Hoe CD&V de hand uitsteekt naar N-VA

Voor 121 burgemeesters van CD&V was het gisterochtend bizar ontwaken. Op vraag van de partij zakten ze massaal af naar een congrescentrum in Neder-Over-Heembeek. Het doel: samen de kiescampagne aftrappen die in het teken staat van levenskwaliteit. Maar diezelfde ochtend verspreidde de partijtop een opiniestuk waarin ze de aandacht helemaal van dat thema afleidde.

“Na de verkiezingen van mei moet er in het Vlaams Parlement een consensus gezocht worden over een nieuwe staatshervorming”, schrijven Wouter Beke, Hilde Crevits en een handvol andere toppers in De Standaard. “De Franstalige partijen kunnen een gelijkaardige oefening starten, waarna de Senaat aan de slag kan. In een ideaal scenario ligt er dan een blauwdruk klaar voor een staatshervorming die vanaf 2024 uitgevoerd kan worden.”

Voor het eerst laat CD&V in haar communautaire kaarten kijken. Zo is de partij bereid om mee te stappen in een zevende staatshervorming, maar wel pas vanaf 2024. Een snelle confederale omslag, zoals N-VA wil, is geen optie. Bovendien staat de partij niet te springen om steun te verlenen aan een herzieningsverklaring van de grondwet. Zonder zo’n verklaring kan er tijdens de volgende legislatuur op communautair vlak weinig veranderen.

“Om nu nog een lijst met artikelen uit de grondwet voor herziening vatbaar te verklaren, heb je een meerderheid nodig in de regering. Maar de val van de regering heeft dat sterk bemoeilijkt”, stelt Beke. Een aantal bevoegdheden kunnen volgens hem wel zonder de grondwet worden herverdeeld, bijvoorbeeld via samenwerkingsakkoorden tussen de regio’s.

Luchtfietserij

In tegenstelling tot Groen en Open Vld wil CD&V ook niet weten van een herfederalisering, waarbij bevoegdheden weer worden overgedragen aan het federale niveau. Enkel voor specifieke dossiers, zoals de invoering van 5G en de geluidsnormen rond de luchthaven, is zo’n verschuiving bespreekbaar. “Het zwaartepunt van de bevoegdheden moet wel bij de deelstaten liggen”, verduidelijkt Beke.

CD&V is altijd een trekkende kracht geweest bij staatshervormingen. Toch is deze boodschap om verschillende redenen opmerkelijk. In 2016 stemde het partijcongres op vraag van de jongeren nog voor de mogelijkheid voor herfederalisering. Confederalisme is intussen geclaimd door N-VA. En waarom hierrond communiceren als de campagne in teken staat van levenskwaliteit? “Een beetje eigenaardig”, zegt politicoloog Nicolas Bouteca (UGent). “De christendemocraten begeven zich op het domein van de tegenstander.”

Binnen de partij weerklinkt de verklaring dat de christendemocraten zich afzetten tegen de ‘luchtfietserij’ van andere partijen. Zo schoot de Raad van State afgelopen vrijdag de plannen voor een herfederalisering van het klimaatbeleid af wegens ongrondwettelijk. Die klimaatwet had de steun van Groen, sp.a en alle Franstalige partijen. “Wij wisten op voorhand dat dat zou gebeuren.” Ook het pleidooi van minister Maggie De Block (Open Vld) om het gezondheidsbeleid te herfederaliseren, is volgens CD&V onverdedigbaar.

Zelf vinden ze ook dat ze zich afzetten tegen N-VA. De partij van Bart De Wever maakte eind januari bekend dat ze na de verkiezingen voor een totale overstap naar het confederalisme gaat, waarin alle bevoegdheden worden overgedragen naar de deelstaten. Maar die ‘big bang’ is volgens CD&V compleet onrealistisch. Al is het maar omdat geen enkele Vlaamse of Franstalige partij daarin meegaat.

“Wij willen ook bijkomende bevoegdheden voor de deelstaten, maar het verschil is dat wij dat willen bereiken via samenwerking”, zegt Brussels lijsttrekker Benjamin Dalle, als toenmalig kabinetard een van de architecten van de vorige staatshervorming in 2011.

Beredeneerde gok

Beke en co. doen hiermee een beredeneerde gok. Want als N-VA na de verkiezingen geïsoleerd staat, moet ze kiezen. Ofwel houdt ze principieel vast aan haar snelle confederale omslag, met het risico dat er niets gebeurt. Ofwel komt er een afspraak tussen de Vlaamse regeringspartijen om te kijken wat mogelijk is. In dat geval biedt CD&V zich aan als partner voor the next best thing. Beter een hervorming in 2024 dan nooit.

Of die gok zal renderen, valt moeilijk te voorspellen. Tot aan de verkiezingen zal geen enkel N-VA’er een uitstel van de staatshervorming openlijk ondersteunen. “Dit is too little, too late”, zei kandidaat-premier Jan Jambon (N-VA) gisteren. “De mankementen van ons staatsbestel moeten onmiddellijk aangepakt worden, en niet binnen tien jaar. Waarom nog wachten?” Vandaag lanceren Peter De Roover en Karl Vanlouwe een voorstel voor de herziening van de grondwet.

Maar wat als N-VA straks op een communautaire muur botst en de kans krijgt om in een centrumrechtse regering te stappen? Zal de verleiding niet groot zijn om, net zoals in 2014, haar confederalisme in de koelkast te stoppen? Binnen CD&V sluiten ze de optie niet uit. Zeker als N-VA aan haar achterban kan beloven dat er intussen wordt gewerkt aan een staatshervorming op langere termijn.

“Deze positionering brengt de gewezen kartelpartners CD&V en N-VA dichter bij elkaar”, denkt ook Nicolas Bouteca. “Als De Wever straks minister-president van Vlaanderen zou worden, zal hij de vraag van CD&V om een commissie staatshervorming op te richten moeilijk naast zich neer kunnen leggen. Via die commissie kan je immers opnieuw aandacht krijgen voor een staatshervorming. Nu is die weg.”