Duda’s herverkiezing als president van Polen legt diepe verdeeldheid bloot

Nu ruim 99 procent van de stemmen geteld zijn, komt Duda uit op 51,2 procent. Zijn uitdager Rafal Trzaskowski van de centrumrechtse oppositie volgt op 48,8 procent. Bij het sluiten van de stembussen zondagavond was het verschil in de exitpoll nog een minieme 0,8 procent, waardoor niemand een winnaar durfde aan te wijzen.

De 48-jarige Duda dankt zijn herverkiezing aan de kiezers op het platteland en in de kleine steden. Lang voor de campagne begon, deed hij alle 380 gemeenten aan, kriskras reizend door Polen, om mensen uit te leggen waar zijn ultraconservatieve Recht en Rechtvaardigheidspartij (PiS) voor staat: ‘traditionele waarden’, katholicisme en een ruime sociale bijstand voor gezinnen met kinderen. Hij voerde ook een harde campagne tegen ‘lhbt-ideologie’, een wereldbeeld dat volgens Duda gevaarlijker zou zijn dan het communisme.

Duda is de eerste president sinds Lech Walesa (in 1990) die meer dan 10 miljoen kiezers achter zich heeft gekregen. De opkomst was met 68 procent historisch hoog. Te verwachten valt dat de harde, soms schurende koers met de Europese instellingen onder Duda’s leiding zal voortduren. De PiS-regering zal zich bovendien gesteund voelen om nieuw beleid te ontwikkelen voor de media, naar het voorbeeld van geestverwant Viktor Orbán in Hongarije.

Een deel van de kranten en tv-kanalen is in handen van Duitse of Amerikaanse uitgevers. Een schande, aldus veel ministers die in de eerste uren na de bekendmaking van de resultaten opriepen tot ‘repolonisering’. Grote, dominante titels moeten volgens hen in Poolse handen komen.

Inmenging

Een voorbeeld is de tabloid Fakt, die tijdens de campagne onthulde dat president Duda gratie zou hebben gegeven aan een pedofiel (volgens Duda omdat de man huisarrest uitzat, maar thuis zijn gezin terroriseerde). Omdat Fakt in handen is van een Duitse uitgeverij, las zijn campagneteam het stuk als een poging tot inmenging. “De Duitsers willen de Poolse president kiezen”, fulmineerde Duda tijdens een toespraak.

Duda’s leeftijdsgenoot Trzaskowski was dichtbij, maar moet nu zijn verlies nemen. Sinds 2015 heeft zijn partij Burgerplatform (PO) zes verkiezingen op rij verloren – landelijk en Europees. De partij zal de komende jaren moeten gebruiken om een eigen agenda te ontwikkelen met ideeën die ook aanslaan op het platteland. Veel kiezers stemden puur op Trzaskowski om Duda uit het paleis te houden.

Uit de resultaten blijkt eens te meer de enorme verdeeldheid in het land. Jongeren stemden in meerderheid Trzaskowski, ouderen Duda. De grote steden: Trzaskowski. De kleine gemeentes: Duda. Het westen van het land kleurde oranje (Trzaskowski), het oosten blauw (Duda).

Op een paar logistieke problemen na (niet alle stemmers in het buitenland kregen op tijd een biljet), lijken de verkiezingen goed te zijn verlopen. Over de eerlijkheid bestaat meer discussie. De publieke zender TVP zou volgens de statuten onafhankelijk moeten berichten, maar is de laatste jaren veranderd in een ongeremd propagandakanaal. ‘Trzaskowski’s aanhangers vernietigen Polen’, kopte het journaal op TVP1 vorige week. En: ‘Zal Trzaskowski vallen voor Joodse eisen?’, verwijzend naar de roep om compensatie onder Joodse families die voor de Tweede Wereldoorlog grondgebied verloren.