EU-compromis voor Oekraïne heeft ‘bittere nasmaak’: ‘Geen speciale behandeling voor een land in oorlog’

Oekraïne wil lid worden van de EU. Hoe moesten de 27 staatshoofden en regeringsleiders, in Versailles bijeen, reageren op het verzoek? Openlijke verdeeldheid dreigde. Na uren overleg kwamen de leiders met een gezamenlijke verklaring.

“Zeer levendig”, typeerde de Estse premier Kaja Kallas het nachtelijke debat met haar EU-collega’s over het Oekraïense verzoek lid te worden van de EU. Het is een van die typische ‘EUfemismen’: de discussie was simpelweg stevig en bij vlagen verhit. Maar in de vroege uurtjes van vrijdagochtend slaagden de leiders erin een ontwrichtende verdeeldheid in de EU te voorkomen over deze kwestie.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky krijgt niet waarop hij hoopte: nu al de kandidaatlid-status voor zijn land. Hij vond de Baltische leiders aan zijn zijde tijdens de speciale EU-top in Versailles. Net als die van Polen, Slovenië, Slowakije, Roemenië en Bulgarije. Zij menen dat de deur naar Europa voor de Oekraïne juist nu wijd open moet.

Maar de Duitse kanselier Olaf Scholz, de Franse president Emmanuel Macron en veel anderen aan tafel in Versailles, zagen dit als een grote vergissing. Het zou de Russische agressie verder aanwakkeren, weerstand oproepen in EU-landen en scheve ogen geven op de Balkan waar landen al jaren in de EU-wachtkamer zitten.

Na uren overleg kwam er een gezamenlijke verklaring waarin staat dat Oekraïne ‘tot onze Europese familie behoort’ maar verder de normale regels voor EU-uitbreiding moet volgen: een jarenlange procedure. “Er komt geen speciale behandeling voor een land in oorlog”, zei Macron na afloop in de Galeries des Batailles van het paleis van Versailles.

Imago van de EU

“Ik heb een licht bittere nasmaak over dit resultaat”, gaf de Litouwse president Gitanas Nauseda eerlijk toe. “Wat mij betreft had de tekst steviger gekund. Maar deze kwestie komt terug.”

De leiders beseften dat openlijke verdeeldheid en een impasse over het Oekraïense verzoek – gesymboliseerd door het uitblijven van een gezamenlijke verklaring – ronduit slecht zou zijn voor het imago van de EU. Het zou een abrupt eind maken aan twee weken van opmerkelijke Europese eendracht en vergaande besluiten (sancties tegen Rusland, wapenleveranties aan Oekraïne) en het zou de bewering van EU-buitenlandchef Josep Borrell over ‘de geboorte van de geopolitieke Unie’ terugbrengen tot een holle frase.

Met het compromis om het Oekraïense lidmaatschapsverzoek te dirigeren naar het vastgelegde, procedurele spoor (de lange termijn), creëerden de leiders de politieke ruimte om Kiev op korte termijn praktisch te helpen: met geld, met de vluchtelingenopvang, met wapenleveranties, met verdere sancties (‘geen taboes’) en nauwere politieke en economische samenwerking. Zonder compromis was ook dit praktische spoor geblokkeerd. Daarbij krijgt Oekraïne toch een beetje een voorkeursbehandeling: zijn lidmaatschapsverzoek (28 februari) werd binnen de acht dagen naar de Commissie doorgestuurd, bij Bosnië-Herzegovina duurde dat zeven maanden.