De PS lijkt zich wel degelijk voor te bereiden op een nieuw rondje staatshervormen

De Vlaamse regeringspartijen hebben het niet onder de markt, maar geen Vivaldi-partner zit lastiger in zijn vel dan de Parti Socialiste. Op de achtergrond speelt een fundamentelere kwestie: hoe staat Franstalig België ervoor in 2024?

Het is een van de meest merkwaardige geruchten in de Wetstraat: de PS stuurt aan op vervroegde federale verkiezingen! ­Timing en wapen voor die sluipmoord op Vivaldi zouden al klaarliggen. De zich als aartsmoeilijk aankondigende onderhandelingen over een nieuw loonakkoord in 2023. Bij de Franstalige socialisten zouden ze stilletjes hopen op een mislukking, zodat ze stoer aan de kiezer kunnen melden dat zij wilden vechten voor een hoger loon in tijden van koopkrachtzorgen.

Juist die details nopen wel tot scepsis over de waarachtigheid van het verhaal. Dat een partij zowat een jaar op voorhand laat horen waar en wanneer ze een regering gaat laten vallen, zou nogal uniek zijn in de politieke geschiedenis. Het zou vrijwel zeker ook leiden tot een nederlaag aan de stembus. Zeer zeker zou het uitdraaien op een afstraffing én radicalisering van de Vlaamse coalitiepartners. Die zullen aan hun kiezers maar moeilijk kunnen uitleggen waarom ze überhaupt een avontuur zijn aangegaan met die onberekenbare PS. Dat maakt de rekening van de socialisten niet per se, maar het resultaat zou dan wel zijn dat geen enkele centrumpartij nog met hen wil samenwerken.

Wat wel klopt, is dat de PS niet op haar gemak zit. Niet in de federale regering, waar ze het afstaan van het premierschap nooit verteerd heeft gekregen. De partij poogt dat te compenseren door de schuit wat meer naar links te trekken, maar dat gaat zomaar niet in een coalitie waarin bijna iedereen met verlies moet rekenen.

ONGEZIEN DIEPTEPUNT

Ook voor de partij zelf loopt het niet echt lekker in het tijdperk-Magnette, dat hoofdzakelijk in het teken staat van het beperken van de schade tegen linkse concurrenten Ecolo en PTB. De ene keer loopt de eertijds trotse volkspartij PS de groenen achterna, de andere keer kleuren de ideeën donkerrood. Dat is niet altijd compatibel met elkaar, zoals vorige week nog bleek toen de PS plots uitpakte met een verlanglijst koopkrachtmaatregelen waarin van duurzaamheid in de verste verte geen sprake meer was. Resultaat: peilingresultaten in de buurt van de 20 procent, een ongezien dieptepunt.

En dan zijn er nog de Waalse, Franstalige en Brusselse regeringen, waar de PS ook al moeilijk zit. Waals minister-president Elio Di Rupo houdt de moed er nochtans in. Na vijf dagen onderhandelen wist hij zijn begrotingsconclaaf deze week af te ronden met goed nieuws: het begrotings­tekort zou niet meer verder stijgen. Een trendbreuk(je) dat de sombere, diepere analyse amper kan verhullen. Nog altijd bedraagt het tekort om en bij de 4 miljard, terwijl de totale schuld opgelopen is tot een duizelingwekkende 30 miljard, zomaar even het dubbele van de totale jaar­inkomsten van het gewest. Zonder de federale overheid als kredietwaardige buffer was het Waals Gewest met zulke cijfers bankroet. Dat is een trieste balans na 41 jaar Waalse gewestvorming, waarvan er 35 onder de verantwoordelijkheid van een PS-regeringsleider vielen.

Toch is het begrotingsbeleid méér dan gemorrel in de marge. De regering-Di Rupo neemt zich voor de saneringsoefening voortaan elk jaar te herhalen en zelfs te versterken vanaf 2024, wanneer de federale betoelaging begint te krimpen, zoals in de hervormde financieringswet afgesproken is. Dat is niet zonder belang. Het betekent dat de PS (of bij uitbreiding de Franstalige partijen) na de verkiezingen van 2024 niet als een weerloze smekeling naar de onderhandelings­ta­fel wil stappen om om een herfinanciering te bedelen. Door te pogen de eigen begroting en de eigen organisatie (de fusie van Waals Gewest en Franse Gemeenschap – min Brussel – zou er nu toch aan zitten te komen) op orde te zetten, moet het somberste budgettaire scenario afgewend worden.

IRONISCH

Daarmee is meteen gezegd dat de PS zich wel degelijk lijkt voor te bereiden op een nieuw rondje staatshervormen. In een boeiend essay schetste zowaar de socialistische ambtenarenvakbond CGSP onlangs een beeld van een nieuwe institutionele ronde. Kort samengevat: over zowat elke splitsing kan worden gepraat, zelfs over de gezondheidszorg en een minimaal stukje sociale zekerheid. Interessanter nog is de motivatie: de bond vindt dat in de federale politiek de Vlaamse socio-economische inzichten te dominant (en dus te rechts) zijn, en dus halen ze liever meer macht naar Wallonië.

Het zal N-VA-voorzitter Bart De Wever als muziek in de oren klinken. Het is de doorslag van zijn eigen strategie van destijds: we roken de Franstaligen uit met federaal beleid op Vlaamse leest, tot ze zelf om een staatshervorming komen vragen. Zover zijn sommigen in de PS nu al. Federaal vicepremier Pierre-Yves Dermagne zit alvast op die lijn. Het is wel ironisch dat dat inzicht over de Vlaamse dominantie er komt in een regeerperiode met N-VA in de oppositie en regeringssteun van een Vlaamse minderheid in de Kamer.

Die positiebepaling is dan ook niet ingegeven door de N-VA, wel door de verschuivende machts­verhoudingen. Ook de PS moet leren leven met de nieuwe politieke realiteit waarin zij, als partijtje van 20 à 25 procent, federaal niet meer alle lijnen uitzet. De enige federale zorg is nog de defensieve bewaking van de solidariteit in de sociale zekerheid. Voor offensief, eigen beleid wordt meer gekeken naar Wallonië, waar de machtsbasis nog wel vrij zeker blijft.

En zo zou de herverkaveling van het politieke landschap ook wel eens de herverkaveling van het land zelf in de hand kunnen werken. Al blijft er voor N-VA én PS wel nog één onbekende factor: hoever willen de andere Franstalige partijen – MR, Ecolo, PTB – in dit spel meespelen?