Dit is Parler, de ultrarechtse tegenhanger van Twitter

Steeds meer rechtse twitteraars vluchten naar het ‘censuurvrije’ Parler. Nu ook Donald Trump van Twitter is verbannen, lijkt de ideologische versplintering van sociale media niet meer te stuiten.

Aha, daar zijn ze dus allemaal gebleven! Wie voor het eerst een dagje rondsurft op Parler, komt de ene na de andere oude bekende tegen uit de tijd dat radicaal-rechtse trollen nog vrij spel hadden om op Facebook en Twitter iedereen op de kast te jagen.

Zoals Milo Yiannopoulos, de provocateur die in 2016 kortstondig de held was van rechts Amerika, tot hij zich onmogelijk maakte met relativerende opmerkingen over seks met minderjarigen. In 2016 werd hij van Twitter geschopt, omdat hij de drijvende kracht was geweest achter een racistische en seksistische intimidatiecampagne tegen actrice Leslie Jones. Op Parler bedient hij nu ruim 200.000 volgers.

Of Alex Jones, die sinds 2019 op haast geen enkel sociaal medium meer welkom is, vanwege de gevaarlijke complottheorieën die hij via zijn site Infowars verspreidt. Zijn meest notoire nepnieuws: dat de moord op twintig leerlingen van basisschool Sandy Hook in 2012 in scène is gezet om strenge wapenwetten erdoor te krijgen. De ouders van de vermoorde kinderen werden daardoor nog jarenlang lastiggevallen door complotdenkers. Op Parler heeft Jones ruim 360.000 volgers.

De lijst gedwongen uitgewekenen is langer: Laura Loomer, Stefan Molyneux, Gavin McInnes, Jared Taylor en een waaier aan rechtse Amerikaanse burgermilities, allen vonden ze de afgelopen jaren onderdak op Parler, het alternatief voor Twitter dat in 2018 werd opgericht. En sinds hij afgelopen vrijdag definitief van Twitter is getrapt, is de grote vraag: voegt Donald Trump zich binnenkort in dat rijtje?

Trumps trouwe bondgenoot Sean Hannity, presentator bij Fox, maakte een halfjaar geleden al de overstap naar Parler en is er met 7,5 miljoen volgers een van de grootste accounts. Hannity hintte er deze week al op dat Trump binnenkort naar Parler verkast. Al wordt er ook gespeculeerd dat Trump na zijn presidentschap een eigen mediaplatform begint.

Al 10 miljoen gebruikers

Wat Trump ook besluit, het feit dat Twitter en Facebook hem dit weekend definitief in de ban deden, zal een trend versterken die al langer bezig is: naar een ideologisch steeds meer versplinterd internet. Rechtse en conservatieve Amerikanen hebben het gevoel dat de traditionele sociale media zoals Twitter, Facebook en YouTube hen censureren, en zoeken naar een alternatief.

In 2017 werd bijvoorbeeld Gab opgericht, dat al snel bevolkt werd door allerlei neonazi’s. Dat leek al bij al toch iets te extreemrechts om tot een mainstream alternatief uit te groeien. De afgelopen maanden lijkt Parler als voorlopige winnaar uit de strijd te komen.

In de week na de verkiezingszege van Joe Biden prijkte de app boven aan de downloadlijsten in de appstores van Google en Apple. Een jaar geleden had Parler nog minder dan een miljoen gebruikers, begin november was dat aantal tot ongeveer 5 miljoen gegroeid, inmiddels is het verdubbeld naar 10 miljoen. Nog altijd klein bier vergeleken met de ruim 300 miljoen mensen die op Twitter zitten en de meer dan een miljard op Facebook. Maar dat ook rechtse mediapersoonlijkheden als Sean Hannity en prominente Republikeinse senatoren als Ted Cruz de afgelopen tijd de overstap maakten, en op Twitter hun volgers oproepen om mee te verhuizen, geeft Parler nu flink momentum.

