Hoe Jambon I een revolutie voorbereidt

Wie de vingerafdrukken van Vlaams Belang zoekt in het nieuwe Vlaamse regeerakkoord, kijkt als vanzelf naar het inburgeringsbeleid. Die lezing is te beperkt. Het hele akkoord is doordesemd van nationalistische symboliek, en dat is geen toeval. Hoofdredacteur Bart Eeckhout analyseert de politieke week.

“Ik ben een volbloed Vlaams-nationalist. Als je dan de leiding kunt opnemen van dat land waarvoor je je wil inzetten, is dat een hele eer.” Aldus sprak de nieuwe Vlaamse minister-president Jan Jambon afgelopen maandagavond in Terzake.

Het kan een verspreking geweest zijn door de vermoeidheid na een nacht onderhandelen, maar tot nader order is Vlaanderen een gewest of een deelstaat. Geen ‘land’.

Of is het geen slip of the tongue? Een avond later kreeg N-VA-voorzitter Bart De Wever op het ledencongres van zijn partij alle handen enthousiast op elkaar toen hij aanstipte dat Vlaanderen in het verse regeerakkoord “voor het eerst een natie” wordt genoemd. Meer bepaald, zo lezen we op pagina 14, ‘een natie met een eigen taal en cultuur’.

Dat is minder banaal dan coalitiepartijen CD&V en Open Vld het zullen laten uitschijnen. Het begrip ‘natie’ komt, bij nader inzien, nog viermaal elders voor in het bestuursakkoord van Jambon I. Dat gebeurt in de hoofdstukken over geschiedenisonderwijs, cultuur, erfgoed en imago-opbouw.

Hier wordt een – vreedzame – revolutie voorbereid. Deadline: lente 2024, bij de volgende nationale verkiezingen, wanneer N-VA en VB kunnen mikken op een parlementaire meerderheid onder hen beiden.

De inspiratie komt uit het buitenland. Na de verkiezingen van 2014 liet dezelfde Bart De Wever zijn partij nog uit de Europese fractie van groenen en regionalisten stappen. Te linkiewinkie, die Catalaanse en Schotse nationalisten. Inmiddels moet de N-VA wel toegeven dat die Catalanen en Schotten een veel groter deel van hun gemeenschap achter hun onafhankelijkheidsstreven hebben gekregen.

Ronduit problematisch

Dat is in Vlaanderen nogal een probleem. Op de avond van de recentste stembusuitslag zei Bart De Wever dat de “Vlaming Vlaams-nationalistisch heeft gestemd”. Een verdraaiing van de waarheid om het eigen zware verlies toe te dekken en de winst van radicaal-rechts te recupereren. Er vallen veel redenen te bedenken waarom Vlamingen voor VB of N-VA gestemd hebben, maar dat ze dat zo massaal deden omdat ze confederalisme, laat staan een onafhankelijk Vlaanderen willen, is onzin.

Dat beseft de N-VA-top ook wel. Een wiskundige meerderheid voor de nationalistische partijen N-VA en VB is in Vlaanderen nabij. Maar een heus mandaat van de bevolking om de instellingen te blokkeren, desnoods tot aan de uiterste consequentie? Ga weg. Mochten Bart De Wever en Tom Van Grieken morgen, naar Catalaans model, een referendum houden over Vlaamse onafhankelijkheid, dan maken ze geen schijn van kans.

Althans: nu nog niet. Daarom moet de Vlaming blijkbaar ‘Catalaanser’, nationalistischer worden. Op dat punt toont deze zéér Vlaamse regering zich erg overtuigd van de maakbaarheid van een samenleving.

Het is geen toeval dat juist in de hoofdstukken over onderwijs en cultuur het begrip ‘natie’ valt. Bijvoorbeeld als het over de veelbesproken ‘canon’ gaat. Die “werkt met vensters: personen, gebeurtenissen en cultureel erfgoed laten samen het verhaal van de historische en culturele ontwikkeling van Vlaanderen als Europese natie zien”.

Die intentie is ronduit problematisch: onderwijs wordt ingezet voor een ideologisch doel. De canon moet expliciet dienen om bij leerlingen het idee in te lepelen van Vlaanderen als ‘Europese natie’. Valt alles wat niet binnen het natieplaatje past – ‘België’ om maar eens iets te noemen – ook per definitie buiten de canon?

Hetzelfde geldt voor cultuurbeleid, dat onder de auspiciën van de minister-president zelf komt te staan. Nogmaals een citaat: “We maken van Vlaanderen een sterke en zelfverzekerde natie waar Vlamingen en bezoekers fier op zijn, met aandacht voor een rijke waaier aan culturele beleving. Vlaanderen kan pas echt stralen als het ook cultureel straalt.” Cultuur moet dus dienen om de Vlaamse natie te doen ‘stralen’.

Het plaatst het aangekondigde nieuwe museum voor de geschiedenis en cultuur van Vlaanderen in een bijzonder daglicht. Ook daar mag de Vlaming er zich bewust van gaan worden dat hij één ‘natie’ vormt. En dat die natie het buiten beeld gemonteerde België niet nodig heeft om op eigen benen te staan.

De dezer dagen op rechts populaire communistische filosoof Antonio Gramsci (1891-1937) wist het al: om de macht te verwerven moet je ook de harten en geesten weten te winnen. Dat lukt niet zonder slag of stoot.

Burgemeesterssjerp

De onopgeloste kwestie van de burgemeesterssjerp toont hoe die strijd nu al begonnen is. Burgemeesters zelf laten kiezen of ze de traditionele tricolore sjerp, dan wel een Vlaamse geel-zwarte dragen, is in al zijn banaliteit een riskant idee. Van een neutraal ambtelijk instrument wordt een politiek identiteitsbewijs gemaakt. Burgemeesters, die een gemeente horen te verenigen achter een beleid, worden gedwongen ideologisch te verdelen. Hoe vreemd: een hoofddoek aan het loket is een drama want niet neutraal, maar het hoofd van het gemeentebestuur wordt verplicht om een ideologische voorkeur uit te dragen.

Natuurlijk kun je met de ogen rollen, maar je zult zien dat er provocaties komen. Burgers zullen ‘eisen’ dat de burgemeester hun voorkeur uitdraagt. Daarover zal ophef gecreëerd worden. En zo begint het.

Er zit wel degelijk een politiek doel achter dit nationalistische beleid: de psychologische voorwaarden scheppen voor een (meer) onafhankelijk Vlaanderen. Opdat die Vlaming, als de parlementaire V-meerderheid in 2024 echt gerealiseerd zou worden, meer begrip zou hebben voor een blokkage.

Over wat dan te gebeuren staat, bestaan behoorlijk revolutionaire ideeën in Vlaams-radicale kringen. Van Gerolf Annemans tot Hendrik Vuye leeft de overtuiging dat het Vlaams Parlement desnoods eenzijdig de Vlaamse onafhankelijkheid kan uitroepen.

Zover zijn we natuurlijk nog niet. Maar in dit regeerakkoord zijn de kiemen gezaaid voor een totaal andere regering met een totaal ander plan in 2024 of nog later.

Alarmisme? Misschien. Toen de VRT-nieuwssite in augustus lezers vroeg wat er volgens hen in die Vlaamse canon moest staan, antwoordde N-VA-topper Sander Loones op Twitter met ‘Het Plakkaat van Verlatinghe’.

Het ‘Plakkaat van Verlatinghe’ is het document waarmee de Nederlanden zich in 1581 eenzijdig onafhankelijk verklaarden van de Spaanse troon.