Johnson lijkt bereid een bom te leggen onder de scheidingsakte met Brussel

De Britse premier Johnson lijkt bereid een bom te leggen onder de moeizaam bevochten scheidingsakte met Brussel, en daarmee komt het No Deal-scenario weer in zicht. Wat beweegt de Britten? We bellen met correspondent Patrick van IJzendoorn.

Als correspondent in Londen heb jij je vingers blauw getikt over de brexit, maar de laatste maanden was het stil aan dat front. Nu is het onderwerp weer terug, en direct met een knal. Veerde jij ervan op vanmorgen?’

“Zeker! In het begin was het wel een verademing, dat de brexit niet meer alles domineerde, maar ik begon het al een beetje te missen. Het is ook smakelijk politiek drama.”

Boris Johnson dreigt een moeizaam bevochten scheidingsakte met Brussel op te blazen en wil uiterlijk 15 oktober een overeenkomst over de toekomstige handel. Waarom ligt hij plotseling zo op ramkoers?

“Hij wil voor eens en altijd duidelijk maken dat het Verenigd Koninkrijk niet zal toegeven aan de Europese Unie. De onderhandelingen over de brexit lopen de afgelopen weken uiterst moeizaam. Er hangt een nare sfeer en er is groot wederzijds wantrouwen. Brussel leek te denken dat de Britten uiteindelijk toch wel eieren voor hun geld zouden kiezen, uit vrees voor een harde brexit. Zo van: als het puntje bij het paaltje komt, draait Londen wel bij. Dat frustreert Johnson mateloos en op deze manier hoopt Downing Street duidelijk te maken dat het menens is.”

Is de boodschap volledig aan de EU gericht, of is dit ook een spel voor de binnenlandse bühne?

“Dat speelt altijd mee. Het gezag van Johnson is ondermijnd door de lockdown. De ene helft van de mensen, ook binnen zijn eigen partij, vindt dat hij daarmee te ver is gegaan en er te veel economische schade is aangericht. De andere helft meent dat hij juist niet ver genoeg is gegaan. Johnson weet heel goed dat de brexit de reden is dat hij aan de macht is gekomen, en zijn gezag gaat volledig onderuit als hij te veel toegeeft aan de Europese Unie. Dat zal hij dus nooit doen, en dat wilde hij wellicht nog eens onderstrepen.”

Volgens Europese diplomaten verliest het Verenigd Koninkrijk alle geloofwaardigheid als het een streep zet door een deal die het eerder heeft gesloten. Het zou politieke zelfmoord zijn, omdat landen wereldwijd zich achter de oren gaan krabben voor ze een akkoord met Londen sluiten.

“Dat valt wel mee, denk ik. De Britten hopen vooral op een goede deal met de Verenigde Staten. Het is natuurlijk afwachten wie daar de presidentsverkiezingen gaat winnen, maar ik denk niet dat dit Donald Trump enorm zal afschrikken – die vindt het alleen maar mooi wat er gebeurt. En Londen ligt op dit moment liever in bed met Washington, dan met Brussel. Natuurlijk is het een enorme gok om een redelijk betrouwbare relatie te verbreken om een redelijk onbetrouwbare relatie aan te gaan, maar Johnson hoopt uiteindelijk de VS en Europa tegen elkaar uit te kunnen spelen.”

Dat ruikt naar grootheidswaanzin.

“Dat ligt eraan op welke termijn je de winst wilt binnenslepen. Op korte termijn kan dit schadelijk zijn, maar op de lange termijn, en dan moet je denken aan een jaar of dertig, is het wellicht interessant om de handen vrij te hebben bij onderhandelingen met bijvoorbeeld China of Brazilië.”

Noord-Ierland lijkt hierbij te worden geofferd: de deal die nu dreigt te worden opgeblazen gaat ook over de grens tussen Ierland, dat lid is van de EU, en Noord-Ierland, dat onderdeel uitmaakt van het Verenigd Koninkrijk.

“Daar heeft Johnson geen boodschap aan, want de Noord-Ieren hebben sinds de laatste verkiezingen politiek geen stem meer. Je ziet sowieso dat het Verenigd Koninkrijk in het brexitkamp niet meer heilig is: de brexiteers zullen geen traan laten om de Noord-Ieren, en je merkt dat de brexit voor hen ook belangrijker is dan Schotland.”

“Dat zie je ook op een ander niveau terug. Claire Fox bijvoorbeeld, de voormalige voorzitter van de Revolutionaire Communistische Partij, die in de jaren negentig begrip kon opbrengen voor de IRA, kreeg van Johnson onlangs nog een adellijke titel. Het devies van deze regering lijkt: we moeten eerst alles afbreken voordat we weer kunnen opbouwen. Dat geldt blijkbaar voor alles.”