Wat die gebruikers aantreffen is een site die de oorspronkelijke belofte van sociale media waar wil maken, door zich niet te bemoeien met de inhoud van wat gebruikers posten. “Wij zijn een neutraal marktplein dat zich aan de wet houdt”, vertelde oprichter John Matze afgelopen week aan The New York Times. De drie spelregels op Parler zijn: je mag geen spam plaatsen, geen pornografie, en geen strafbare dingen zeggen. “Als je het op straat in New York kunt zeggen, kun je het ook op Parler zeggen”, had Matze het al eens samengevat tegenover CNBC.

Dat zijn argumenten die je tot voor kort ook uit de mond van Facebook-baas Mark Zuckerberg en Twitter-baas Jack Dorsey had kunnen vernemen. Als die aangesproken werden op het feit dat hun platforms gebruikt werden voor het organiseren van aanslagen of het verspreiden van antisemitische complottheorieën, dan wezen ze enerzijds op het belang van de vrije uitwisseling van ideeën en anderzijds op het feit dat zij slechts een neutraal doorgeefluik waren.

Gemeenschapsjury

Die positie bleek de afgelopen jaren niet langer houdbaar. Steeds meer critici wezen erop dat sociale media geen neutraal doorgeefluik zijn, maar met hun algoritmes en verdienmodellen mensen actief naar steeds extremere complottheorieën leidden. Onder die druk begonnen traditionele sociale media zich dus steeds meer te bemoeien met de inhoud van wat er op hun platforms gepost werd. Desinformatie over de coronapandemie werd verwijderd en de op niets gestoelde beweringen van Trump over verkiezingsfraude kregen allemaal waarschuwingslabels. De door Trump aangemoedigde bestorming van het Capitool leidde er uiteindelijk toe dat Twitter en Facebook zijn account helemaal verwijderden.

Voor Matze is zo’n ingrijpen een gruwel. Al heeft hij zelf niet op Trump gestemd, vertelde hij aan The New York Times, ook niet op Biden trouwens. Hij noemt zich politiek neutraal en heeft überhaupt geen vertrouwen in de huidige politiek. Of hij het erg vindt dat Alex Jones allemaal leugens verspreidt via Parler? “Waarom moet ik daar iets van vinden?” Laat de mensen het zelf beoordelen, vindt hij. Van bovenaf ingrijpen is “autoritair en verkeerd”.

En wat hij ervan vond dat op Parler tijdens de bestorming van het Capitool opgeroepen werd om Mike Pence op te knopen, nadat de vicepresident had gezegd dat hij de verkiezingszege van Joe Biden gewoon zou certificeren? Was dat niet een oproep tot geweld die niet meer onder de vrijheid van meningsuiting valt? “Geen idee, dan zouden ze het moeten rapporteren.” Want op Parler beslist een ‘gemeenschapsjury’ van actieve gebruikers over het al dan niet weghalen van gerapporteerde berichten. “Ik zou dat zelf waarschijnlijk wel laten weghalen als ik een jurylid was, maar dat is mijn mening. Dan zou ik andere juryleden daar nog van moeten overtuigen.”

Maar wat in theorie klinkt als een mooi experiment in zelforganisatie van onderop lijkt in de praktijk toch niet echt op een van die mythische marktpleinen waar Amerikaanse burgers hun democratie twee eeuwen geleden tot bloei brachten. Daarvoor zijn de gebruikers te eenzijdig samengesteld. De gebruikers die Parler je aanraadt om in eerste instantie te volgen, zijn allemaal van rechtse en conservatieve snit. Wie zoekt naar accounts van Democratische politici of traditionele media komt er al snel achter dat die er niet of nauwelijks zijn.

In het gesprek tussen ideologisch min of meer gelijkgestemden wordt een wereldbeeld bestendigd, waarin het buiten kijf staat dat de Democraten de verkiezingen met massale fraude gestolen hebben, waarin de bestorming van het Capitool waarschijnlijk het werk was van linkse infiltranten van Antifa, en waarin aanhangers van QAnon, de complottheorie die gelooft dat de wereld door een pedofiele elite bestuurd wordt, legitieme gesprekspartners zijn. Je hoeft niet heel goed te zoeken om ook nog op allerlei antisemitische en racistische propaganda te stuiten.

