Een 'Trussterfuck': Britse premier vecht om te overleven, maar volstaan haar bijstellingen?

De Britse premier Liz Truss vecht om te overleven. Vrijdag offerde ze minister van Financiën Kwasi Kwarteng op en stelde ze haar gecontesteerde begrotingsplannen bij. Zal dat volstaan om een doorstart te maken?

Donderdagavond keerde minister van Financiën Kwasi Kwarteng met rasse schreden terug naar Londen. Hij was in Washington voor een bezoek aan het Internationaal Monetair Fonds, maar onderbrak zijn reis om zijn politieke positie veilig te stellen. Het mocht niet baten: vrijdag werd hij ontslagen. Het nieuws volgde na een week waarin zijn begrotingsplan opnieuw onder vuur lag. Voormalig minister van Buitenlandse Zaken Jeremy Hunt volgt Kwarteng op.

De Britse premier Liz Truss en Kwarteng werkten de afgelopen tijd nauw samen in de aanloop naar een begrotingsverklaring over het ondersteunen van de groei. Het plan wordt op 31 oktober gepresenteerd. Tot nu toe was de boodschap van de premier: wacht maar tot dan. De financiële en politieke onrust dwong haar eerder in actie te komen.

Hoe het ontslag uitpakt voor Truss is nog maar de vraag. “Truss heeft zich ongelofelijk geïdentificeerd met Kwartengs beleid, hij werkte vooral de punten uit waarop zij verkozen werd”, zegt Lieven Buysse, hoogleraar Engelse taalkunde en Britse cultuur (KU Leuven).

Beleid onder vuur

De minibegroting die Kwarteng vorige maand aankondigde, een voorbode van het voorstel eind oktober, deed het pond instorten ten opzichte van de dollar en de financieringskosten van de Britse overheid stijgen. In zijn plan wordt de staatsschuld met tientallen miljarden verhoogd om gaten te dichten en een energiesteunpakket te bekostigen.

Een storm aan kritiek volgde. Belastingverlagingen zonder een plan om die te financieren, klonk het. De Bank of England greep in om staatsobligaties te stabiliseren. Een unieke situatie voor het land. “Ze moesten puinruimen voor de premier”, zegt Buysse. De centrale bank kondigde vrijdag aan te stoppen met de noodmaatregelen. Dat gaat in vanaf maandag; dan staan de Britse financiële markten weer op eigen benen.

Vennootschapsbelasting uit ijskast

Niet alleen ontslaat Truss haar minister van Financiën, ook maakt ze alweer een U-bocht in haar beleid. De vennootschapsbelasting gaat van 19 procent naar 25 procent. Een plan van de vorige overheid, dat haar politieke rivaal Rishi Sunak verdedigde. Truss viel hem tijdens de interne partijverkiezingen van de Conservatieve Partij hard aan op deze maatregel. Zij zou de vennootschapsbelasting juist bevriezen.

“Het voordeel van de maatregel is dat iedereen hem al kent”, zegt Buysse. “Het nadeel is dat Liz Truss opnieuw gezichtsverlies lijdt.”

‘Dear, oh dear’

Truss zal met weinig vreugde terugkijken op deze week. Tijdens haar eerste wekelijkse ontmoeting met koning Charles III afgelopen woensdag begroette hij haar met de woorden: “Back again? Dear, oh dear.” De opmerking van de koning zou zomaar de huidige stemming van de Britten kunnen samenvatten.

De populariteit van Truss daalde mee met het pond. Het financiële beleid van Truss en Kwarteng heet in de volksmond inmiddels ‘The Trussterfuck’ - een samenvoeging van Truss en clusterfuck, ‘rampzalige knoeiboel’. Geruchten over haar aftreden deden deze week de ronde. Haar populariteitscijfers zijn lager dan die van Boris Johnson toen zijn premierschap eindigde.

De nieuwe Britse premier heeft zo vrij snel haar eigen ruiten ingegooid. Stond ze bij haar aantreden klaar om de economie aan te pakken en de koopkracht te verhogen, vandaag heeft ze nog altijd geen pasklaar antwoord op hoe ze dat gaat doen. Ze lijkt geen grip te hebben op de economische hervormingen. “Truss houdt zich moeilijk staande. Ze is aanwezig op het wekelijkse vragenuurtje in het Britse Lagerhuis, maar ontwijkt vragen”, zegt Buysse.

Stuurloos

Vorige week werd de premier na massaal verzet vanuit haar Conservatieve Partij gedwongen een ommezwaai te maken in de belastingverlagingen voor de rijksten. Haar theorie dat als de rijken rijker worden, de armeren op den duur meeprofiteren, kan zowel politiek als onder de Britten op weinig steun rekenen.

Truss hanteert een slechte aanpak sinds de start, zegt Buysse. Er is weinig vertrouwen in de premier. Ze zal het moeilijk hebben de financiële markten te overtuigen en, vooral, haar fractieleden mee te krijgen. De vraag is hoe vaak Truss nog een radicale koerswijziging kan maken op punten die ze zelf altijd essentieel heeft genoemd zonder compleet ongeloofwaardig te worden. “Als je als premier in economisch barre tijden de indruk wekt dat de regering niet goed weet wat te doen, geef je het signaal dat het land stuurloos is”, waarschuwt Buysse.

Vrijdag zei Truss “vastbesloten te zijn" haar beloften na te komen en een sterker groeiend, welvarender Verenigd Koninkrijk tot stand brengen. Maar de plotse ommezwaai om zowel de belastingverlaging voor de hoogste inkomens in te trekken als nu ook nog de vennootschapsbelasting te verhogen zal ze naar verwachting niet gauw te boven komen.

De schade kan nog beperkt worden met een aangepast budgettair voorstel dat is doorgerekend door de Britse begrotingswaakhond en gepresenteerd wordt door een vertrouwenwekkende nieuwe minister als Jeremy Hunt. Wat Truss anders nog kan doen? “Haar partij een dienst bewijzen, de eer aan zichzelf houden en opstappen.”