‘Er is een Zuhal-probleem’: het stikstofdossier, een politiek duel op leven en dood voor N-VA en cd&v

De Vlaamse regering tilt het stikstofakkoord over de krokusvakantie. Een noodgreep om het einde van de centrumrechtse coalitie te voorkomen. Afspraak binnen een week dus, voor wat stilaan een politiek duel op leven en dood lijkt tussen N-VA en cd&v.

Vrijdagmiddag 12 uur, op het Martelaarsplein in Brussel. Minister-president Jan Jambon (N-VA) heeft zijn buik vol van de aanhoudende patstelling in zijn regering. N-VA, Open Vld en cd&v zijn hopeloos verdeeld over het stikstofakkoord. Steeds meer schijnt het Jambon toe dat de discussies niet enkel gaan over de boeren, maar ook over politieke strategie. De ‘MP’ zoekt dan maar zelf de tv-camera’s op.

“Ik heb de indruk dat er nog andere politieke dinges spelen die niet direct met het dossier te maken hebben. Daarom zal ik deze namiddag de drie partijvoorzitters daarover spreken”, zegt Jambon in de hal van zijn kabinet. Zijn verklaring duurt nog geen minuut, maar het volstaat om zijn regering eigenhandig in crisis te storten. Alweer. Begin september nog maar is de regering al eens aan een vroegtijdig einde ontsnapt na een botsing tussen N-VA en cd&v over de indexering van de kinderbijslag. Ook dit keer staan de beide partijen recht tegenover elkaar.

Demir

Al wekenlang wordt in Vlaanderen druk onderhandeld over het stikstofakkoord. Onder aanvoering van bevoegd minister Zuhal Demir wil N-VA het dossier zo snel mogelijk afronden. De partij vreest een vergunningenstop als er niet snel een duidelijk kader komt voor de boeren en de industrie. Open Vld gaat hier, mits een aantal aanpassingen aan het oorspronkelijke akkoord uit februari 2022, in mee. Bij cd&v, de partij die sinds oudsher de landbouwbelangen behartigt, zien ze het anders. De partij wil dat het stikstofakkoord nog grondig vertimmerd wordt.

Vrijdagmiddag kookt het potje finaal over, met de bijzonder verregaande stap van Jambon. Zijn demarche is vergelijkbaar met een premier die naar de koning trekt om het ontslag van zijn regering aan te bieden. In tegenstelling tot het federale niveau wordt het Vlaams Parlement niet ontbonden als de regering valt. Jambon roept daarom de partijvoorzitters bijeen. Zij moeten duidelijk maken of de regering de dag zal overleven of niet. Hij eist een engagement. Tegen zijn collega’s zegt Jambon dit ook met zoveel woorden: “Er moet nu snel duidelijkheid komen.”

Vanuit N-VA en Open Vld krijgen journalisten intussen sms-berichten die de slechte sfeer benadrukken. Een dergelijke crisis is “ongezien” voor de Vlaamse regering, luidt het. “Du jamais vu.” En: “Alle puzzelstukken liggen op tafel, maar cd&v durft niet.” Even lijkt het alsof het eindspel is ingezet. Het moment net voor een regeringsval waarbij alle partijen vooral druk bezig zijn met het doorschuiven van de zwartepiet.

Zeilclub

Vrijdagnamiddag, iets voor 16 uur, op de Antwerpse Linkeroever. Eén na één verlaten Jambon, Egbert Lachaert (Open Vld) en Bart De Wever (N-VA) het clubhuis van de Royal Yacht Club België. De liberaal laat weten dat het stikstofakkoord over de krokusvakantie wordt getild. Jambon moet van volgende week gebruikmaken om een nieuw compromis uit te werken. “Het is een moeilijk dossier voor iedereen, met gigantische uitdagingen voor de landbouw, de economie en de industrie”, zegt Lachaert. “Het initiatief ligt nu bij de Vlaamse minister-president.”

Sammy Mahdi (cd&v) blijft stil bij het buitengaan – er is onder de voorzitters ook afgesproken dat enkel Jambon zou communiceren. Tijdens de vergadering met zijn collega’s heeft hij enerzijds zijn vertrouwen in de Vlaamse regering bevestigd, en heeft hij anderzijds benadrukt dat het aan zijn vakministers Hilde Crevits en Jo Brouns is om een oplossing te onderhandelen binnen de schoot van de regering. Mahdi voelt zich door Jambon voor het blok gezet en heeft duidelijk niet te veel zin om in het aas te bijten. Een aanwezige op de vergadering zegt achteraf: “Het was een beetje een vreemde bijeenkomst, ja.”

Een dag vol drama en slecht theater, heet het bij cd&v. Het manoeuvre van Jambon wordt daar afgedaan als een poging om Mahdi af te schilderen als de kwade genius die de Vlaamse regering al voor de tweede keer in een half jaar tijd moedwillig in crisis stort (na de crisis rond de kinderbijslag). Het samenroepen van de voorzitters is niet meer dan een perceptiespelletje, klinkt het. Het stikstofdossier is technisch en juridisch bijzonder complex. “Dit kan je niet oplossen door een tapijtenmarkt te organiseren waarbij iedereen een beetje toegeeft.”

Als er iemand het dossier blokkeert, dan is het niet Mahdi maar Zuhal Demir, is te horen bij cd&v. “Er is een Zuhal-probleem. Telkens als we iets op tafel leggen, botsen we op een muur.”

Binnen N-VA wordt die analyse weggelachen. “Als we het akkoord niet uitvoeren, zal de rechtbank het doen. Deze Vlaamse regering moet Vlaanderen een bommentapijt van stikstofarresten besparen. Vorig jaar wou elke partij dat”, schrijft Demir vrijdagavond op Twitter. Bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen worden de komende weken en maanden nog een hele reeks landbouwdossiers behandeld. Volgens de Vlaams-nationalisten is het wachten tot een rechter het huidige, ondermaatse stikstofbeleid onderuithaalt. Met alle gevolgen van dien.

Hoe het nu verder moet? N-VA en cd&v krijgen een week de tijd om alsnog een compromis te vinden. Al blijft het een open vraag hoe beide partijen de immense afstand tussen hun standpunten zullen overbruggen. Anders dreigt slechts uitstel van executie voor Jambon I.