Het opvangtekort was voorspelbaar, maar Nicole De Moor (cd&v) verkoos de waarschuwingen te negeren

De ergste uitwassen in de opvangtekorten wat wegpoetsen en voorts alle energie in het terugstuurbeleid steken. Dat lijkt het hoogst haalbare asielbeleid geworden. Is een alternatief mogelijk?

Wie even niet oplet, zou zomaar kunnen denken dat de crisis in de asielopvang alweer voorbij is. Hulpverleners melden dat gezinnen met kinderen of minderjarigen die zich aanmelden meestal wel weer een plaatsje vinden, en daarmee lijkt de urgentie weggeëbd. Dat nog altijd jonge mannelijke kandidaat-asielzoekers de nacht op straat doorbrengen, wordt vergeten. De federale regering zegt een oplossing te zoeken, maar de onderhandeling sleept aan. Misschien moet het eerst nog een graad of tien kouder worden?

Onmogelijk is zo’n oplossing niet. In het land zijn er voldoende hallen en zalen die, in geval van nood, snel vrij en gebruiksklaar gemaakt zouden kunnen worden. Het is veelzeggend dat zo’n uitweg vandaag zo goed als politiek ondenkbaar geworden is, en dat wie die gedachte toch uitspreekt, zich verzekerd weet van een verbale haatcampagne.

Er is nog wel meer veelzeggend in het actuele asieldebat - of moeten we zeggen ‘niet-debat’. Dat huidig staatssecretaris Nicole de Moor (cd&v) op Twitter in een relletje verzeild raakte met een van haar voorgangers, Theo Francken (N-VA), over de gedwongen uitwijzing van afgewezen Congolese migranten. Inzet van de bitse woordenstrijd was de vraag wie er al het meeste Congolezen had teruggestuurd. Verder reiken de ambities al lang niet meer.

Nederland

Staatssecretaris De Moor is nog nieuw in het vak, nadat ze in volle opvangcrisis diende over te nemen van huidig cd&v-voorzitter Sammy Mahdi. De staatssecretaris is een expert in de materie en lijkt te doen wat ze kan. Dat is toch maar het halve verhaal. Als voormalig kabinetschef onder Mahdi is ze de architect van het huidige beleid. Het tekort aan opvangcapaciteit was voorspelbaar, maar mevrouw De Moor verkoos de waarschuwingen te negeren.

Het is dan ook niet overdreven om te stellen dat de dakloosheid van kandidaat-asielzoekers een bewuste beleidskeuze is. Het is een afschrikkingsmiddel om mensen te ontraden naar hier af te zakken. We kunnen ons, met andere woorden, een morele bult schrikken over de sterk naar uiterst rechts ruikende uitspraak ‘Vol is vol’ van Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert, onlangs in De afspraak op vrijdag, feit is dat dat ook maar een ietwat onbeholpen verwoording is van het mainstreamdenken over asiel en migratie. Ook dat kun je veelzeggend noemen, in een tijdperk waarin zelfs het idee van ontwikkelingssamenwerking en internationale klimaatsolidariteit verdacht wordt gemaakt.

Dit is geen pleidooi voor naïviteit als alternatief voor politiek cynisme. Dat mensensmokkelaars en -handelaars het ritme van de migratiegolven meebepalen is evenzeer een feit. Het is niet ondenkbeeldig dat zij als commerçanten in menselijk leed inspelen op ruimhartig beleid voor vluchtelingen, asielzoekers en migranten.

Nederland kan daarvan meespreken. Want niet alleen België zit in de knoei. Onder meer Nederland kent een zeer gelijkaardig asielprobleem, mede omdat het land relatief veel asielaanvragen goedkeurt. Een regeringscrisis werd er ternauwernood vermeden, nadat de liberale VVD toch instemde met de verplichte spreiding van asielzoekers over het land.

Een wondermiddel is er ook niet. Daarvoor is een internationaal vraagstuk waarin onder meer oorlog, klimaatverandering, mensenhandel en extreme ongelijkheid meespelen gewoonweg te complex. Een deftig uitgewerkt arbeidsmigratiebeleid zou de kwestie op zijn minst wel verhelderen. Denk daarbij aan een Europese variant van het Canadese quotasysteem voor arbeidsmigranten. De Europese Unie heeft al een smal poortje voor arbeidsmigratie, maar dat zet niet veel zoden aan de dijk.

Meer moet van de EU als geheel ook niet meer verwacht worden, nu uiterst rechtse politici er almaar meer regeringsbanken bezetten. De recente migratierel tussen Italië en Frankrijk illustreert nogmaals dat wachten op Europese eensgezindheid gelijkstaat aan nietsdoen. Alleen met een kleinere coalitie van gelijkaardige en gelijkgezinde buurlanden kan er nog wat bewegen.

Het uitwerken van een volwaardige arbeidsmigratiepoort heeft enkele voordelen. Een interessante, recente peiling van Jan Denys voor HR-dienstverlener Randstad toont - weliswaar met de beperking eigen aan peilingen - een genuanceerd beeld van de publieke opinie over asiel en migratie. Ja, vele Belgen staan over het algemeen redelijk sceptisch tegenover migratie, maar juist over legale arbeidsmigratie zijn Belgen wel redelijk positief. ‘Draagvlak’ is dus niet echt het probleem.

Zinsbegoocheling

Arbeidsmigratie kan ook twee reële uitdagingen ten dele oplossen: krapte op de arbeidsmarkt en illegale migratie-instroom. Bovendien neemt het wat druk weg op de bestaande en al te vaak oneigenlijk gebruikte asieltoegang omdat er een legaal alternatief is. Zo mildert de weliswaar beperkte extra poort dus ook de roep om maar meteen dat asielrecht zelf te gaan inperken. Een migratiequotum geeft ook een morele legitimatie aan het strenge afwijzingsbeleid voor wie niet in aanmerking komt. We kunnen nu eenmaal niet het leed van de hele wereld dragen.

Er zijn vast ook tegenargumenten, maar het debat wordt zelfs niet gevoerd. Na dertig jaar dominantie van VB op dit terrein, zit de schrik voor het ‘draagvlak’ er goed in. Dus blijft het beleid beperkt tot het verstrengen van de instroom en het versnellen van de uitstroom.

Zo verwachten premier De Croo (Open Vld) en staatssecretaris De Moor veel van de nieuwe mogelijkheid om meer Afghaanse migranten-vluchtelingen terug te sturen. Een zinsbegoocheling, want zonder akkoord met de taliban in Kaboel is terugsturen feitelijk onmogelijk. Uitgeprocedeerde Afghanen kunnen misschien plaatsmaken in de asielcentra, maar dan alleen om in de illegaliteit te verzeilen. Het is dan enkel wachten tot de boemerang van onvrede over dat schijnbeleid terugkeert.