De vraag is of de site niet stiekem een beetje ontworpen is als rechtse echokamer, ondanks de nadruk die Matze legt op zijn politieke neutraliteit. Want zijn medeoprichter, de belangrijkste financier van de site, is Rebekah Mercer. Die wordt ook wel de ‘first lady of the alt-right’ genoemd, en is dus allesbehalve politiek neutraal. Zij is de dochter van miljardair Robert Mercer en steekt namens de familie tientallen miljoenen dollars in politieke campagnes voor de populistische vleugel van de Republikeinse Partij. Ze werkt al sinds 2013 samen met Steve Bannon, die later adviseur van Trump werd, is mede-eigenaar van de rechtse nieuwssite Breitbart, die in 2016 functioneerde als cheerleader van de Trump-campagne. Mercer was bovendien partner in Cambridge Analytica, de datafirma die illegaal digitale persoonsgegevens oogstte voor gebruik in rechtse verkiezingscampagnes.

Radicalisering

Als Parler inderdaad blijft groeien en de ideologische versplintering van sociale media doorzet, dan is de vraag was het politieke effect daarvan is. Extremismeonderzoeker Alex Newhouse van het Middlebury Institute maakt zich zorgen dat het tot verdere radicalisering en polarisering kan leiden. “Onder de alternatieve platforms springt Parler eruit omdat witte racisten, QAnon-aanhangers en mainstreamconservatieven daar in zo’n grote nabijheid van elkaar bestaan”, schrijft hij in een analyse op site The Conversation. Daardoor worden de reacties volgens hem vaak een smeltkroes van radicaal-rechtse opvattingen, zoals een antwoord op de onbewezen beweringen van Donald Trump Jr. over verkiezingsfraude dat luidt: “Burgeroorlog is de enige manier om het moeras droog te leggen.”

Maar ook marginalisering zou een effect kunnen zijn. Want het is nog helemaal niet gezegd dat Parler echt door kan groeien. Hoe houdbaar is bijvoorbeeld een systeem van gemeenschapsjury’s als er straks nog een paar miljoen gebruikers bij komen?

Afgelopen weekend werd Parler voor het blok gezet door krachten van buiten. Apple en Google gooiden de app uit hun winkels. De twee bedrijven vinden dat Parler hun voorwaarden schendt, doordat het deze week bij de bestorming van het Capitool allerlei oproepen tot geweld liet staan. Het is mogelijk om Parler via een webversie te gebruiken, maar voor echte groei is het bedrijf toch afhankelijk van een plek in de appstores van de twee techgiganten.

En dan was er nog Amazon, dat de site host maar daar zondagavond ook mee ophoudt, om dezelfde reden. Parler moet nu als de bliksem op zoek naar een nieuwe webhost.

Zulke interventies tonen de macht van de grote techbedrijven en bevestigde voor veel Parler-gebruikers eens te meer dat Silicon Valley die macht inzet om conservatieve stemmen het zwijgen op te leggen. Als er één onderwerp de afgelopen dagen populair was op Parler, dan wel schelden op big tech.

In die woede ligt nog een mogelijke zwakte van Parler verborgen. Want dat het belangrijkste gesprek op het ene sociale medium vooral gaat over de hypocrisie van een ander sociaal medium, geeft al aan dat de populariteit ervan deels geboren is uit onmacht. Je proeft dat veel gebruikers eigenlijk het liefst op Twitter als vanouds hun gang zouden gaan. De architectuur van de site is ook bijna identiek aan Twitter.

Voor bannelingen als Alex Jones en Milo Yiannopoulos is Parler noodzaak. Maar de grotere namen uit de Republikeinse Partij en conservatieve media die de afgelopen tijd bij wijze van statement de oversteek waagden, posten toch beduidend meer op Twitter dan op Parler. Het bereik is er groter en je preekt er niet alleen voor eigen parochie.

Het blad Wire vatte het onlangs mooi samen in een profiel van de site: “Veel gebruikers van Parler zijn kritisch op Twitter, dat ze als partijdig en beperkend zien. Maar ze hebben hun nieuwe thuis naar dat beeld herschapen, als vluchtelingen die wensen dat ze nooit hadden moeten vertrekken.”