Chinees Partijcongres: wordt Xi Jinping erg machtig, of helemaal ongenaakbaar?

Wanneer dit weekend in China de nieuwe partijleider wordt bekendgemaakt, is dat niet erg spannend: Xi Jinping bedeelt zichzelf een derde termijn toe. De spannendste uitslag bevindt zich een niveau lager, bij de machtige mannen rond Xi. Daar is de vraag of Xi de hele partijtop met medestanders kan vullen, of dat hij nog een enkele tegenstem moet dulden. Wordt hij erg machtig, of helemaal ongenaakbaar?

Naast de partijleider wordt dit weekeinde de hele toplaag van de Chinese Communistische Partij (CCP) benoemd, in een verkiezingsronde waarvan de uitslag bij voorbaat vaststaat. Zaterdag zijn de 376 nieuwe leden van het Centraal Comité bekendgemaakt; zondag is het de beurt aan de 25 leden van het Politburo en zeven leden van het Permanent Comité. Die laatste twee vormen het centrum van de macht in China: ze beslissen over economie, buitenlandbeleid, veiligheid en anticorruptiecampagnes.

De ledenlijst van het Centraal Comité lichtte zaterdag een eerste tip van de sluier. Premier Li Keqiang en toppoliticus Wang Yang, twee minder Xi-gezinde leden van het Permanent Comité, werden niet in het Centraal Comité opgenomen. Zij zijn daarmee uitgesloten van een nieuwe termijn in het Permanent Comité. Zaterdag werd ook een lijst amendementen op de Partijgrondwet bekendgemaakt, die wegleest als Xi’s persoonlijke verlanglijst. Xi lijkt voor een ongenaakbare positie te gaan.

Om daarin te slagen, moet Xi de twee machtsorganen zo veel mogelijk met getrouwen vullen, maar de vraag is hoe ver hij daarin kan gaan. Op dit moment heeft Xi in het Politburo vijftien aanhangers (van de 25), in het Permanent Comité heeft hij er drie (van de zeven). Vertrekkend premier Li Keqiang – de nummer 2 van het Permanent Comité – werd bijvoorbeeld als een tegenstander van Xi’s economische beleid gezien. Hij is door Xi zo veel mogelijk aan de kant geschoven, en werd zaterdag uitgesloten voor een topfunctie.

De CCP lijkt van buitenaf een strak geleide en eensgezinde machine, maar achter dat uiterlijk gaat een kluwen van persoonlijke belangen schuil. Machtige partijbonzen binden jonge functionarissen aan zich, met promoties en bescherming, in ruil voor loyaliteit. Zo ontstaan concurrerende facties, met als bekendste de Jeugdliga Factie van Xi’s voorganger Hu Jintao en de Shanghai Factie van oud-leider Jiang Zemin. Zij verdeelden lang de topposities in de partij, en vormden zo elkaars tegenwicht.

Xi heeft de afgelopen jaren politici van concurrerende facties weggewerkt en vervangen door zijn eigen aanhangers. Hij omringt zich met vertrouwelingen uit zijn jeugd of studiejaren, uit zijn familienetwerk of uit zijn lange carrière als partijfunctionaris. Professionele ervaring en competentie zijn belangrijk om in Xi’s kring te worden opgenomen, maar persoonlijke banden en loyaliteit evenzeer.

Zhejiang Clan

Neem bijvoorbeeld Li Qiang (63), de huidige partijsecretaris van Shanghai, die drie jaar als persoonlijk assistent voor Xi werkte, toen die partijsecretaris van de provincie Zhejiang was. Xi heeft zo veel aanhangers uit die provincie dat zijn factie ook de Zhejiang Clan wordt genoemd. Analist Cheng Li van Brookings Institution schat dat de Zhejiang Clan in het komende Politburo acht of negen posities kan behalen, en in het Permanent Comité twee of drie.

Li Qiang werd lang als een competent politicus gezien, tot hij Shanghai in een chaotische lockdown stortte die de Chinese economie lamlegde. Ideologisch wordt hij als meer marktgezind gezien dan Xi. Toch wordt hij door analisten getipt voor het Permanent Comité, mogelijk zelfs als nieuwe premier. De reden: Li Qiang is voor zijn carrière schatplichtig aan Xi en is hem gehoorzaamheid verschuldigd. Met hem krijgt Xi een trouwe jaknikker als premier.

Sommige analisten schatten dat Xi’s macht is aangetast door zijn falende zerocovidbeleid en de zwakke economie, en dat hij een enkele tegenstem in zijn rangen moet dulden. Wang Yang, de meest liberale figuur in het Permanent Comité, werd lang getipt als premier, maar daar werd zaterdag een streep door gezet. Hij werd niet herkozen in het Centraal Comité. Hu Chunhua, die opklom via de Jeugdliga Factie, zou nog in het Permanent Comité kunnen komen. Vraag is of het iets uitmaakt: zonder machtsbasis kan hij niet veel tegen Xi inbrengen.

Andere analisten denken dat Xi ongenaakbaar is. Met zijn derde termijn heeft hij alle macht naar zich toegetrokken, met zijn Politburo en Permanent Comité zal hij dat vervolmaken. Zij voorspellen een partijtop vol Xi-aanhangers, die hem onvoorwaardelijk volgen.

Ook de amendementen op de Partijgrondwet, die zaterdag met 100 procent van de stemmen werden goedgekeurd, wijzen in die richting. Xi’s ideologie werd niet officieel afgekort tot ‘Xi Jinping Denken’ en Xi kreeg geen nieuwe eretitel, zoals veel analisten hadden voorspeld. Wel werden ‘de twee vaststellingen’ – Xi is de ‘kern’ van de CCP, en zijn Denken is leidend – in de Partijgrondwet opgenomen, net als de belangrijkste concepten van Xi’s politieke en economische beleid, zoals ‘gemeenschappelijke welvaart’. Dat Xi’s beleid nu in de CCP-grondwet is opgenomen, versterkt zijn positie eens te meer.