Geduld Catalaanse president is op: Pere Aragonès wil dat er koppen gaan rollen na spionageschandaal

Pere Aragonès hoefde niet lang na te denken toen hem op 21 april, tijdens een bijeenkomst voor de buitenlandse pers in Madrid, werd gevraagd wat hij nu precies wilde van de Spaanse regering. Drie dagen eerder was duidelijk geworden dat de president van Catalonië was bespioneerd, vermoedelijk door de Spaanse inlichtingendienst. Was hij uit op uitleg, excuses of de scalpen van de verantwoordelijken? “Dat allemaal”, antwoordde Aragonès.

Het klonk vreemd uit de mond van de man die dialoog verkiest boven de confrontatie, en met zijn kalme uitstraling een half uur eerder haast onopgemerkt de ruimte vol journalisten was binnengestapt. Dat Pere Aragonès i Garcia (39) toch eiste dat er koppen zouden rollen, zegt iets over de ernst van de politieke crisis tussen Spanje en zijn opstandige regio Catalonië. Een crisis die drie weken geleden uitbrak met het nieuws dat de geheime dienst CNI de beruchte spionagesoftware Pegasus zou hebben losgelaten op 63 personen in en rond de onafhankelijkheidsbeweging.

Succesvol gehackt

Volgens digitale waakhond Citizen Lab, die het onderzoek uitvoerde, werden de mobiele telefoons van zeker 51 van hen succesvol gehackt met Pegasus, gebouwd voor het spioneren van terroristen en zware criminelen. Een van de gehackten was Aragonès, die kookt van woede sinds hij weet dat iemand meeluisterde met zijn belletjes. In een besloten overleg in het parlement, waarvan de inhoud onmiddellijk op straat kwam te liggen, gaf het hoofd van de geheime dienst donderdag toe dat Aragonès en zeventien andere kopstukken inderdaad zijn bespioneerd. Maar de CNI-directeur ging volgens Spaanse media niet in op de mogelijke inzet van Pegasus, en hamerde erop dat alles met toestemming van de rechter is verlopen.

Het is niet genoeg voor Aragonès. Hij wil een diepgaand onderzoek en een offer in de vorm van Margarita Robles, de minister van Defensie die politiek verantwoordelijk is voor de CNI. De relatie tussen Spanje en Catalonië, die juist aan de beterende hand was, staat op het spel. Mogelijk loopt zelfs de landelijke regering gevaar. De sociaaldemocratische premier Pedro Sánchez leunt in het parlement mede op de gedoogsteun van Aragonès’ partij, terwijl ook de uiterst linkse coalitiepartner Podemos aanstuurt op het vertrek van Robles.

Dat Aragonès de centrale figuur in die vurige strijd is, past op het eerste gezicht niet bij zijn reputatie als koele technocraat. Achter zijn doorgaans milde voorkomen gaat echter een fanatieke separatist schuil, die al sinds hij zelfstandig kan nadenken, weet waar hij ooit wil uitkomen: een onafhankelijk Catalonië.

‘Foute burgemeester’ als opa

Pere Aragonès wordt op 16 november 1982 geboren in Pineda de Mar, aan de Catalaanse kust. Zijn achternaam is nauw verbonden met de geschiedenis van het stadje, om een andere reden dan Aragonès graag zou zien. Opa Josep was er burgemeester in de nadagen van het franquisme en nog jaren erna, als lid van een rechts-conservatieve partij. Ook legde hij er de basis voor Golden Hotels, een keten van kusthotels die nog altijd in bezit is van de familie en nu wordt gerund door de vader en ooms van de regiopresident.

Pere heeft weinig interesse voor de hotelwereld en slaat politiek een compleet andere richting in. Op zijn zestiende wordt hij lid van de jeugdafdeling van Esquerra Republicana de Catalunya (Republikeins-Links in Catalonië, ERC). Een partij met een roemrucht verleden, gevormd door mensen als Lluís Companys, de laatste Catalaanse president voor de dictatuur, die in 1940 door Franco’s troepen werd geëxecuteerd.

De kleine Aragonès steekt al snel boven zijn leeftijdsgenoten uit. Tussen 2003 en 2007 is hij de landelijk woordvoerder van de ERC-jongeren en het gezicht van een felle campagne die de veronderstelde financiële achterstelling van zijn regio aan de kaak stelt. ‘Espanya ens roba’ of ‘Spanje steelt van ons’, staat op de posters die hij aan de pers presenteert.

President dankzij de rechter

Zijn scherpe profiel ruilt hij in voor een pragmatischer stijl tijdens zijn bliksemopkomst in moederpartij ERC. De intelligente, ook onder grote druk rustig analyserende Aragonès krijgt in 2006 een zetel in het regioparlement, die hij bijna een decennium zal bekleden. Het is de periode waarin het in Catalonië, in de zware nasleep van de financiële crisis van 2008, begint te broeien.

In oktober 2017 komt het tot een frontale botsing met Madrid, als de Catalaanse regering een illegaal referendum voor onafhankelijkheid uitschrijft en kortstondig de republiek uitroept. Aragonès wordt door zijn partijleiders bewust buiten de organisatie gehouden om de scherven te kunnen oprapen als het misloopt. Zo zal het ook gaan. Nadat partijgenoten een proces aan hun broek hebben gekregen of de grens over zijn gevlucht, krijgt Aragonès de leiding over ERC, en in juni 2018 wordt hij de nieuwe vicepresident van Catalonië.

Dat hij twee jaar later de hoogste politicus wordt, heeft hij opnieuw te danken aan een juridisch proces. De zittende president Quim Torra, van een andere, op dat moment grootste pro-onafhankelijkheidspartij, wordt in september door de rechter uit zijn ambt gezet omdat hij separatistische symbolen heeft opgehangen aan het regeringsgebouw in Barcelona. Aragonès schuift door, eerst als interim. Een half jaar later wordt hij na nieuwe verkiezingen officieel de eerste ERC-president in veertig jaar tijd.

Met hem kiezen de Catalanen die voor onafhankelijkheid zijn na jaren van conflict voor een zachtere aanpak. Alleen de dialoog met Spanje kan de republiek dichterbij brengen, is Aragonès overtuigd. Hij hervat het gesprek met premier Sánchez en krijgt het voor elkaar dat diens regering gratie verleent aan de veroordeelde separatisten. In dat relatief rustige vaarwater woedt sinds drie weken een storm die Pegasus heet.