Chaos in Republikeinse Partij: wie de nieuwe voorzitter van het Huis van Afgevaardigden wordt, is nog lang niet zeker

Wie volgt Nancy Pelosi op als nieuwe voorzitter van het Huis van Afgevaardigden? Dat is nog steeds onduidelijk. De Republikein Kevin McCarthy maakt de meeste kans, maar stuit tegelijkertijd op veel weerstand van Trump-loyalisten binnen zijn partij. Er is zelfs nog hoop voor de Democraten.

De dag waarop het nieuwe Huis van Afgevaardigden zitting neemt, hoort een feestdag te zijn. Kersverse en langzittende volksvertegenwoordigers nemen hun vrienden en familie mee, kinderen hollen door de gangen van het Capitool. Er zijn lekkernijen uit de verschillende Amerikaanse kiesdistricten. Oude tradities — maar dat is nu anders dan anders.

Dinsdag moet ook de voorzitter worden verkozen. Al honderd jaar is dat een eitje: in één ronde wint een kandidaat die al ver van tevoren is geselecteerd. De Republikein Kevin McCarthy (57) had zo’n kandidaat moeten zijn. Maar of hij echt de voorzittershamer mag opnemen, is zeer de vraag.

De Republikeinen vechten elkaar sinds de verkiezingen in november de tent uit. Ze hebben een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden veroverd en mogen daarmee de ‘speaker’ naar voren schuiven. McCarthy heeft dan wel genoeg stemmen nodig: 218 om precies te zijn. En dat is een probleem.

De Republikeinen bezitten slechts 222 zetels in het Huis: als er vijf dissidenten zijn, redt hij het niet. McCarthy’s vijanden hebben bij deze stemming dus veel macht — en vijanden heeft hij genoeg.

Niet conservatief genoeg

Een groepje van zo’n negen ultra-conservatieve Trump-loyalisten werpt tot in de laatste uren obstakels op. “Ik ga niet op Kevin McCarthy stemmen”, zei Bob Good uit Virginia, maandag tegen Fox News. “Honderden van mijn kiezers hebben gezegd dat ik het niet moet doen.”

De leden van deze zogeheten Freedom Caucus, een uiterst rechtse Republikeinse fractie, vinden McCarthy niet conservatief genoeg. Radicaal-rechtse politici als Lauren Boebert uit Colorado en Matt Gaetz uit Florida willen McCarthy alleen steunen tegen een hoge prijs. Zij zetten McCarthy onder druk om de regels in het Huis dusdanig te veranderen dat de voorzitter gemakkelijker kan worden afgezet. Nu kan alleen een Congreslid met een leiderschapspositie een motie van wantrouwen indienen, zij eisen dat gewone Congresleden dat ook mogen.

Lastig parket

Kevin McCarthy zit in een lastig parket. Gaat hij akkoord met de grootste eis van de ultra-conservatieven, dan hangt zijn voorzitterschap de komende twee jaar aan een zijden draadje. Het radicale deel van zijn partij zal hem te pas en te onpas dreigen af te zetten. De Republikeinse Partij wordt dan volledig gegijzeld door wat de gematigden, vaak achter gesloten deuren, de ‘crazy’s’ noemen.

McCarthy heeft de hele Kerst bellend en pleitend doorgebracht. Hij deed steeds meer water bij de wijn en is inmiddels bereid de regels over het afzetten van de voorzitter te verruimen naar vijf Congresleden, een behoorlijke concessie. “Als je nu wegloopt ga je geen beter voorstel krijgen”, waarschuwde hij de dissidenten.

Toch zijn ze vooralsnog niet akkoord. Houden ze dat dinsdag vol, dan wordt McCarthy misschien geen voorzitter, een wens die de Republikein al jaren koestert. Wat er dan wel gebeurt, is ongewis.

Met minder steun alsnog meerderheid

Er bestaat een kans dat plots een andere Republikein op het podium verschijnt. Iemand die zich als held opwerpt om rust te herstellen na maandenlang geruzie. Steve Scalise (57), Congreslid uit Louisiana, zou zo iemand kunnen zijn. Scalise ligt goed bij zowel rechts als bij gematigden. Hoewel hij altijd heeft gezegd geen dergelijke ambities te hebben, kan hij zich alsnog geroepen voelen.

Er is nog een geitenpaadje. McCarthy heeft de steun nodig van minimaal de helft van de stemmen: meer ja’s dan nee’s. Afgevaardigden die niet stemmen worden daarin niet meegeteld. Als een aantal rebellerende Republikeinen zich van stemmen zou onthouden in plaats van keihard ‘nee’ te zeggen, kan McCarthy met minder steun alsnog aan een meerderheid komen.

McCarthy zelf vreest dat het slechter afloopt: hij waarschuwt voor een Democratische coup. “We moeten met één stem spreken”, zei hij op de rechtse tv-zender Newsmax. “Als er spelletjes worden gespeeld, dan kunnen de Democraten er vandoor gaan met het voorzitterschap.”

Zelfs Democraten hebben een kans

Democraten kunnen ook iemand naar voren schuiven als kandidaat. Normaal is dat voor de minderheidspartij kansloos. Met genoeg dissidentie onder de Republikeinen is dat echter niet langer ondenkbaar. Gematigde Republikeinen die het gesteggel in hun partij zat zijn, zouden daarvoor kunnen kiezen. Dit scenario is het minst waarschijnlijk, maar wel het pijnlijkst voor de Republikeinen.

Dinsdagochtend vroeg komt de Republikeinse Partij nog één keer bij elkaar. Dat is McCarthy’s laatste kans. Als zijn pleidooi dan niet aanslaat, vervalt de eerste zittingsdag van het Congres voor het eerst in honderd jaar in chaos.