‘De Amerikanen geven hun stilzwijgende limieten aan terwijl men doorvecht, net zoals in de Korea-oorlog’

Volgens oud-kolonel Roger Housen bereidt Rusland zich nu al voor op een groot herfstoffensief. Toch wordt achter de schermen ook hard gewerkt om het risico op internationale escalatie te beperken. ‘De Amerikanen geven nu hun stilzwijgende limieten aan terwijl men doorvecht, net zoals in de Korea-oorlog.’

“Wat we nu zien in Oekraïne is in feite één oorlog maar met twee onderscheiden campagnes”, zegt Roger Housen, die als oud-kolonel en militair analist de situatie in Oekraïne op de voet volgt. “De eerste ging erom of Oekraïne zou overleven als onafhankelijke staat; Rusland heeft deze duidelijk verloren. De tweede gaat erover welk grondgebied een onafhankelijk Oekraïne uiteindelijk zal controleren. We zitten nu, in het beste geval, nog maar in het midden van deze tweede campagne.”

De komende periode verwacht Housen nog een uitputtingsslag, voornamelijk in het industriële Donbas-bekken en een Russische troepenopbouw in veroverde kustgebieden langs de Zwarte Zee. Door een geschat mathematisch overwicht aan gevechtskracht - 1,4 keer sterker - kan het Russisch leger daar langzaam blijven oprukken. De Oekraïners slagen er voorlopig nog in om dit te verstoren met gerichte operaties. Toch zal dit volgens Housen niet volstaan om het bezette grondgebied te heroveren.

“Integendeel, na de zomer is een Russisch herfstoffensief waarschijnlijk”, zegt hij. “Odessa komt dan in het vizier. Als ze die strategische havenstad afsnijden, verliest Oekraïne zijn economische levenslijn met de zee. Ook Charkiv kan opnieuw worden bedreigd. Kiev is weinig waarschijnlijk maar de kans blijft. Poetin denkt zoals Bismarck, die in 1862 zei: ‘Niet door praten en meerderheidsbesluiten worden de grote vragen van deze tijd opgelost maar door ijzer en bloed.’”

Housen verwacht ook dat de Russische hybride oorlogsvoering tegen het Westen tijdens de herfst zal worden opgedreven. “Denk aan het onderbreken van gastoevoer als het hier kouder zal worden, cyberaanvallen en beïnvloeding van democratische processen en politieke besluitvorming. Hoe groter de koopkrachtcrisis, hoe kritischer kiezers dreigen te worden voor hun leiders, maar ook hoe vatbaarder ze dreigen te worden voor desinformatie door Russische trollen op sociale media.”

De hamvraag is volgens de militair analist dan ook hoe lang de westerse consensus kan standhouden. “Poetin mikt op de verzwakkende houding van onze democratieën”, zegt hij. “De grote test komt in oktober, wanneer Biden zijn Congres om een nieuw steunpakket voor Oekraïne moet vragen, maar of hij een meerderheid zal vinden met de Midterms voor de deur begin november is maar de vraag.”

De grote onbekende variabele blijft escalatie met het Westen als gevolg van een misrekening of -interpretatie, door pakweg een gevechtspiloot die zijn zenuwen niet kan controleren. De vernieuwde spanning rond de Suwalki-corridor tussen Kaliningrad en Wit-Rusland langs de Pools-Litouwse grens is ook zo’n potentieel brandpunt. EU- en NAVO-lid Litouwen stopt nu de bevoorrading van producten op de Europese sanctielijst naar de Russische exclave, Moskou dreigt met vergelding.

‘Limieten bepalen’

Housen: “Het is om dit soort internationale escalatie te vermijden dat de Amerikanen als eerste hun limieten aangaven, terwijl men doorvecht. Het belangrijkste signaal kwam van VS-president Joe Biden in zijn opiniestuk in The New York Times op 1 juni (dat De Morgen ook publiceerde, MR).”

Samengevat kwam dat erop neer dat de VS duidelijk de contouren van de oorlog aangaven: de oorlog wordt beperkt tot het Oekraïense grondgebied, er worden geen wapens geleverd die Rusland bereiken, er komen geen westerse, reguliere boots on the ground, er wordt geen poging ondernomen om Poetin ten val te brengen en er worden geen kernwapens ingezet. Tegelijk hamert Biden op het versterken van de NAVO–oostflank en het erkennen van Oekraïnes soevereiniteit.

