Eén op de vijf burgemeesters stapt voortijdig op

Natuurlijk gebeurt het af en toe dat een burgemeester overlijdt of ziek wordt, en dus wel vervangen moet worden. Zo kwam Dirk Bisschop (CD&V) van Damme om het leven bij een ongeval met zijn Porsche in 2014. En Chris Lippens (CD&V) van Sint-Gillis-Waas was een half jaar afwezig wegens ziekte. Een ziekte, waar hij overigens nooit details over heeft willen geven. Maar uit de cijfers die Vlaams Parlementslid Kurt De Loor (sp.a) bekendmaakte, blijkt dat de voorbije legislatuur bijna één burgemeester op de vijf zijn zitje doorgaf aan iemand anders (17,8 procent om precies te zijn).

"Meestal wordt er gewisseld omdat dit zo afgesproken is bij de coalitievorming", weet politicoloog Johan Ackaert van de Universiteit Hasselt. "Vroeger kon een burgemeester enkel ontslag nemen, maar nu zit de mogelijkheid om halverwege de legislatuur te wisselen ingebakken in de procedure. Een zwaar politiek conflict - zoals met Hilde Claes (sp.a) in Hasselt - is uiteraard ook mogelijk. Daarnaast is het zo dat het burgemeesterschap een presidentiële bonus geeft bij de verkiezingen. Een oudere, populaire burgemeester kan blijven zitten om zijn stemmen te valoriseren. Er wordt dan afgesproken dat hij burgemeester wordt maar quasi onmiddellijk of na enkele jaren zal opstappen. Het kan ook dat een oudere burgemeester naar het einde toe opstapt om zijn opvolger de kans te geven zich te profileren. Dan kan die met de burgemeestersbonus naar de verkiezingen stappen."

Dat laatste zei Jan Peeters (sp.a) van Herentals ook letterlijk toen hij er begin dit jaar de brui aan gaf: "Ik wil nu de fakkel doorgeven, lang voor de volgende gemeenteraadsverkiezingen, zodat mijn opvolger nog ruim de kans krijgt om te tonen dat hij veel in zijn mars heeft." Peeters gaf overigens een verrassende reden op voor zijn vertrek als burgemeester. "Ik wil ook nog iets anders doen in mijn leven", liet hij doodleuk optekenen. Leo Nys (CD&V) van Oud-Turnhout vond dan weer dat het gewoon tijd was voor zijn pensioen: "Ik wil niet tot mijn zeventigste vasthangen aan een ambt waarin steeds meer van je gevraagd wordt."

_{Lees verder onder de infografiek.}

Veroordeling

Professor politieke wetenschappen Dave Sinardet (VUB): "Het gebeurt inderdaad dat burgemeesters zeggen dat ze aftreden omdat ze iets anders willen gaan doen. Maar soms zitten daar andere redenen achter. Het kan zijn dat ze gedwongen worden om af te treden, of dat er afspraken over een wissel gemaakt werden die niet publiek werden gemaakt."

Daarnaast zijn er ook burgemeesters die gewoon niet kunnen aanblijven omdat er een veroordeling boven hun hoofd hangt. Fredy Tanghe, die met zijn lokale partij de absolute meerderheid had behaald in Knesselare, moest opstappen nadat hij veroordeeld was voor de aanranding van drie jonge mannen. "In Zelzate kon Frank Bruggeman (VLD-SD) maar burgemeester worden nadat hij vrijgesproken was voor gesjoemel met stembrieven", zegt professor in de lokale politiek Herwig Reynaert (UGent).

Provinciale verschillen

Eén burgemeester op de vijf die er de brui aan geeft, is niet buitensporig veel in vergelijking met andere legislaturen. Maar de verschillen tussen de provincies zijn wel groot. Reynaert: "In Antwerpen en Oost-Vlaanderen zijn de meeste burgemeesters blijven zitten, namelijk 87 en 86 procent. In Vlaams-Brabant zijn de meeste wissels gebeurd. Daar zijn 75 procent van de burgemeesters nog steeds dezelfde als na de verkiezingen. In die provincie heb je het geval Linkebeek (waar Liesbeth Homans de burgemeester weigerde te benoemen omdat hij zich niet aan de taalwetgeving hield,LVB). In Lubbeek moest er een nieuwe burgemeester komen omdat Theo Francken staatssecretaris werd. Pepingen en Tienen waren dan weer onbestuurbaar geworden."

Burgemeesters zijn trouwens niet de enigen die voortijdig opstappen. Ook schepenen doen dit vlotjes. En ook bij hen worden daar vaak op voorhand afspraken over gemaakt. "Bij schepenen gebeurt dit nu meer dan vroeger", vertelt Reynaert. "Dat komt onder andere omdat een uitvoerend politiek mandaat financieel interessanter geworden is na de gemeenteraadsverkiezingen van 2000. Er worden nu makkelijker afspraken gemaakt tussen twee partijen. Of zelfs binnen de eigen partij: je krijgt elk een paar jaar."