In Florida wacht de Braziliaanse ex-president Bolsonaro eerst af hoe de afrekening van zijn bewind uitpakt

Vorig jaar schreeuwde Jaïr Bolsonaro nog tegen zijn aanhangers: “Ik zal nooit worden opgesloten! Ik zal nooit worden gearresteerd!” Maar vlak voordat zijn opvolger werd ingezworen, leek Bolsonaro er toch niet zo zeker van dat hij in eigen land uit handen van justitie zou blijven, en vertrok hij naar de Verenigde Staten.

Hij was er dus niet bij toen Aline Sousa, een zwarte vuilnisvrouw, zondag de presidentiële sjerp om de schouders hing van de nieuwe Braziliaanse president Luis Inácio Lula da Silva – iets dat de aftredende president volgens de democratische traditie van het land eigenlijk hoort te doen. En hij stond ook niet op het podium toen Lula opvallend hard naar Bolsonaro uithaalde – ook al werd diens naam hierbij niet genoemd.

Zo hekelde Lula de manier waarop zijn voorganger de coronapandemie had aangepakt. Hij gebruikte daarbij zelfs het woord ‘genocide’ en beloofde dat die “niet ongestraft” zou blijven. De verkiezingscampagne omschreef Lula als een “haatcampagne die was opgezet om het Braziliaanse volk te vernederen en te manipuleren”, waarbij overheidsinstanties werden misbruikt voor een “autoritair machtsproject”. “Maar op haat reageren we met liefde, op leugens reageren we met de waarheid en op terreur en geweld reageren we met de consequenties van de wet”, aldus de nieuwe president.

Disney World

Op dat moment zat Bolsonaro duizenden kilometers verderop, in een villa nabij Disney World, die hij volgens The New York Times huurt van iemand uit de wereld van de vechtsporten. Vorige week nog ontkende hij tegenover CNN Brasil dat hij van plan was het land te verlaten, maar waarschijnlijk wacht Bolsonaro toch liever in Florida af wat er gebeurt nu hij zijn presidentiële immuniteit kwijt is.

Zo lopen er verschillende zaken vanwege zijn beleid tijdens de coronapandemie, die in Brazilië aan bijna zevenhonderdduizend mensen het leven kostte. Volgens Bolsonaro was het “niet meer dan een griepje”. Hij vertraagde de aankoop van het Pfizer-vaccin opzettelijk (“Mensen kunnen hierdoor in een krokodil veranderen”) waardoor tienduizenden Brazilianen overleden. Volgens een vernietigend onderzoeksrapport van het Congres zou Bolsonaro beschuldigd kunnen worden van dertien misdrijven, waaronder genocide, omdat de inheemse bevolking door zijn beleid kwetsbaar werd voor het virus.

Digitale milities

Daarnaast wordt Bolsonaro verdacht van connecties met ‘digitale milities’ die tijdens de verkiezingscampagne desinformatie hebben verspreid. Bovendien worden Bolsonaro’s aanvallen op de Braziliaanse stemmachines onderzocht. Volgens rechter Alexandre de Moraes heeft Bolsonaro met deze klacht geprobeerd om het kiesproces te ondermijnen: hij legde de partij van Bolsonaro een boete op van omgerekend 4,1 miljoen euro en heeft de zaak daarna doorgestuurd naar het Hooggerechtshof. Er lopen overigens ook nog verschillende corruptieonderzoeken tegen alle vier zijn zonen, die publiek geld zouden hebben weggesluisd naar familie en vrienden en verwikkeld zijn in verdachte vastgoedtransacties.

“Het wordt de cel, de dood of de overwinning”, heeft Bolsonaro eerder over zijn eigen toekomst gezegd. De overwinning is er niet van gekomen. Er doen allerlei geruchten de ronde dat hij in Florida zou kunnen zijn voor gezondheidsonderzoeken. Maar de 67-jarige Bolsonaro lijkt in goede gezondheid te verkeren. De mogelijkheid bestaat dat hij (na jarenlange procedures) achter de tralies zal belanden. “Degenen die fouten hebben gemaakt”, zei Lula zondag, “zullen zich daarvoor binnen deze rechtsstaat moeten verantwoorden.”