan ook graag betogen. De president kan ook wel bogen op een binnenlands beleidspalmares, waarin hij het land op een moderner, economisch gunstiger pad kreeg.

Wat is zijn zwakte?

Een groot probleem evenwel is dat dat liberale centrumbeleid lang niet bij iedereen even populair is. Pogingen om bijvoorbeeld aan de pensioenregeling te morrelen, stoten op breed verzet. Macron is zich daarvan bewust: van het behoorlijke strenge en dirigistische coronabeleid werden de harde kanten al eerder afgeveild, tegen de energiecrisis zet hij zelfs prijsplafonds in. Zelfs dat kan niet verhinderen dat ‘koopkracht’ een lastig thema blijft voor het uittredende staatshoofd.

Wat zijn de sterktes van Marine Le Pen?

De Le Pen van vanavond is niet meer die van vijf jaar geleden. De xenofobe, opruiende ondertoon blijft aanwezig, maar de gemeenste hoeken van haar betoog zijn wel afgerond. In die mate dat een deel van haar partij opportunistisch overliep naar het kamp van concurrent Eric Zemmour, die nog zoveel feller tapt uit het vat van de moslimhaat. Le Pen zet nu meer in op een populistisch linksig sociaaleconomisch programma dat, naar België vertaald, dichter bij de PVDA dan bij het Vlaams Belang aanschurkt. Weliswaar zonder elke progressieve krul uiteraard: voor Le Pen moet er geen cent naar klimaatbeleid gaan, behalve naar kernenergie.

Wat is haar zwakte?

Haar grote handicap ligt voor de hand: Poetin, Poetin en nog eens Poetin. Vlak voor de oorlog losbarstte riep ze haar land nog op om de NAVO te verlaten. Een verkiezingsfolder met een foto waarop Le Pen trots de hand van ‘wereldleider’ Poetin schudde, diende inderhaast in de papierversnipperaar te verdwijnen. De vingerafdrukken van de Russische autocraat op Le Pens internationale, eurosceptische oriëntering blijven onmiskenbaar groot: ze is een van de Europese politici van wie bekend is dat zij, of hun partij, geld aannamen uit het Kremlin. Wat toch de fundamentele vraag doet stellen naar wie ze zal luisteren, mocht ze op een dag als ‘madame la Présidente’ de telefoon moeten opnemen in het Elysée.