Housen: “Bidens positie leidde tot frustraties in Kiev maar dit gaf wel de eerste aanzet tot ‘impliciet onderhandelen’ met Rusland. De VS volgen zo de strategie van wijlen mijn vroegere professor veiligheidseconomie Thomas Shelling (Harvard), die in zijn Strategy of Conflict bepleitte dat ‘een beperkte oorlog het instellen van limieten vereist’ om een nucleair grootmachtenconflict te vermijden. Het is een teken dat het eindspel van de oorlog in Washington al volop wordt voorbereid. Dit stilzwijgend onderhandelen is altijd de voorbode van expliciete onderhandelingen.”

Dit kost wel tijd. Voor concrete gesprekken tussen de VS, de EU, Oekraïne en Rusland plaats kunnen vinden, zullen beide kanten elkaars uithouding nog fors op de proef stellen. Housen: “Oorlogen worden namelijk niet enkel gewonnen door veldslagen maar ook door de economische en sociale weerstand van een samenleving, de doelen van haar politici en de vraag of naties verenigd zijn of willen worden. De Oekraïense draagkracht wordt nu geleverd door het Westen en de vraag is hoe lang wij bereid zullen zijn om de Oekraïense tanden scherp te houden?”

Housen is eerder pessimistisch.

Onze wapenvoorraden slinken, de Russische niet

“Tijdens WO II werd om de 63 minuten een bommenwerper geproduceerd door de Amerikaanse oorlogsindustrie. Vandaag stuurde het Westen 7.000 Javelin-antitankwapens naar Oekraïne, al een derde van zijn eigen voorraden die sinds het einde van de Koude Oorlog minimaal waren. Oekraïne heeft er 500 per dag nodig om stand te houden. Maar er worden er slechts 2.100 per jaar geproduceerd en pas binnen twee à drie jaar 4.000 per jaar. Dit betekent dat het met de huidige productiecapaciteit alleen al vier jaar duurt om enkel de geleverde Javelins te vervangen!”

Genereren van bijkomende capaciteit is moeilijk door het gebrek aan geschoolde arbeiders, en tekorten aan zeldzame aardmetalen waarvan er acht op de tien uit China komen. Een voorbeeld: alleen al in een F-35 zit 500 kilo aan zeldzame ertsen. Eenzelfde probleem stelt zich met halfgeleiders.

Housen: “Het Westen bevindt zich dus in de onmogelijkheid om op korte termijn in te gaan op alle verzoeken van Kiev voor nieuwe wapensystemen. Ze zijn er niet of westerse legers zijn niet bereid om onder bepaalde voorraaddrempels te duiken. Oekraïne zelf teert ook nog op wapens uit het oude Warschaupact. De meeste van die producenten bestaan gewoon niet meer.”

Rusland daartegen beschikt over drie tot vijf keer meer artilleriestukken, en in de Donbas nog meer. Zij verschieten zonder probleem 7.000 obussen per dag, dubbel zoveel als hun tegenstanders. De Oekraïners kampen ook met een gebrek aan training voor de westerse wapens. Sommige M777-houwitsers zijn al buiten gebruik omdat ze zo intensief werden ingezet dat de loop verboog door oververhitting. De Javelin-batterijen worden dan weer gekoeld met argongas, niet beschikbaar op dit slagveld.

Housen: “Voor Oekraïne zijn de menselijke verliezen het ergst. Er sneuvelen nu gemiddeld 200 van hun militairen per dag, en als je weet dat voor elke gesneuvelde militair er vier gewond raken zijn er dus dagelijks ongeveer 1.000 mensen buiten strijd. Rusland daarentegen is de voorbije periode begonnen aan een schaduwmobilisatie van 80.000 reservisten, 18.000 manschappen van hun Nationale Garde, 8.000 huurlingen van bedrijven als Wagner en 7.000 extra landmachttroepen. Voor het verwachte herfstoffensief zijn er vanaf half augustus 125.000 dienstplichtigen beschikbaar. Ze houden ook nog heel wat wapentuig achter de hand, van onderzeeërs met tactische ballistische raketten tot strategische bommenwerpers.”

Hun oorlogsmachine stokt ook nog niet economisch. Onze sancties hebben voorlopig minder effect dan verhoopt. De Russische energie-inkomsten gaan zelfs door het dak, door de hogere prijzen omwille van de oorlog. Terwijl dat in 2021 nog 236 miljard dollar was, zal dat in 2022 een geschatte 285 miljard dollar zijn, een ruif waaruit het Kremlin zal eten.

De Korea-oorlog als model?

Nog een reden waarom men in Washington nu al probeert het conflict af te bakenen is de vrees dat de oorlog in Oekraïne veel gelijkenissen begint te vertonen met de Korea-oorlog (1950-’53). Dat werd een jarenlange loopgravenoorlog met periodieke tegenoffensieven en vele artillerieduels, waarbij Noord-Korea en China meer dan 1,5 miljoen soldaten opofferden, Zuid-Korea 415.000, de VN-blauwhelmen (onder wie Belgen) 142.000 en de Amerikanen 36.000 manschappen. Het laatste anderhalf jaar werden geen beslissende terreinwinsten meer geboekt.

