Franse regering overleeft nipt motie van wantrouwen, maar de pensioenonrust is zeker niet voorbij

Waarschijnlijk was het allerminst, maar de dreiging van een naderend einde was nog nooit zo groot voor de regering van premier Élisabeth Borne. Maandag stemde het parlement over een motie van wantrouwen tegen de regering. Niet voor het eerst – de afgelopen maanden zijn er herhaaldelijk dergelijke moties ingediend – maar dit keer met meer steun dan ooit: 278 parlementariërs schaarden zich achter de motie. Negen te weinig om de regering ten val te brengen; daarvoor waren 287 stemmen vereist.

Toch was het een pijnlijke uitslag voor president Emmanuel Macron en de ministersploeg onder leiding van Borne, die bij gebrek aan een absolute meerderheid in het parlement voortdurend op zoek moet naar samenwerking. Temeer omdat ook enkele leden van Les Républicains (LR) zich achter de motie van wantrouwen hadden geschaard. Die rechtse partij voerde vorig jaar nog campagne voor de verhoging van de pensioenleeftijd naar 65 jaar.

Stapsgewijs omhoog

Nu de regering de stemming heeft overleefd, geldt de pensioenhervorming als aangenomen. Dat betekent dat de pensioenleeftijd vanaf deze zomer stapsgewijs omhoog gaat, van 62 jaar nu naar 64 jaar in 2030. Ook zullen Fransen langer premie moeten afdragen om aanspraak te maken op een volledig pensioen, tot 43 jaar in 2027. Tenminste, als Macron en Borne niet zwichten voor de toenemende druk van vakbonden en demonstranten die zich zullen blijven verzetten tegen de plannen.

Sinds premier Borne vorige week besloot de pensioenhervorming door te drukken door met een beroep op artikel 49.3 de stemming in het parlement te omzeilen, wordt op verschillende plaatsen in Frankrijk dagelijks gedemonstreerd. De sfeer is daarbij soms grimmig; in Parijs werden waterkanonnen en traangas ingezet, in heel Frankrijk zijn tot dusver meer dan honderd arrestaties verricht. In Dijon werden poppen verbrand die Macron en enkele leden van zijn regering moesten voorstellen, elders werden gemeentehuizen beklad of bekogeld, parlementariërs hebben extra beveiliging gekregen.

Donderdag vindt opnieuw een landelijke stakingsdag plaats, georganiseerd door de bonden, die zeggen de Franse economie ‘op de knieën’ te willen dwingen. In de tussentijd wordt in verschillende sectoren al aanhoudend gestaakt, onder meer bij het openbaar vervoer en bij raffinaderijen. Minister van Economie Bruno Le Maire heeft burgers opgeroepen geen benzine te hamsteren, om tekorten te voorkomen.

Woede over manier van regeren

Bovenop het verzet tegen de pensioenplannen zelf komt nu de woede over de manier van regeren van president Macron en de ministersploeg van premier Borne. Hoewel de Grondwet het mogelijk maakt om een stemming in de Assemblée nationale te omzeilen, vinden critici dat ondemocratisch. Het parlement kan alleen reageren met een motie van wantrouwen, een escalatie. Overigens ontbreekt niet alleen in het parlement een meerderheid voor de pensioenplannen, ook ongeveer tweederde van de Fransen is tegen de hervorming, blijkt uit opiniepeilingen.

Grondwettelijke raad

De radicaal-linkse partij La France insoumise heeft aangekondigd de grondwettelijke raad (Conseil constitutionnel) te vragen zich over de wet te buigen. Dat kan binnen vijftien dagen na het in werking treden van een wet. Hoogleraar constitutioneel recht Dominique Rousseau wijst er in verscheidene media op dat de raad de pensioenhervorming zou kunnen afwijzen vanwege de manier waarop die tot stand is gekomen. Behalve artikel 49.3 heeft de regering op meerdere manieren de debattijd over het voorstel beperkt. Die middelen zijn weliswaar los van elkaar legitiem, maar bij elkaar doen ze volgens Rousseau de vraag rijzen of er wel voldoende inhoudelijk en open debat is geweest. Mocht de raad zich inderdaad hierover buigen, dan zou tussen acht en dertig dagen een uitspraak moeten volgen.