Johnson sluit zich op in Downing Street, om zijn einde af te wachten

‘Terrific,’ zo vatte Johnson zijn dag samen tijdens een urenlange ondervraging door de leiders van alle parlementaire commissies. In werkelijkheid was het ‘terrible’. Zelden heeft een Britse premier op één dag zoveel vernederingen meegemaakt. Het begon in de ochtend bij het aanschouwen van de kranten, die vrijwel unaniem schreven dat het einde in zicht was. ‘Kan zelfs Boris het Ingevette Biggetje zich hieruit kronkelen?’ vroeg The Daily Mail zich af, een conservatieve krant die Johnson doorgaans steunt.

Woensdag is de dag waarop de Britse premier vragen in het Lagerhuis moet beantwoorden. Het werd een bloedbad. Niet zozeer door de vragen van oppositieleider Keir Starmer, maar door de vragen uit eigen kring waar sterk wordt getwijfeld aan de integriteit van de leider. ‘Zijn er omstandigheden denkbaar waarin je opstapt?’, informeerde de Conservatieve afgevaardigde Tim Loughton, tot woede van de premier. De Conservatieve veteraan David Davis smeekte zijn brexit-broeder om aan het belang van de natie te denken en op te stappen.

De BBC meldde ondertussen dat Michael Gove, de minister die verantwoordelijk is voor het eerlijk verspreiden van ’s lands welvaart, Johnson eerder in de ochtend had verteld dat zijn tijd voorbij is. Het klinkt als een echo uit de weken na het brexit-referendum in 2016, toen Gove de kandidatuur van zijn vriend Johnson voor het premierschap ondermijnde. Bij het huis van Rishi Sunak, de afgetreden minister van Financiën, verzamelde de pers zich voor een verklaring, maar al wat ze kregen was thee van mevrouw Sunak.

Voor Johnson moest het ergste nog komen.

Na het vragenuurtje kreeg Sajid Javid het woord, die een dag eerder was afgetreden als minister van Volksgezondheid. Hij hield zich niet in. ‘Genoeg is genoeg’, verklaarde hij, zijn oud-collega’s oproepend om zijn voorbeeld te volgen. ‘Nietsdoen is een bewuste keuze’, sprak hij. Kijkend naar Johnson zei Javid dat het probleem aan de top begint en niet zal veranderen, hoe vaak de premier ook belooft zijn leven te beteren. Dat roept herinneringen op aan de speech van Geoffrey Howe, de minister die Margaret Thatcher 32 jaar geleden ten val bracht.

Zweetkamertje

Vervolgens moest Boris Johnson naar een zweetkamertje van het parlement waar de leiders van de Lagerhuiscommissies hem drie uur lang uitknepen. Ook hier waren het de Conservatieven die het meest kritisch waren. Ondertussen regende het ontslagbrieven. Aan het einde van de middag stond de teller op 43 afgetreden leden van de regering. Daarmee sneuvelde een record in de Britse politiek. Het gaat om drie ministers, plus tientallen staatssecretarissen en assistenten. De Britse regering telt in totaal 122 leden.

Ondertussen waren er diverse bewindslieden naar 10 Downing Street gekomen om Johnson op te wachten. Het ging om de ministers van Transport, Binnenlandse Zaken en Internationale Handel, alsmede Nadhim Zahawi, die een dag eerder was gepromoveerd tot minister van Financiën. Ook aanwezig waren de Chief Whip, de machtige functionaris die verantwoordelijk is voor de fractiediscipline, en de machtige fractieleider, Sir Graham Brady. Als waren ze aanzeggers, hadden deze mannen in grijze pakken één mededeling: het uur U is aangebroken.

Boris Johnson en zijn ultra-loyalisten bleven er stug bij dat hij premier is dankzij een mandaat dat hij eind 2019 van de Britse kiezers heeft gekregen, toen hij een meerderheid van tachtig zetels haalde bij de verkiezingen. Later op de avond besloot Johnson wraak te nemen door Gove te ontslaan. Hij noemde zijn collega een ‘slang'. De vader van Johnson, Stanley, loofde zijn zoon. ‘Oog om oog, tand om tand,’ beweerde hij op de televisie. Hij wees op de lessen die zijn zoon leerde tijdens de Wall Game op kostschool Eton, waar deelnemers voor elke yard moesten vechten.

Vertrouwensstemming

Omdat Johnson weigert op te stappen komt zijn lot in de handen van de fractie te liggen. Als de regels aanstaande maandag zoals verwacht worden aangepast, kan er weer een vertrouwensstemming worden gehouden. Bij de vorige, begin juni, kwamen zijn tegenstanders 32 stemmen te kort. Dat tekort zal deze keer vrijwel zeker ongedaan worden gemaakt, maar Johnson wil tot het einde vechten. Wat hem aangaat is dit een strijd tussen het volk en de volksvertegenwoordigers. De premier blijft er bovendien bij dat het, met de oorlog in Oekraïne en een koopkrachtcrisis, geen goede tijd is om een leiderschapsverkiezing te houden.

Hij wijst erop dat hij verantwoordelijk is voor de voltooiing van het brexit-proces, de succesvolle vaccinatiecampagne tijdens de pandemie en het leiderschap in de Oekraïnecrisis. Het groeiende leger tegenstanders wijzen op zijn gebrek aan integriteit en voortdurende neiging om de waarheid te verdoezelen. Zijn recente gedraai en gelieg in een affaire omtrent de handtastelijke fractiemanager Chris Pincher was voor veel van zijn partijgenoten de spreekwoordelijke druppel. Johnsons hardnekkige weigering om op te geven doet denken aan het beroemde gedicht van Dylan Thomas over een wanhopig gevecht tegen het doven van het licht.