Housen: “Daar zijn lessen uit te trekken. Net zoals toen was er één grootmacht direct betrokken (toen China, nu Rusland), een andere grootmacht indirect (twee keer de VS) en was het een strijdtoneel een andere staat. Ook toen dacht men dat het snel en makkelijk zou gaan, onderschatte men de wil van de bevolking om zich te verdedigen en misrekende men zich met een gemechaniseerd leger aan het ruwe terrein waardoor iedereen in de loopgraven eindigde. Er werd eveneens gedreigd met kernwapens, zowel door de Amerikaanse opperbevelhebber generaal McArthur in 1951 om het Chinees leger terug te drijven, als door president Eisenhower in 1953 om een wapenstilstand af te dwingen.”

Een belangrijke les uit de Korea-oorlog is volgens Housen hoe lastig het is om de politieke tolerantie en steun van je bevolking drie jaar te bewaren. “In de VS was er al lang vóór de wapenstilstand apathie en zelfs ergernis over de nationale inspanningen die geen zichtbaar resultaat opleverden. Hiervoor moeten onze leiders in Oekraïne ook oppassen. Net zoals in Rusland nu was er langs Chinees-communistische kant ook een groter vermogen om verlies aan mensenlevens te absorberen. Aan beide zijden drukt de gevechtslast altijd het zwaarst op de sociaal-economisch laagste klassen. Het verschil is dat een dienstplichtige uit de Kaukasus voor Poetin vandaag niet meer dan kanonnenvoer is terwijl er achter elke NAVO-eenheid kritische landgenoten staan die regelmatig nieuwe leiders kunnen verkiezen.”

Het grootste besluit van de Korea-oorlog geldt evenzeer voor Oekraïne. “De vrede kan door geen van beide partijen opgelegd worden aan de andere, toch niet tegen aanvaardbare kosten”, zegt Housen. “Het is daarom dom om niet met je tegenstrevers te praten, al moet je in great power politics wel eerst je eigen belangen veilig stellen en dan pas de diplomatie laten spelen.”

Concreet: Poetin zal het oosten en zuiden van Oekraïne koste wat het kost willen innemen. Van de VS mag het conflict wat langer duren om Rusland militair te verzwakken en de NAVO te verstevigen en verenigen, zodat er weer een aanvaardbaar machtsevenwicht ontstaat op het Europese continent.

Maar de limieten van hoe ver het Westen zelf wil gaan zijn volgens Housen al ingesteld. Zoals toenmalig VS-buitenlandminister Dean Acheson geen oorlog in China zelf wou, willen noch Biden noch de Europeanen een rechtstreeks conflict met Rusland zelf, ook al omdat dan de NAVO-eenheid onder druk komt. Uiteindelijk leidde dit soort stilzwijgende afwegingen ook in Korea tot rechtstreekse gesprekken. “Ik zal naar Korea gaan”, zei Dwight Eisenhower na zijn verkiezing in 1952. Daar kwam tot op vandaag geen vrede uit maar in juli 1953 een wapenstilstand, de beruchte opdeling langs de 38ste breedtegraad die tot vandaag bestaat als ‘bevroren conflict. Mogelijk zal het in Oekraïne dezelfde weg opgaan.

‘Enkele dagen munitie’

Ook wij moeten volgens Housen onze bevolking voorbereiden op een lange strijd, herbewapening en permanente spanning aan een oostelijke demarcatielijn, die nu in de akkers naast de Donbas en Loehansk getrokken wordt door loopgraven. “Wie goed luisterde hoorde dit al verklaren door de NAVO-secretaris-generaal maar ik wacht nog op premier Alexander De Croo om de Belgische bevolking eens toe te spreken en te vertellen welke moeilijke tijden ons nog te wachten kunnen staan”, zegt Housen. “Intussen hoop ik dat het Belgische leger niet rechtstreeks betrokken raakt, want we hebben minder dan de helft mankracht en middelen die nodig is voor dit soort oorlogen. Er is ook geen expertise meer om een ‘interwapengevecht’ aan te gaan, want we trainen niet meer op het gezamenlijk inzetten van grote eenheden met een mix van infanterie, tanks, artillerie, genie, commando- en controle-elementen en luchtafweer. Bovendien, met onze huidige munitievoorraad houden we het maar enkele dagen vol.”

Enkele dagen? “Enkele dagen!”