‘De exit van Dries Van Langenhove is een vervelende kwestie voor N-VA’

Dries Van Langenhove neemt ontslag uit de Kamer. Hij zetelde daar officieel als onafhankelijke in de VB-fractie, maar wil zich nu volledig toeleggen op politiek activisme. Waarom zet hij die stap? Hoofdcommentator Bart Eeckhout maakt een eerste analyse.

Goeiemiddag Bart, wat is er aan de hand?

Eeckhout: “Het ontslag van Dries Van Langenhove uit de Kamer komt toch wel als een verrassing. Niets wijst op dit moment op een conflict of breuk met het Vlaams Belang. VB-voorzitter Tom Van Grieken was aanwezig op de persbriefing waarop Van Langenhove zijn exit aankondigde, en beide heren waren lovend voor elkaar.

“Toeval of niet: een reportage in De Standaard toonde net nog maar eens aan dat Van Langenhove behoorlijk diep verweven zit in een netwerk dat extreem rechtse complottheorieën verspreidt, zoals de QAnon-beweging dat in de VS doet of Thierry Baudet in Nederland. Via zijn eigen social mediakanalen verspreidt Van Langenhove verzonnen verhalen over onder meer pedoseksuele netwerken waarin hooggeplaatsen zouden zitten. Ook daar leken Van Grieken en de partij niet echt een probleem mee te hebben. Tot vandaag was Van Langenhove de woordvoerder van VB over asiel & migratie, toch speerpuntthema’s voor radicaal-rechts.”

Waarom zet Van Langenhove dan deze stap?

“Hij zegt dat hij zich voltijds wil gaan toeleggen op zijn activisme, en dus niet meer op het klassieke politieke werk van een volksvertegenwoordiger. We mogen dus nog meer aangebrande standpunten van Van Langenhove verwachten op sociale media. Zelf zegt hij wekelijks zo’n 500.000 tot een miljoen Vlamingen te bereiken met zijn posts, maar dat lijkt toch de som van nogal creatieve rekenkunde. Zijn filmpjes op videokanaal YouTube halen doorgaans veeleer enkele duizenden in plaats van honderdduizenden ‘views’.

“Het wordt uitkijken naar hoe Van Langenhove zich gaat verhouden ten opzichte van het VB. Het ziet er nu naar uit dat hij een soort ‘beweging’ als een satelliet rond de partij zal gaan vormen, met zichzelf als ‘charismatisch leider’. Ook radicaal-rechts omarmt dus op haar manier de tendens om in de klassieke hiërarchische partijstructuur een meer losse, vloeibare vorm van ‘beweging’ binnen te brengen. Je zou ook kunnen zeggen dat Van Langenhove de vakbond van het VB gaat vormen: een vereniging waar de standpunten radicaler mogen klinken maar die toch binnen de zuil een band met de moederpartij onderhoudt.”

Wat zijn de gevolgen voor het VB?

“Dit lijkt Tom Van Grieken goed uit te komen. Als het radicaal-rechts menens is met haar ambitie om deel te nemen aan het beleid, dan had de partij met Van Langenhove wel een probleem. Voor N-VA , de geprefereerde partner om samen een uiterst rechtse meerderheid te vormen, was de aanwezigheid van extreme figuren als Van Langenhove een dankbaar excuus om samenwerking af te wijzen. Nog dit weekend zeiden N-VA-voorzitter Bart De Wever en boegbeeld Zuhal Demir dat ze met een partij met zulke politici niet zouden regeren. Van Langenhove is nu weg, althans uit de partijcenakels en de Kamer. Dus komt de bal nu terug bij N-VA te liggen.

“Voor alle duidelijkheid: dit is een schijnkwestie. Vlaams Belang is niet plots zachtaardiger geworden, nu één persoon een andere positie heeft ingenomen. Van Grieken is erin geslaagd voor zichzelf een wat toegankelijker en mediavriendelijker imago op te tuigen, maar ook hij heeft nooit afstand genomen van de extreem rechtse flank in de partij, wel integendeel. Maar voor N-VA is dit wel een vervelende zaak. Over het principe of N-VA en VB ‘samen een meerderheid’ kunnen vormen is de N-VA-basis behoorlijk verdeeld, maar de aanwezigheid van onaanvaardbare extremisten à la Van Langenhove gaf de partij een excuus om dat debat nooit ten gronde te moeten voeren. Nu valt dat excuus dus wat weg.”

Kan Van Langenhove niet zelf met een nieuwe partij beginnen?

“Dat kan zeker, maar daar ziet het dus voorlopig niet naar uit. Van Langenhove ontkent formeel dat dat het plan is. Hij wil naar eigen zeggen het VB in 2024 aan de overwinning helpen. Een nieuwe partij uit de grond stampen is in België niet simpel: het kost veel geld en de kiesdrempel van 5 procent is een lastige hindernis.

“Mocht Van Langenhove toch nog met een eigen partij komen, dan heeft het VB wél een probleem. Niet omdat een nieuwe extreemrechtse concurrent meteen over de kiesdrempel zal springen, maar wel omdat zo’n partij in staat moet zijn om toch enkele procenten weg te pitsen bij het VB. Van Langenhove zit volledig in het spoor van Thierry Baudet. In Vlaanderen is de groep extreemrechtse complottheoretici wat minder groot dan in Nederland, maar iedereen die zijn neus wel eens tegen het venster van sociale media houdt, weet dat die groep ook hier bestaat en in de coronacrisis zichtbaarder is geworden. Zolang hij binnen het VB functioneerde kon Van Langenhove nooit voluit gaan voor die groep, nu wel. In de huidige situatie is dat dus winst voor het VB, want Van Langenhove houdt die mensen in een baan rond de partij.”

Hoe zit dat ook weer met de rechtszaken tegen Van Langenhove en Schild & Vrienden?

“De rechtszaak tegen Van Langenhove en enkele kompanen van Schild & Vrienden nadert stilaan het moment waarop het feitelijke correctionele proces kan gestart worden. Er worden Van Langenhove inbreuken aangewreven op de racismewet én het verspreiden van denkbeelden op grond van rassensuperioriteit of rassenhaat in groepsverband, die onder meer door memes in gesloten chatgroepen werden gedeeld. Ook een inbreuk op de wapenwet werd voorzien: Van Langenhove verkocht het verboden middel pepperspray via het internet.

“Een tweede zaak onderzoekt of Van Langenhove verantwoordelijk is voor het uiten van doodsbedreigingen tegen iemand die in zijn beweging was geïnfiltreerd. De vonnissen zullen nog wel even op zich laten wachten.”