EU en VS verzwaren sancties Wit-Rusland, maar Rusland komt met geld over de brug

Afgelopen weekend kondigden de Verenigde Staten nieuwe economische sancties aan tegen Wit-Russische staatsbedrijven en personen rondom president Aleksandr Loekasjenko. De Wit-Russische autocraat verzekerde zich tegelijkertijd van een smak Russisch geld tijdens een bezoek aan Sotsji.

De sancties richten zich op negen staatsbedrijven in de olie-industrie. De Wit-Russische economie is op deze sector gebouwd, het regime leunt op de inkomsten. Daarnaast richten de sancties zich tegen functionarissen uit Loekasjenko’s entourage. De Amerikaanse regering sluit verdere strafmaatregelen niet uit.

Directe aanleiding voor de sancties is de Ryanair-vlucht, onderweg van Griekenland naar Litouwen, die het regime vorig weekend aan de grond dwong in Minsk. Doelwit van deze ‘staatskaping’ waren de kritische journalist Raman Pratasevitsj en zijn vriendin Sofia Sapega, die na de landing werden gearresteerd. De actie leidde wereldwijd tot woede en verontwaardiging. Volgens de Amerikaanse regering is het handelen van de Wit-Russische autoriteiten “een directe schoffering van alle internationale normen”.

De Europese Unie kondigde begin vorige week eveneens sancties af. Precieze details zijn nog niet bekend, maar opnieuw komen Wit-Russische functionarissen op een sanctielijst, waardoor ze een reisverbod krijgen voor de EU en hun Europese banktegoeden worden bevroren. Er lopen al sancties tegen 88 functionarissen, waaronder Loekasjenko zelf.

Interne druk

Tegelijk wil de Europese Commissie de Wit-Russen een wortel voorhouden. Voorzitter Ursula von der Leyen kondigde aan dat de EU drie miljard euro in beurzen en leningen voor Wit-Rusland in het vooruitzicht stelt als het land een democratische koers gaat varen. De Commissie hoopt hiermee de interne druk op Loekasjenko te verhogen.

Met de nieuwe sancties komen de EU en VS de Wit-Russische oppositie in ballingschap tegemoet, die hier al langer voor lobbyt. Svetlana Tichanovskaja zei zaterdagavond blij te zijn met de wereldwijde steun en sancties. Dat de economische belangen van Wit-Rusland vooral verstrengeld zijn met die van buurland Rusland is volgens een belangrijke adviseur van Tichanovskaja een ‘mythe’. Daarbij verwees hij naar de handelsvolumes van het land met westerse landen.

Overigens leiden de sancties ook tot verdere reisbeperkingen voor Wit-Russen, waar de oppositie minder verheugd over is. Die vindt dat vluchtmogelijkheden, reeds bemoeilijkt door het regime, zo groot mogelijk moeten blijven.

Laatste bondgenoot

Nu het regime hard in de portemonnee wordt geraakt, is het voor Loekasjenko van belang dat hij elders inkomsten vergaart. Dat weet hij tot nu toe klaar te spelen. Terwijl Tichanovskaja vrijdag in Den Haag voor sancties pleitte, ging Loekasjenko op bezoek bij zijn ambtgenoot Vladimir Poetin in de Russische kustplaats Sotsji.

Poetin is Loekasjenko’s laatste bondgenoot. Het was hun derde ontmoeting dit jaar. Vorig najaar zegde Poetin een lening van 1,5 miljard dollar toe, waarvan het eerste deel van 500 miljoen in december kwam. Daarna bleef de geldkraan dicht. Nu wist Loekasjenko zich te verzekeren van een volgende tranche van 500 miljoen, die eind juni komt. Naast de lening kwam ook de gearresteerde Sofia Sapega aan bod, die de Russiche nationaliteit heeft. Haar lot laat de Russische autoriteiten “niet onverschillig”, meldt persbureau TASS.

Volgens TASS hebben de twee presidenten voornamelijk over economische samenwerking en de coronacrisis gesproken. Russische pro-regeringsmedia besteedden zoals gebruikelijk overmatig aandacht aan de details van het bezoek, zoals de dolfijnen die de twee autocraten vanaf hun jachtschip in de Zwarte Zee zagen zwemmen.

Voorlopig kan Loekasjenko de Wit-Russische economie stutten met de miljoenen uit Moskou. Maar dat geld komt, net als de andere Russische leningen die nog niet zijn afbetaald, met een prijs. Rusland zal de gelegenheid aangrijpen zijn invloed in Belarus verder te versterken.