De Oegandese president Museveni wil van geen wijken weten

President Yoweri Museveni (76) van Oeganda is al 34 jaar aan de macht, een typische Afrikaanse autocratische president voor het leven. Donderdag wil hij voor de zesde keer worden gekozen tot leider van zijn land. De Nederlander Arne Doornbal maakte een deel van Museveni's regeerperiode mee: hij woonde als journalist zeven jaar in Oeganda, en is zijn hart verloren in het land. Hij schreef in aanloop naar de verkiezingen het in december verschenen boek: Oeganda onder president Museveni.

Yoweri Museveni, was hij een held?

“Hij begon als vrijheidsstrijder. Eerst vocht hij tegen dictator Idi Amin die in 1979 werd afgezet, daarna tegen Milton Obote. In 1986 nam Museveni met zijn Nationale Verzetsleger NRA de macht over. Zijn begintijd heb ik niet meegemaakt, maar ik heb wel de verhalen gehoord hoe na Museveni's machtsovername de schedels van vermoorde Oegandezen bij de dorpen langs de weg lagen opgestapeld – mensen voelden zich bevrijd van de terreur. Het gezegde was toen: Idi Amin vermoordde mijn ene oom en Milton Obote de andere oom.”

Was het toen duidelijk dat er een nieuwe machthebber was opgestaan die heel lang zou blijven?

“Museveni was er in die dagen van overtuigd dat leiders niet te lang in het zadel moesten blijven zitten. Hij wilde alles anders doen dan zijn voorgangers. Zo moest persoonlijke veiligheid een basisrecht zijn voor iedereen.”

De eerste tien jaar weigerde Museveni verkiezingen uit te schrijven en na 1996 doet hij nu voor de zes keer mee als presidentskandidaat. Wat is zijn succes?

“Hij zorgde in een chaotisch Afrikaans land voor stabiliteit, ook regionaal. Buurlanden zoals Zuid-Soedan en Congo worden al heel lang geteisterd door geweld en onrust. Internationaal leverde dat Museveni het voordeel van de twijfel op, het maakte Oeganda tot donor darling. Het land krijgt tot de dag van vandaag veel donorgeld van westerse landen. Onder Museveni zijn er meer buitenlandse investeerders in Oeganda neergestreken dan in veel andere Afrikaanse landen. Economisch gaat het redelijk goed met de groeicijfers van Oeganda, die zelfs iets beter zijn dan die van Kenia.”

Is hij daarom al jaren zo populair in Oeganda?

“Zijn steun zit vooral bij de oudere generaties, die de tijd van Amin en Obote nog hebben gekend. Ook plattelandsbewoners – de meeste Oegandezen – staan achter hem, zij zijn blij met weinig overheidsbemoeienis. Zij kunnen onder Museveni in vrijheid en zonder gevaren het land bewerken en de kost verdienen. Zij maken zich niet druk over zaken als beperking van de vrijheid van meningsuiting. Dat is een stadse aangelegenheid, die vooral speelt onder jongere generaties.”

Wat ging er mis onder Museveni?

“Dan praat je over mensenrechten; vooral over de antihomowet uit 2014. En dan is er de repressie tijdens verkiezingen, zoals nu ook weer. Veel jongeren in de steden willen verandering; een nieuwe wind. Zij willen af van Museveni. Hun presidentskandidaat is de populaire reggaezanger Bobi Wine. Een paar weken geleden werd er keihard ingegrepen in de stad Luuka bij een van diens bijeenkomsten. Dat politieoptreden was ongekend. Het breidde zich uit naar Kampala, de hoofdstad. Het toont aan dat Museveni en het establishment zenuwachtig worden van de populariteit van Bobi Wine, die ook parlementslid is.”

Wat doet Museveni om te winnen?

“Museveni is nerveus. Dat zie je ook aan het intrekken van perskaarten van buitenlandse journalisten. Een accreditatie aanvragen om de verkiezingen als journalist te volgen is nu zo goed als onmogelijk geworden. Er worden ook geen Europese waarnemers bij de verkiezingen toegelaten. Er is sprake van grootschalige intimidatie van alle presidentskandidaten en hun aanhangers door leger en politie.”

Maakt Bobi Wine kans om de nieuwe president van Oeganda te worden?

“Bobi Wine krijgt op sociale media veel aandacht en ook van de internationale pers. Zo krijgt hij zijn boodschap naar buiten, want door de coronaregels zijn bijeenkomsten van zijn partij bijna onmogelijk geworden. Maar het wordt een strijd tussen het platteland en de stad, tussen Museveni en Wine, en op het platteland wonen meer Oegandezen.

“Er zijn meer dan tien presidentskandidaten. De hoop van de oppositie is dat Museveni in de eerste ronde niet 50 procent plus een van de stemmen haalt en dan de winnaar is. De oppositie heeft afgesproken dat bij een tweede ronde ze met één kandidaat de strijd aangaan tegen Museveni. De kans is groot dat Bobi Wine die kandidaat is. Maar zover zal Museveni het niet laten komen. Verkiezingen kunnen gemanipuleerd worden.”

Wordt Museveni president voor het leven?

“In 2025 is Museveni 80 jaar, dan kan hij voor de zevende keer meedoen aan de presidentsverkiezingen. Er staat niemand klaar binnen zijn partij als potentiële opvolger. De kans dat hij in het harnas sterft als president wordt steeds groter.”