Europa hoeft zich voor het eerste bezoek van Biden als president geen illusies te maken

Joe Biden is begonnen aan zijn eerste buitenlandse reis als president. Europese politici kunnen warme woorden verwachten, maar geen voorkeursbehandeling.

Een betere timing voor zijn eerste buitenlandse reis was haast niet denkbaar. Op woensdagavond stapt Joe Biden op de Britse luchtmachtbasis Mildenhall uit het vliegtuig voor een reis van een week door Europa, en zullen de eerste plaatjes geschoten worden van een Amerikaanse president die een belangrijke rol aan het spelen is op het wereldtoneel. Biden zal zo’n 35 collega-wereldleiders ontmoeten.

“Deze reis gaat over het realiseren van Amerika’s hernieuwde toewijding aan onze bondgenoten en partners, en over het laten zien dat democratieën de uitdagingen van dit nieuwe tijdperk aankunnen”, schreef Biden afgelopen weekend in een opiniestuk in The Washington Post.

In Europa zijn ze allang blij dat er in Washington weer een president zit die zulke warme woorden spreekt over bondgenoten. Met de scheldtirades van Trump nog vers in het geheugen, kan deze trip alleen maar een succes worden, zou je zeggen.

Maar Europa moet zich ook onder Biden geen illusies maken, zo scheef Jeremy Shapiro, directeur onderzoek van denktank European Council on Foreign Relations onlangs op Politico. De regering-Biden wordt, net als die van Trump, op buitenlands gebied vooral in beslag genomen door een heel ander deel van de wereld. In het Amerikaanse buitenlands beleid staat nu alles in het teken van het bouwen van coalities tegen China. “Europese bondgenoten zijn een belangrijk deel van de anti-Chinese alliantie die nu vorm krijgt, maar anders dan tijdens de Koude Oorlog is Europa niet langer het centrale strijdtoneel.”

En dus merken Europese landen vooral een verandering in retoriek, maar weinig in beleid. De importheffingen op aluminium die Trump invoerde, zijn nog altijd niet afgeschaft. Het inreisverbod voor EU-burgers evenmin. De terugtrekking uit Afghanistan was een voldongen feit voor de Europese landen die daar ook troepen hebben zitten. En onlangs verraste Biden door ineens te pleiten voor het vrijgeven van de patenten op coronavaccins, waar Europa fel tegen is. “In dat dossier lijkt het alsof de regering besloten heeft om de Europeanen in een slecht daglicht te zetten,” schrijft Shapiro, “zodat de VS op het gebied van vaccindiplomatie de strijd aan konden gaan met China.”

Als de vrolijke plaatjes bij de officiële ontvangst geschoten zijn, is er deze week achter gesloten deuren dus veel om te bespreken.

Donderdag 10 juni: ontmoeting met Boris Johnson

Bij zijn ontmoeting met Boris Johnson zal Biden de ‘speciale relatie’ tussen Amerika en het Verenigd Koninkrijk benadrukken, al schijnt Johnson die term te haten, omdat die suggereert dat zijn trotse land zo’n speciale relatie met een grote broer nodig heeft. Toch is de Britten veel aan een handelsakkoord met de VS gelegen, nu ze uit de EU zijn gestapt. Maar Biden is ontstemd omdat Johnson de bepalingen over Noord-Ierland in het brexitakkoord aan zijn laars lijkt te lappen, en stelt naleving als voorwaarde voor een akkoord, zo lekte deze week uit.

Vrijdag 11 en zaterdag 12 juni: G7-top

Voor het eerst in twee jaar ontmoeten de leiders van zeven grote democratische economieën elkaar weer in persoon. Een doorbraak kwam afgelopen week al, met het akkoord tegen internationale belastingontwijking. Op de top zelf zal Biden ervoor pleiten dat landen hun economieën met royale reddingspakketten blijven stimuleren, om niet alleen het herstel te bespoedigen, maar ook de omslag naar een duurzamere economie mogelijk te maken.

Zondag 13 juni: ontmoeting met de Queen

Iedere Amerikaanse president die Queen Elizabeth ontmoet, slaagt er wel in om een of andere blunder te maken bij het naleven van het bijzonder ingewikkelde protocol dat voor zulke ontmoetingen geldt. De vraag is niet óf Biden in de fout gaat, maar hoe.

Maandag 14 juni: NAVO-top

NAVO-toppen waren onder Trump altijd notoir ongezellig: die bleef maar dreigen om de stekker er helemaal uit te trekken als de andere leden hun defensiebegroting niet zouden verhogen. Biden zal dat laatste binnenskamers ook wel weer eisen, maar naar buiten zal hij uitstralen: we zijn weer terug, en we zijn verenigd. Biden hoopt met de NAVO een blok tegen Rusland en tegen China te vormen.

Dinsdag 15 juni: ontmoeting met EU-leiders

Met raadsvoorzitter Charles Michel en commissievoorzitter Ursula von der Leyen zal het vooral over handel gaan. De Europeanen vragen zich af waarom die invoerheffingen van Trump nog altijd niet afgeschaft zijn. De Amerikanen vragen zich af waarom de Europeanen met China een investeringsovereenkomst proberen af te sluiten, en niet samen met de VS optrekken om China tegenwicht te bieden.

Woensdag 16 juni: ontmoeting met Poetin

Al maanden wisselen ze soms in het openbaar stekeligheden uit, volgende week kunnen ze elkaar weer eens direct de waarheid zeggen. Maar, zo waarschuwde Bidens nationaal veiligheidsadviseur Jake Sullivan journalisten alvast, “als jullie wachten op heel belangrijke resultaten, dan kunnen jullie waarschijnlijk lang wachten”. De relatie tussen de VS en Rusland is slecht, en zal voorlopig ook wel slecht blijven.

Wat de twee leiders dan wel hopen te bereiken met hun top? Er zal zeker een vorm van politiek showmanschap meespelen, beide heren zitten graag zichtbaar op de apenrots. Daarnaast hoopt Biden een basis te leggen voor een pragmatische samenwerking in een aantal dossiers, waar de strategische belangen niet direct hoeven te botsen, zoals de beheersing van nucleaire wapens en klimaatbeleid.